ΗΔέσποινα είναι μια υπέροχα ζωηρή νεαρή εργαζόμενη γυναίκα, από εκείνες που γνωρίζεις στην Ελλάδα της κρίσης κι εύχεσαι απλά να πάνε όσο πιο ψηλά γίνεται, να εξελιχθούν αυτές στα πρότυπα της νέας Ελλάδας. Με καλές σπουδές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό επέλεξε να μείνει εντός των τειχών και τους τελευταίους μήνες κάνει μία από τις δύσκολες δουλειές στον κόσμο: εργάζεται στην πρώτη γραμμή του μετώπου της διαχείρισης του προσφυγικού ζητήματος.
Μου είπε πολλά και διάφορα. Για τα ψυγεία που πέρσι το καλοκαίρι είχαν γεμίσει με τα πτώματα εκείνων που δεν τα κατάφεραν στη θάλασσα. Για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα που λίγο-πολύ παραμένουν πάντοτε ασυνόδευτα. Για τα εγκαταλελειμμένα βαγόνια της Ειδομένης που έγιναν αυτοσχέδιοι οίκοι ανοχής και ζωντανή απόδειξη του πόσο επικίνδυνος είναι ο συνδυασμός απελπισίας και έλλειψης παιδείας. Για τα ατελείωτα «κάντε κάτι, πεθαίνουν άνθρωποι σαν σκυλιά» προς την ελληνική πολιτεία και την Ε.Ε. Για τα απογεύματα που γυρνούσε σπίτι και ένιωθε κενή, για τα απογεύματα που δεν προλάβαινε καν να γυρίσει σπίτι, για τα βουρκωμένα μάτια των συναδέλφων της εν ώρα υπηρεσίας.
Όσο εγώ τη θαύμαζα, τα ειλικρινή μάτια της γέμιζαν με οργή. Όταν η συζήτηση έφτασε στα πολιτικά, η Δέσποινα μου είπε ότι σχεδόν πια σιχαίνεται την Ε.Ε., ότι δεν μπορεί να πιστέψει πώς φτάσαμε στο σημείο να θεωρούμε καλή μια συμφωνία όπως αυτή με την Τουρκία κι ότι συνολικά το ευρωπαϊκό όραμα δεν υπάρχει πια. Πριν προλάβω να επιστρατεύσω διάφορα φιλοευρωπαϊκά κλισέ, η Δέσποινα συνέχισε επικαλούμενη το παράδειγμα της Αυστρίας που έφτασε μια ανάσα από την εκλογή ακροδεξιού προέδρου, σχολιάζοντας ότι η ξενοφοβία και ο εθνοκεντρισμός αποτελούν πια τον κανόνα παρά την εξαίρεση στην Ε.Ε. Δεν παρέλειψε να προσθέσει κι ότι «εδώ και στην Ελλάδα, που μέσα λίγα χρόνια διαλύθηκαν όλα, ζητάνε κι άλλα, είναι τρελό».
Ξαφνικά, είχα μπροστά μου έναν άνθρωπο που θαυμάζω να εκφέρει όλες εκείνες τις απόψεις που αντιπαθώ. Γυρνώντας στο σπίτι, έπεσα πάνω στην πιο πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center, που δείχνει ότι ο ευρωσκεπτικισμός στην ήπειρό μας θεριεύει και ότι το 72% δεν έχουν θετική γνώμη για την Ε.Ε. Κοινώς, η πλειοψηφία ταυτιζόταν με τη Δέσποινα κι όχι με τα κάπως σκουριασμένα φιλοευρωπαϊκά αντανακλαστικά μου.
Πράγματι, εδώ και καιρό, η Ε.Ε. στο σύνολό της δεν πείθει και δεν τη βοηθά καθόλου η υπεροψία των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων. Από την ατέρμονη διατήρηση της ελληνικής κρίσης μέχρι την επιφανειακή και πλημμελή υλοποίηση των δικών της αποφάσεων για το προσφυγικό, η Ε.Ε. αδυνατεί να λύσει τα προβλήματα των κατοίκων της και τη σώζει μονάχα η σύγκριση με το χάος που επικρατεί στη γειτονιά της. Ο μέσος Ευρωπαίος μάλλον δεν γνωρίζει τι ακριβώς συμβαίνει «στις Βρυξέλλες» και οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται στα κρυφά, χωρίς πρακτικά και πράξεις δημοσιότητας.
Η Δέσποινα έχει δίκιο να είναι θυμωμένη, αλλά το χάνει όταν γοητεύεται από την επιλογή της ρήξης. Από τις σπουδές και την καριέρα μέχρι τη φιλία και τον έρωτα, πάντα ο δρόμος της φυγής και της άρνησης μοιάζει να είναι ο ευκολότερος, νοσηρά λυτρωτικός ως οριστικός. Ο δύσκολος δρόμος ήταν, είναι και θα είναι πάντα αυτός της δημιουργίας. Το χτίσιμο απαιτεί χρόνο, το γκρέμισμα απλά μια στιγμή.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να μην είναι σήμερα αυτό που θα θέλαμε, αλλά η Δέσποινα εκπροσωπεί την Ευρωπαϊκή Ένωση που θα θέλαμε. Αν η Ε.Ε. δεν μπορεί να κερδίσει ξανά την καρδιά μιας νεαρής κοπέλας, τότε χαθήκαμε. Στους παράξενους καιρούς της ασύμμετρης παγκοσμιοποίησης, κανείς δεν μπορεί να επιβιώσει μόνος του. Όσο ουτοπικό κι αν μοιάζει, το αίτημα για προοδευτική αλλαγή στην Ε.Ε είναι πάντα προτιμότερο από ένα θολό όραμα «αξιοπρέπειας» και απομόνωσης.
Ώρα να αποστρατεύσουμε όλοι τις βεβαιότητές μας και να γνωριστούμε από την αρχή. Όπως κάποιος έγραψε σε έναν τοίχο της Αθήνας, «μόνος σου θα πας πιο γρήγορα, μαζί θα πάμε πιο μακριά».
11°
