Ο Πούτιν, το Άγιο Όρος και το Οικουμενικό Πατριαρχείο

Η Ιστορία αρνείται για μία ακόμα φορά τη δόξα στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, τον πατριάρχη που βρέθηκε πολύ κοντά στο μεγαλύτερο όνειρο κάθε ορθόδοξου ιεράρχη τα τελεταία 1.200 χρόνια: Nα προεδρεύσει στην Αγία και Mεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Αγία Ειρήνη στην Κωνσταντινούπολη, στο χώρο που συνήλθε η πρώτη Οικουμενική Σύνοδος.

Η κατάρρευση της Συρίας και κυρίως η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους από την τουρκική αεροπορία ακύρωσε (μετέθεσε;) τη μεγάλη αυτή στιγμή της Ιστορίας. Οι ρώσοι ιεράρχες δεν θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν χωρίς προβλήματα στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι η Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας μετακινήθηκε στην Κρήτη, «κανονικό» έδαφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Η Ιστορία μάς θύμισε έτσι ότι δεν αρκεί η αποκατάσταση των σχέσεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την τουρκική πολιτεία, ένα επίσης τεράστιο ιστορικό γεγονός που ολοκληρώθηκε και καθοδηγήθηκε από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, θα πρέπει να αποκατασταθεί η ισορροπία των σχέσεων Ρωσίας και Τουρκίας.

Η Μεγάλη Σύνοδος είναι ωστόσο κορυφαίο εκκλησιαστικό γεγονός με τεράστια σημασία. Όχι μόνο για το συμβολισμό που μεταφέρει, αλλά γιατί μυριάδες προβλήματα που απασχολούν την καθημερινότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν χωρίς τη Σύνοδο. Από την αποκατάσταση των σχέσεων με δόγματα του προ χαλκιδώνιου χριστιανισμού, μέχρι την άρση διαχωρισμών μεταξύ ιστορικών Εκκλησιών (Αρμένιοι, Κόπτες) και πολλά άλλα θέματα που έχουν συζητηθεί και αντιμετωπισθεί, πρέπει να επισφραγιστούν από τη Μεγάλη Σύνοδο. Ακόμα και θέματα τα οποία προσπαθεί χαιρέκακα η Αυτοκέφαλος (κακοκέφαλος, όπως προσφυώς έχει χαρακτηριστεί) Εκκλησία της Ελλάδος, θα ξεπεραστούν και δεν θα επιτρέπουν στη Σύνοδο στην Αθήνα να ακκίζεται μαζί τους.

Η σύγκληση της Μεγάλης Συνόδου επιβεβαιώνει ασφαλώς τη στρατηγική σύγκλιση ανάμεσα στις μεγάλες συνιστώσες της Ορθοδόξου Εκκλησίας: το Πατριαρχείο Μόσχας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στο οποίο η ιστορία έχει εναποθέσει τον ηγετικό ρόλο στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ηγετικό ρόλο νοούμενο όχι ως καθοδηγητικό ή εκτελεστικό, αλλά ως συντονιστικό, ως προεξάρχοντος, συμβολίζοντας την ενότητα.

Το Πατριαρχείο της Μόσχας για πολλούς αιώνες τώρα συμμετείχε σε απόπειρες να αλλάξει αυτή η ισορροπία. Η Μόσχα καλλιεργεί κατά καιρούς μια διαφορετική θεωρία, μια θεωρία που καθιστά την Εκκλησία μέρος, προέκταση του κράτους και ιδεολογικό στήριγμα του εθνικισμού. Η θεωρία αυτή, καταδικασμένη απερίφραστα ως «εθνοφυλετισμός» από τη Μεγάλη Σύνοδο στο Φανάρι στο τέλος του 19ου αιώνα, δεν δείχνει να ευδοκιμεί. Σήμερα γνωρίζει και πάλι κάποια λάμψη με την απόπειρα να δημιουργηθεί ένα νέο μετακομμουνιστικό καθεστώς στη Ρωσία. Αλλά όπως και στην τσαρική Ρωσία αλλά και στη σταλινική Σοβιετική Ένωση, με τον τρόπο αυτό η Εκκλησία γίνεται όργανο, υπηρεσία του κράτους.

Η εκδοχή αυτή επανειλημμένα αποδοκιμάστηκε από μεγάλους ρώσους θεολόγους του 20ού αιώνα. O Νικολάι Μπερντιάεφ έδειξε με σαφήνεια τη συγγένεια των μπολσεβίκων με πολλές από τις ορθόδοξες δοξασίες στη Ρωσία. Το ορθόδοξο σεμινάριο του Αγίου Βασιλείου στο Παρίσι, που συντήρησε τη μεγάλη ορθόδοξη παράδοση της Ρωσίας, υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Το Πατριαρχείο Μόσχας ήταν στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα μέρος των διοικητικών και πολιτικών δομών του κράτους και σήμερα, τον 21ο αιώνα, έχει μεταλλαγεί στο μοναδικό ίσως μηχανισμό που εξασφαλίζει τη σύνδεση των παλαιών πολιτικών δομών με τις δομές του νέου καθεστώτος. 


Ο σημερινός Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος, επίσης μεγάλη εκκλησιαστική προσωπικότητα, καθοδηγεί την Εκκλησία να ξαναβρεί τη σχέση της με την πνευματική της παράδοση. Χωρίς να μπορεί να υπερβεί την ιστορική συγκυρία, εκτιμά τις καλές σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Γι’ αυτό θα προσέξατε ότι ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ευχαριστούσε με κάθε ευκαιρία τον Οικουμενικό Πατριάρχη για την τελετή που έγινε στον Άθω, τελετή που εντάσσεται στις ιδεολογικές ανάγκες της νέας μετακομμουνιστικής, ρωσικής ταυτότητας.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ωστόσο, δεν έπαψε να υπενθυμίζει άτι γιορτάζουμε τα 1.000 χρόνια της παρουσίας ρώσων μοναχών στον Άθω και όχι τα χίλια χρονιά του «ρωσικού» μοναχισμού, όπως θέλει η ορολογία του καθεστωστος. Αν και οι μαθητευόμενοι στους θεσμούς εξουσίας άκουγαν αυτά που τους λένε από το Φανάρι δεν θα υφίσταντο τον εμπαιγμό που τους επιφύλαξε ο Βλαντιμίρ Πούτιν, προεξάρχων στις τελετές στον τόπο όπου νόμιζαν ότι είναι κυρίαρχοι άρχοντες!

Οι μοναχοί του Αγίου Όρους τέλος έδειξαν για μια ακόμη φορά ασημαντότητα, επαρχιωτισμό και βαθιά αγραμματοσύνη. Τρέχοντας ως «ζαλισμένες Ρουβίτσες», όπως τους χαρακτήρισε ο ανταποκριτής της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ», έτρεξαν προς τη δύναμη και τη λάμψη χωρίς να σκεφτούν πώς θα διαφυλάξουν τη δική τους εξουσία. Τα χίλια χρόνια της παρουσίας των Ρώσων μοναχών στο Άγιον Ορος περιλαμβάνουν μεγάλες περιπέτειες.

Δεν μας χωρίζουν πολλές δεκαετίες από την εποχή όπου η Αγία Πετρούπολη απειλούσε να θέσει υπό την εξουσία της όλο το Όρος (μαζί με τα χρυσόβουλα). Ο Τσάρος έστειλε μονάδες του αυτοκρατορικού στόλου (μπορεί και το Ποτέμκιν) για να επιβάλουν την τάξη στη μονή Παντελεήμονος, όπου καμιά χιλιάδα μοναχοί, διαποτισμένοι από τις παραδόσεις που εξέθρεψαν τους Ρασπούτιν, κόντευαν να σφαχτούν μεταξύ τους και να σφάξουν και τους υπόλοιπους στο περιβόλι της Παναγίας. Έντρομοι τότε οι Αγιορείτες αναζητούσαν την προστασία της ελληνικής πολιτείας, την οποία σήμερα απαξιώνουν επιτρέποντας στον πρόεδρο Πούτιν να προσβάλλει τον όχι και τόσο λαμπρό (αυτό είναι άλλο θέμα) Πρόεδρό της.