Τα επικίνδυνα πυρηνικά όπλα ακόμα και σε περιόδους ειρήνης
Εκατομμύρια άνθρωποι, στρατιώτες, άμαχοι, ιθαγενείς εκτέθηκαν ως πειραματόζωα στα «πειράματα» που οργάνωναν, για πολλά χρόνια, οι στρατιωτικοί και οι κυβερνήσεις από διαφορετικές χώρες με σκοπό να «δοκιμάσουν» τις συνέπειες της έκθεσης ανθρώπων στη ραδιενέργεια από πυρηνικές εκρήξεις. Αμερικανοί, Γάλλοι, Σοβιετικοί, Βρετανοί δεν δίστασαν να εκθέσουν τους δικούς τους στρατιώτες (αλλά και αθώους πολίτες άλλων χωρών) σε κύματα ραδιενέργειας από δοκιμές πυρηνικών όπλων. Δεν τους έφταναν τα θύματα από τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Τεράστια προβλήματα προκάλεσαν και οι πυρηνικές δοκιμές που έγιναν στην ατμόσφαιρα. Τελικά οι υψηλές τιμές ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα ως συνέπεια των δοκιμών αυτών, το fall out καθώς και οι αντιπυρηνικές κινητοποιήσεις ανάγκασαν τις μεγάλες δυνάμεις να σταματήσουν τις δοκιμές στην ατμόσφαιρα. Όμως, οι συνέπειες θα κρατήσουν ακόμα πολλά χρόνια, ενώ δεν θα μάθουμε πόσα ήταν τα αθώα θύματα από αυτές τις εγκληματικές ενέργειες.
Όσοι ακολουθούσαν πιστά τη σοβιετική αυτοκρατορία καλλιέργησαν άλλον ένα μύθο. Τα σοβιετικά πυρηνικά όπλα ήταν εργαλεία ειρήνης, κανένα πρόβλημα με αυτά. Μόνο οι δυτικοί πύραυλοι Πέρσινγκ και Κρουζ ήταν επικίνδυνα όπλα, οι σοβιετικοί SS300 ήταν κάτι σαν τους αγγέλους επί γης…
Η εξίσου επικίνδυνη «ειρηνική» πυρηνική ενέργεια
Παράλληλα με την ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων διαδόθηκε ο μύθος της... ασφαλούς (δήθεν ειρηνικής) πυρηνικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρισμού. Ανατολή και Δύση υπόσχονταν απεριόριστη κι ασφαλή ενέργεια από πυρηνικές εγκαταστάσεις που θα οδηγούσαν σε έκρηξη ανάπτυξης κι ευημερίας. Μας έλεγαν ότι ένα πυρηνικό ατύχημα συμβαίνει μια φορά στα 10.000 χρόνια. Ότι το να κυκλοφορεί κάποιος με αυτοκίνητο είναι πιο επικίνδυνο από την πυρηνική ενέργεια. Μάλιστα οι Σοβιετικοί και όσοι αριστεροί την ακολουθούσαν πιστά «ανακάλυψαν» ότι εκεί η πυρηνική ενέργεια ήταν απόλυτα ασφαλής (μόνο στον καπιταλισμό ήταν επικίνδυνη!).
Γελοίοι. Πολλά σοβαρά πυρηνικά ατυχήματα και διαρροές συνέβησαν πριν (ΗΠΑ, Βρετανία, ΕΣΣΔ κ.ά.) και μετά το Τσέρνομπιλ (με πιο σοβαρό αυτό στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2013).
Εκείνη η 26η Απριλίου, το έτος 1986, στο Τσέρνομπιλ
Ένα πείραμα, με τον πυρηνικό αντιδραστήρα σε λειτουργία, οδήγησε σε καταστροφή. Η πυρηνική έκρηξη στο Τσέρνομπιλ είχε πολλές επιπτώσεις. Το ραδιενεργό νέφος ταξίδευε πάνω από την Ευρώπη και τον πλανήτη αλλά οι Σοβιετικοί διέψευδαν ότι κάτι συνέβη. Μόνο μετά από μέρες ενημέρωσαν τον πληθυσμό και τη διεθνή κοινή γνώμη. Πάνω από 130.000 στρατιώτες και πολίτες υποχρεώθηκαν να δουλέψουν χωρίς στοιχειώδη μέτρα προστασίας για να σκεπάσουν πρόχειρα με τσιμέντο και χώμα τον πυρηνικό αντιδραστήρα που είχε «ανοίξει» και ελευθέρωνε σημαντικές ποσότητες ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα. Εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες αναγκάστηκαν τελικά να εγκαταλείψουν περιοχές της Ουκρανίας αλλά και της Λευκορωσίας λόγω σημαντικής επιβάρυνσης από τη ραδιενέργεια. Ακόμα και σήμερα ορισμένες περιοχές είναι απαγορευμένες.
Χιλιάδες άνθρωποι εκτέθηκαν σε υψηλά ποσοστά ραδιενέργειας από το Τσέρνομπιλ, εργαζόμενοι για να σταματήσουν τη διαρροή ραδιενεργού υλικού χωρίς στοιχειώδη μέτρα προφύλαξης είτε εξαιτίας του fall out από το ραδιενεργό νέφος (που ταξίδεψε 7 φορές πάνω από τον πλανήτη) είτε μέσω της επιμόλυνσης της τροφικής αλυσίδας.
Και μετά, η Φουκουσίμα
Και μετά ήρθε η πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα. Κατέρρευσε, μαζί με τα πυρηνικά εργοστάσια, ο μύθος ότι η ιαπωνική πυρηνική τεχνολογία είναι «απόλυτα ασφαλής» (για να αποδειχτεί εκ των υστέρων ότι είχαν αποκρύψει πολλά σοβαρά πυρηνικά ατυχήματα στην Ιαπωνία για να μην γκρεμιστεί αυτός ο …ισχυρισμός).
Επικίνδυνη πάντα η πυρηνική ενέργεια
Η πυρηνική ενέργεια, όμως, συνεχίζει να μας απειλεί. Ορισμένα ραδιενεργά στοιχεία έκαναν ήδη τη ζημιά τους (π.χ. επιπτώσεις στο θυρεοειδή από το ραδιενεργό ιώδιο) ή συνεχίζουν να κάνουν ζημιά λόγω μεγάλου χρόνου ημι-ζωής (όπως το ραδιενεργό καίσιο). Οι επιπτώσεις πάντως θα συνεχίζονται για τουλάχιστον 60 χρόνια μετά το ατύχημα.
Κινδυνεύουμε, όμως, σοβαρά και από πολλές άλλες πυρηνικές μονάδες. Ακόμα λειτουργούν εκατοντάδες, μερικές εξαιρετικά επικίνδυνες, παρά το γεγονός ότι έχουν κλείσει κάποιες. Πρόσφατα, αποκαλύφθηκε ότι ένα σοβαρό ατύχημα συνέβη το 2014 στο πυρηνικό εργοστάσιο στο Fessenheim της Γαλλίας αλλά οι αρχές το απέκρυψαν. Μέσα στο 2016 έχουν συμβεί 3 νέα σοβαρά προβλήματα σε πυρηνικές εγκαταστάσεις της Γαλλίας. Και στο Βέλγιο αποκαλύφθηκε ότι απέκρυψαν σοβαρά προβλήματα στα πυρηνικά εργοστάσιά τους, τα οποία αναγκάστηκαν να κλείσουν για κάποιο διάστημα.
Πρόσφατα μάθαμε ότι οι φανατικοί του Ισλαμικού Κράτους σχεδίαζαν και σχεδιάζουν επίθεση σε πυρηνικά εργοστάσια (μάλιστα η δολοφονία ενός στελέχους της πυρηνικής βιομηχανίας στο Βέλγιο συνδέεται, φαίνεται, με αυτά τα σχέδια). «Ονειρεύονται» να μας κάνουν να ζήσουμε άλλο έναν πυρηνικό εφιάλτη.
Η δική μου εμπειρία από το Τσέρνομπιλ και τα αντιπυρηνικά κινήματα
Άκουσα πρόσφατα μια προσωπική συνέντευξη της Rebecca Harms, συμπροέδρου των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο – είναι φίλη αλλά κυρίως μια ιστορική φυσιογνωμία του αντιπυρηνικού κινήματος. Έχω συζητήσει μαζί της πολλές φορές για το πώς (η Rebecca) έγινε αντιπυρηνική διαδηλώτρια, προσπαθώντας να σταματήσει τα πυρηνικά σχέδια στην περιοχή της, αντί να γίνει κηπουρός όπως σχεδίαζε, πώς ασχολήθηκε με την πολιτική και πότε μπήκε στο κοινοβούλιο. Την έζησα, όσο ήμουν στο ευρωκοινοβούλιο, να τρέχει σε αντιπυρηνικές διαδηλώσεις, να επισκέπτεται τη Φουκουσίμα και την Ιαπωνία, να οργανώνει εκδηλώσεις για την πυρηνική ενέργεια μέσα στο ευρωκοινοβούλιο. Χαίρομαι που είμαστε φίλοι, χαίρομαι που γνώρισα από μικρός κι άλλες σημαντικές προσωπικότητες του αντιπυρηνικού αλλά και του πράσινου κινήματος, μεταξύ άλλων την Πέτρα Κέλλυ, από τα ιδρυτικά στελέχη των Γερμανών Πράσινων. Χάρη στους αγώνες εκατομμυρίων ανθρώπων αλλά και χάρη σε σημαντικές προσωπικότητες, η πυρηνική βιομηχανία κλονίζεται και πέφτει.
Βρέθηκα και εγώ σε μερικές από τις ευρωπαϊκές αντιπυρηνικές κινητοποιήσεις ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια. Πρώτα στην Ελλάδα (ενάντια στην προσπάθεια να κατασκευαστεί πυρηνικό εργοστάσια στην Κάρυστο), αλλά αργότερα και στη Γαλλία και στη Γερμανία, ενώ συμμετείχα σε καμπάνιες για να κλείσει το πυρηνικό εργοστάσιο στο Κοζλοντούι ή να μην γίνει πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου στην Τουρκία. Στα αντιπυρηνικά κινήματα συναντήθηκαν άνθρωποι από διαφορετικές χώρες και διαφορετικούς (πολιτικούς-κοινωνικούς χώρους) αλλά μεγάλο μέρος από αυτούς στράφηκε προς τους πράσινους.
Οι πιο συγκλονιστικές –για εμένα– εικόνες ήταν από τα «παιδιά του Τσέρνομπιλ». Παιδιά-θύματα του Τσέρνομπιλ – κυρίως από τη Λευκορωσία και την Ουκρανία. Η έκθεσή τους στη ραδιενέργεια είχε ως αποτέλεσμα να καταστραφεί το ανοσοποιητικό τους σύστημα.
Έζησα από κοντά την τραγωδία χιλιάδων ανθρώπων που αναγκάστηκαν να γίνουν πρόσφυγες στην ίδια τη χώρα τους, τη Λευκορωσία, εγκαταλείποντας τις περιοχές με υψηλή ραδιενέργεια, για να εγκατασταθούν σε πολυκατοικίες-γκέτο στο Μινσκ. Βρέθηκα εκεί, στο Μινσκ, στην επέτειο των 10 χρόνων από το Τσέρνομπιλ, και έζησα από κοντά τι σημαίνει τρομοκρατία από ένα καθεστώς, όπως αυτό της Λευκορωσίας που απαγόρευε στους πολίτες του να αναφέρονται στα προβλήματα από το Τσέρνομπιλ ή να προσπαθούν να βοηθήσουν τα θύματα. 10 χρόνια μετά οδηγούνταν στη φυλακή όσοι τολμούσαν να ασκήσουν κριτική για την εγκατάλειψη των θυμάτων του Τσέρνομπιλ ή όσοι προσπαθούσαν να βοηθήσουν τα παιδιά-θύματα του Τσέρνομπιλ.
Θυμάμαι ακόμα τα κλάματα των νέων από τη Λευκορωσία, όταν έπρεπε να αφήσουν τον «παράδεισο» και να επιστρέψουν στην κόλαση μετά από μια διεθνή συνάντηση που είχαμε οργανώσει στην Κρήτη το 1998 για τις επιπτώσεις της πυρηνικής ενέργειας στην υγεία.
Πώς έζησα την πυρηνική καταστροφή
26 Απριλίου 1986. Ήμουν τότε στη Σπάρτη. Ήταν λίγες μέρες πριν το Πάσχα. Όλοι ετοιμάζονταν για το αρνί και τις πασχαλινές γιορτές. Κάπου μεταξύ των τελευταίων ειδήσεων, την προσοχή μου τράβηξε μια ανταπόκριση: «ραδιενεργό νέφος εντοπίστηκε από τις σκανδιναβικές υπηρεσίες ατομικής ενέργειας», που κατηγορούσαν τις σοβιετικές αρχές για απόκρυψη πολύ σοβαρού πυρηνικού ατυχήματος. Ο δημοσιογράφος διαβεβαίωνε ότι οι σοβιετικές αρχές διέψευσαν κατηγορηματικά την πιθανότητα διαρροής ραδιενέργειας και απέδωσαν το θέμα σε «σκευωρία του καπιταλισμού».
Ανησύχησα αμέσως. Πήρα μερικά τηλέφωνα και ενημέρωσα φίλους, «Κάτι σοβαρό είχε συμβεί». Με κορόιδεψαν. «Άσε μας ήσυχους». «Μα πρέπει να ενημερώσετε, να κινητοποιηθούν οι πολίτες. Θα έρθει και σε εμάς το ραδιενεργό νέφος, είναι θέμα ημερών». Τίποτα. Πλήρης σιωπή και από τις αρχές. Τις επόμενες μέρες βρέχει, ραδιενεργά στοιχεία θα πέσουν μαζί με τη βροχή σε κάποιες περιοχές. Αμέριμνοι οι πολίτες θα φάνε τη βροχή (μαζί με το αρνάκι) και θα τριγυρνάνε στην εξοχή. Σιωπή από τις αρχές. Αλλά και όταν άρχισαν να κινητοποιούνται ήταν για να διαβεβαιώσουν ότι δεν κινδυνεύαμε, ότι είχαν ληφθεί όλα τα μέτρα… Αποσπασματικές και εκ των υστέρων προειδοποιήσεις ανάκατες με παραπλανητικές πληροφορίες.
Ξαφνικά αρχίζουν οι έφοδοι στα σούπερ μάρκετ. Και η προσπάθεια των Κνιτών να πείσουν ότι όλα ήταν μια σκευωρία της καπιταλιστικής δύσης. Επιδεικτικά έτρωγαν μαρούλια και φράουλες, έπιναν γάλα για να αποδείξουν ότι δεν κινδυνεύουμε από κανένα ραδιενεργό νέφος, πολύ περισσότερο αν είναι από σοβιετικό πυρηνικό εργοστάσιο. Αδιαφορούσαν επιδεικτικά για τις προειδοποιήσεις ότι μπορεί να κινδύνευαν λόγω υψηλών τιμών ραδιενέργειας που εντοπίζονταν σε κάποια είδη. Μόλις άκουγαν για κάποιο τρόφιμο που μπορεί να είχε ραδιενεργή επιβάρυνση έσπευδαν να το καταναλώσουν. Καημένοι Κνίτες…
Οι μέρες, οι μήνες πέρασαν. Ελάχιστα έγιναν για να έχουμε μια πλήρη εικόνα για τις συνέπειες.
Το πυρηνικό λόμπυ ήθελε να ξεχαστεί το Τσέρνομπιλ, τα έριξε όλα στη Σοβιετική Ένωση. Τα δυτικά πυρηνικά ήταν… ασφαλή. Και το μεγαλύτερο καμάρι ήταν τα ιαπωνικά και τα γαλλικά. Όταν πια ξεθάρρεψαν, άρχισαν να πλασάρουν την πυρηνική ενέργεια ως τη λύση για την… κλιματική αλλαγή. Και μετά, ήρθε ο σεισμός και το τσουνάμι στη Φουκουσίμα και τα κατέστρεψε όλα.
Τώρα η Γαλλία διεκδικεί κάπου 10 δις από τη Γερμανία ως αποζημίωση για διαφυγόντα… κέρδη επειδή έχει αποφασίσει οριστικά να κλείσει ΟΛΑ τα πυρηνικά της εργοστάσια μέχρι το 2022.
Ως ευρωβουλευτής, κατέθεσα μερικές ερωτήσεις για πυρηνικά θέματα αλλά η Κομισιόν απέφευγε να απαντήσει. Πρόσφατα παρουσίασε μια εξωπραγματική έκθεση για το μέλλον της πυρηνικής βιομηχανίας στην ΕΕ. Λες και δεν έχει συμβεί τίποτα! Μάλιστα δέχτηκε ως συμβατή με την πολιτική της περί αποφυγής κρατικών ενισχύσεων στην ενέργεια τη χρηματοδότηση της βρετανικής κυβέρνησης προς τη Γαλλία για να κατασκευάσει η πυρηνική της βιομηχανία μια νέα μονάδα στη Βρετανία.
Όχι, ευχαριστώ. Εμείς πάντως δεν ξεχνάμε, υπάρχει σοβαρός λόγος: «Nuclear energy? No thanks, we have renewable energy».
4°
