Μιράντα Ξαφά: «Αιτία της κρίσης το κομματικό κράτος»

Το μνημόνιο; Είναι ευχή, όχι κατάρα. Οι εκπρόσωποι της τρόικας; Σωτήρες και όχι δαίμονες. Απολύσεις ή μετατάξεις στο Δημόσιο; Απολύσεις. Η κ. Μιράντα Ξαφά δεν κάνει εκπτώσεις στις απόψεις και εκτιμήσεις της για τα δεινά της χώρας και το τι πρέπει να γίνει. Και προτείνει αυτά που οι πολιτικοί και τα κόμματα εξορκίζουν...

H Δρ. Μιράντα Ξαφά ξεκίνησε την καριέρα της στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην Ουάσινγκτον τo 1980. Το 1991 ήρθε στην Ελλάδα, με άδεια από το ΔΝΤ, ως διευθύντρια του οικονομικού γραφείου του πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη, και εν συνεχεία εργάστηκε ως αναλύτρια των διεθνών αγορών στο Λονδίνο και στην Αθήνα. Μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του ΔΝΤ την περίοδο 2004-09, είναι τώρα σύμβουλος επενδύσεων και μέλος Δ.Σ. στην IJ Partners με έδρα τη Γενεύη. Έχει διδάξει Οικονομικά στο πανεπιστήμιο Pennsylvania των ΗΠΑ και στο Princeton, και έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες πάνω σε διεθνή οικονομικά θέματα.

Ένας χρόνος εφαρμογής του μνημονίου και τα κόμματα, όπως και η κοινή γνώμη, παραμένουν διχασμένα ως προς την αξία του. Τελικά είναι ευχή ή κατάρα η εφαρμογή του στη χώρα μας;

Είναι ευχή. Τα κόμματα εξουσίας χρόνια μιλάνε για την ανάγκη διαρθρωτικών αλλαγών, ώστε να μπορέσει η οικονομία να λειτουργήσει αποδοτικά χωρίς σπατάλη πόρων. Απέφυγαν, όμως, να εφαρμόσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις λόγω «πολιτικού κόστους». Χάρη στο μνημόνιο έγιναν μέσα σε λίγες εβδομάδες όσα αναβάλλονταν για δεκαετίες. Είναι φυσικό η κοινή γνώμη να είναι διχασμένη – οι μεταρρυθμίσεις πάντα έχουν χαμένους και κερδισμένους και όλοι παραπονούνται για την ύφεση. Αλλά η ύφεση είναι αναπόφευκτη σε μια οικονομία που προσαρμόζεται σε χαμηλότερο επίπεδο κατανάλωσης. 

Οι εκπρόσωποι της τρόικας είναι σωτήρες ή «δαίμονες»; Η Αριστερά, κυρίως, ισχυρίζεται ότι έχει εκχωρηθεί σε αυτούς –κυρίως στο ΔΝΤ– σημαντικό κομμάτι της εθνικής και πολιτικής μας κυριαρχίας...

Είναι σωτήρες. Η Ελλάδα παραμένει κυρίαρχη χώρα, αλλά δεν έχει πια τη δυνατότητα να υπερ-καταναλώνει με δανεικά. Τα δανεικά από τις διεθνείς αγορές τελείωσαν. Η τρόικα μάς δάνεισε € 110 δις για να αποφύγουμε την ανώμαλη προσγείωση που θα συνεπαγόταν ο άμεσος μηδενισμός του ελλείμματος των 36 δις του 2009. Μας δόθηκε πίστωση χρόνου για να περιορίσουμε τις κρατικές σπατάλες, να μειώσουμε τη φοροδιαφυγή και να βελτιώσουμε την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας για να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη. 

Είχατε πει ότι η χώρα μας βρίσκεται σε χρεοκοπία εν αναστολή. Τι θα γινόταν αν η Ελλάδα κήρυττε πτώχευση;

Αυτή είναι μία μοιρολατρική αντίληψη που υποδηλώνει απροθυμία να προσπαθήσουμε να βγούμε από την κρίση με τις δικές μας δυνάμεις. Μοιραζόμαστε το ίδιο νόμισμα με 16 χώρες της Ευρωζώνης και δεν μπορούμε να συμπεριφερόμαστε σαν να είμαστε Ζιμπάμπουε. Αν κηρύτταμε πτώχευση μονομερώς θα προκαλούσαμε μεγάλο πρόβλημα στις τράπεζες των χωρών-μελών που αγόρασαν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και το ευρώ θα κατέρρεε. 

Κάποιοι επιμένουν ότι στο Νομισματοκοπείο «κόβονται» δραχμές και ετοιμάζονται πεντοχίλιαρα. Αν αποτύχουμε το εγχείρημα δημοσιονομικής προσαρμογής θα γυρίσουμε στη δραχμή;

Η επιστροφή στη δραχμή θα ήταν οικονομική και πολιτική αυτοκτονία. Με την εξαγγελία αυτή και μόνο, οι ελληνικές τράπεζες θα κατέρρεαν καθώς οι καταθέσεις θα εξανεμίζονταν μέσα σε λίγες μέρες. Η αναπόφευκτη υποτίμηση της δραχμής θα οδηγούσε σε άμεση χρεοκοπία το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, το χρέος των οποίων είναι σε ευρώ και όχι σε δραχμές. Οι εταίροι μας στην ΕΕ τα αντιλαμβάνονται αυτά και φοβούνται ότι η αποχώρηση μιας χώρας από το ευρώ θα αποσταθεροποιούσε όλη την Ευρωζώνη. 

Οι αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο και οι διεργασίες για το Σύμφωνο ανταγωνιστικότητας βοηθούν τη χώρα να πάρει μια ανάσα; Προφανώς, αλλά όπως έλεγαν οι αρχαίοι «συν Αθηνά και χείρα κίνει». Η μείωση του επιτοκίου και η «επιμήκυνση» της αποπληρωμής προς την τρόικα μειώνουν το κόστος δανεισμού και την ανάγκη αναχρηματοδότησης χρέους την κρίσιμη περίοδο 2013-15, που η Ελλάδα θα προσπαθεί να επιστρέψει στις κεφαλαιαγορές. Επιπλέον, η ενίσχυση του προσωρινού (ΕFSF) και του μόνιμου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕSM) με νέα κεφάλαια και με τη δυνατότητα να αγοράζουν ομόλογα των χωρών-μελών από την πρωτογενή αγορά παρέχει δίχτυ ασφαλείας στην Ελλάδα σε περίπτωση που δεν μπορέσει να επιστρέψει στις αγορές το 2012. Αν η χώρα δεν καταφέρει να πείσει τις αγορές θα προσφύγει στο EFSF, που θα εγκρίνει νέο δάνειο μόνο με τη σύμφωνη γνώμη όλων των χωρών της Ευρωζώνης. Θα ήμασταν σε πολύ καλύτερη διαπραγματευτική θέση αν εφαρμόζαμε πλήρως το πρόγραμμα που συμφωνήσαμε με την τρόικα, χωρίς παλινωδίες και λαϊκισμούς. 

Γιατί το κράτος να γίνει μικρότερο;

Για να μπορεί να συντηρηθεί από τη φοροδοτική δυνατότητα της οικονομίας, όχι από δανεικά. 

Μετατάξεις στο Δημόσιο ή απολύσεις;

Απολύσεις. Οι μετατάξεις δεν οδηγούν σε συρρίκνωση του υπερτροφικού δημόσιου τομέα. Για κάθε θέση εργασίας που διατηρείται στο Δημόσιο χάνονται τουλάχιστον δύο στον ιδιωτικό τομέα. Για να βγούμε από την κρίση πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν ή να κλείσουν όλες οι κρατικές επιχειρήσεις και πολλοί κρατικοί οργανισμοί. Αμυντικές βιομηχανίες, ναυπηγεία κ.λπ. δεν έχουν λόγο ύπαρξης αν δεν είναι κερδοφόρα. Οι κερδοφόρες επιχειρήσεις πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν πλήρως. Λιμάνια, αεροδρόμια, μαρίνες κ.λπ. να δοθούν σε ιδιώτες με συμβάσεις παραχώρησης. Δεν είναι τυχαίο ότι το αεροδρόμιο των Σπάτων, το μόνο ιδιωτικό της χώρας, είναι και το μόνο κερδοφόρο. Το κράτος πρέπει να αποκτήσει αποκλειστικά ρυθμιστικό ρόλο. 

Τελικά το να ανοίξει κάποιος μια επιχείρηση στη χώρα ισοδυναμεί με μια μικρή Οδύσσεια. Τι φταίει;

Η πολυνομία, που δημιουργεί πεδίο συναλλαγής, η έλλειψη αξιολόγησης και λογοδοσίας στο Δημόσιο, που συγκαλύπτουν την ανικανότητα και τη διαφθορά, και η ανορθολογική κατανομή των πόρων βασισμένη στις προτιμήσεις των υπαλλήλων και όχι των πολιτών.

Ακούμε πολλά για αξιοποίηση δημόσιας περιουσίας ύψους 50 δις ευρώ, για εκμετάλλευση, αλλά κουβέντα από το πολιτικό σύστημα για εκχώρηση δημόσιας γης ή και πώληση. Εσείς τι λέτε;

Η καλύτερη αξιοποίηση είναι η πώληση δημόσιας γης. Το Δημόσιο είναι ανίκανο να διαχειριστεί οτιδήποτε. Δεν έχετε παρά να δείτε τα Ολυμπιακά ακίνητα που καταρρέουν ή τα άδεια στρατόπεδα που μένουν εντελώς αναξιοποίητα. Τα ακίνητα που προορίζονται για εμπορική χρήση (γραφεία, ξενοδοχεία κ.λπ.) μπορούν να εκχωρηθούν για κάποιες δεκαετίες, δεδομένου ότι οι επενδυτές επενδύουν με ορίζοντα 30-50 χρόνια. Στην αγορά κατοικίας, όμως, όποιος επενδύει θέλει να κληροδοτήσει το ακίνητο στα παιδιά του, όχι στο Δημόσιο! Κανείς δεν πρόκειται να χτίσει κατοικίες σε γη που δεν του ανήκει. Κυβέρνηση και αντιπολίτευση αναλίσκονται σε λαϊκίστικες αντιπαραθέσεις για την «αξιοποίηση» και όχι «εκποίηση» της δημόσιας περιουσίας, ενώ ξέρουν ότι ο στόχος είσπραξης € 50 δις δεν είναι ρεαλιστικός χωρίς την εκχώρηση της ιδιοκτησίας δημόσιας γης, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη.

Μπορεί αυτή η κυβέρνηση να τα βγάλει πέρα, με δεδομένες τις παλινωδίες, τις αντιρρήσεις υπουργών, την ψήφιση νόμων στα χαρτιά και μόνο; Τι πρέπει να κάνει;

Δυστυχώς, η κυβέρνηση είναι δέσμια της κρατικιστικής αντίληψης που μας οδήγησε στην κρίση. Οι οριζόντιες περικοπές και οι μετατάξεις δεν αποτελούν διαρθρωτική αλλαγή. Αντί να περιορίσει το υπερτροφικό Δημόσιο, η κυβέρνηση αναζητεί νέα έσοδα για να το συντηρήσει. Φορολογώντας υπέρμετρα τον ιδιωτικό τομέα –που είναι ο μόνος που παράγει πλούτο– βαθαίνει την ύφεση. Η κυβέρνηση πρέπει να πείσει τις αγορές ότι έχει την πολιτική βούληση να συγκρουστεί με «τα σπλάχνα» της παράταξης, για να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις που θίγουν τα συμφέροντα των συντεχνιών του δημόσιου τομέα που τη στηρίζουν. 

Η αξιωματική αντιπολίτευση ακολουθεί σκληρή αντιμνημονιακή πολιτική και ζητεί επαναδιαπραγμάτευση των όρων του μνημονίου. Μήπως έχει δίκιο;

Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις για να μηδενιστεί το έλλειμμα, ούτε μπορεί αυτό να γίνει χωρίς ύφεση. Το πρόβλημα δεν είναι το μνημόνιο, αλλά η ελλιπής εφαρμογή του και η επιλογή της κυβέρνησης να βασιστεί κυρίως στην αύξηση των εσόδων και όχι στην περικοπή των δαπανών για να πετύχει τους στόχους για το έλλειμμα.  

Πολλοί μιλούν για εθνική συνεννόηση για έξοδο από την κρίση, αλλά τα κόμματα αδυνατούν να επικοινωνήσουν και στα στοιχειώδη. Μήπως βρισκόμαστε ενώπιον πολιτικού αδιεξόδου;

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η ρίζα της κρίσης είναι το κομματικό κράτος και οι παρεμβάσεις του στην οικονομία. Θα βγούμε από την κρίση μόνο αν ξεριζώσουμε τα αίτια που την προκαλούν. Αλλά το πολιτικό σύστημα διασφαλίζει την εξουσία μέσω της διαρκούς επέκτασης του κράτους, γι’ αυτό και αδυνατεί να απελευθερώσει την οικονομία από τα δεσμά του κρατισμού.