«Δεν είδα κανένα κίνημα ανυπακοής ενάντια στο φακελάκι»

Ο κ. Μόσιαλος είναι εδώ και ενάμιση χρόνο βουλευτής επικρατείας του ΠΑΣΟΚ και πρόεδρος του Ινστιτούτου Στρατηγικών και  Αναπτυξιακών Μελετών (ΙΣΤΑΜΕ), χωρίς βουλευτικό γραφείο, αυτοκίνητο ή αστυνομική φρουρά. Το ΙΣΤΑΜΕ το τελευταίο διάστημα τροφοδοτεί όλο και πιο πολύ το δημόσιο διάλογο με σύγχρονες ιδέες και έρευνες. Η οικογένειά του βρίσκεται στο Λονδίνο – από εκεί άλλωστε ξεκίνησε να μελετά θέματα υγείας ως καθηγητής της Πολιτικής Υγείας και διευθυντής του Κέντρου Οικονομικών Υγείας του London School of Economics. Σύμβουλος για πολλά έτη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει συνεργαστεί με τα υπουργεία Υγείας πολλών χωρών στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο. Ως τεχνοκράτης έχει βρεθεί ξανά «αντιμέτωπος» με το ΕΣΥ, το 1994 συντονίζοντας τότε τη «διεθνή επιτροπή ειδικών» και το 2000 συμβάλλοντας στη σύνταξη των 200 σημείων για την Υγεία. Αυτή τη φορά τα πράγματα είναι αλλιώς. Οι προκλήσεις στην Υγεία μεγάλες, η σπατάλη πρέπει να μειωθεί, το μνημόνιο είναι επίσης εδώ, ενώ η συζήτηση ανοίγει εφ’ όλης της ύλης.

Άνθρακες ή θησαυρός;

Το όνομα του Ηλία Μόσιαλου, ως προέδρου του ΙΣΤΑΜΕ, συνδέθηκε με το σάλο που ξέσπασε σχετικά με την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου. Τρόικα, κυβέρνηση, αντιπολίτευση βρέθηκαν σε μια δίνη ύψους 50 δις, όσο δηλαδή κοστολογήθηκε ένα πρόγραμμα αξιοποίησης-εκχώρησης-πώλησης των ακινήτων και μάλιστα στα επόμενα 5 χρόνια... Τελικά μας έμεινε η απορία. Είναι ένα εφικτό πρόγραμμα, έστω και φιλόδοξο, ή ένας μύθος; «Αν είναι τα 50 δις μόνο η ακίνητη περιουσία, δεν είναι επιτεύξιμος στόχος. Αν είναι συνδυασμός αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, με ένα οργανωμένο επιχειρησιακό σχέδιο και πλάνο, θα μπορούσε να επιτευχθεί». Ο κ. Μόσιαλος συσχετίζει την απάντηση του με τις εξελίξεις του ευρωπαϊκού συμβουλίου τον Μάρτιο. Ποιο θα είναι τελικά το επιτόκιο δανεισμού; Ποια η επιμήκυνση αποπληρωμής; Θα ακολουθήσουν εξελίξεις που θα αφορούν στην επαναγορά του χρέους; Θα έχουμε επιμήκυνση και του υπόλοιπου δανεισμού της χώρας, εκτός από τα 110 δις; «Τα 50 δις μπαίνουν ως δεδομένο πριν παρθούν οι κρίσιμες αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Να την ξανακάνουμε τη συζήτηση σε δύο μήνες»...

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η καταπατημένη ακίνητη περιουσία που θα μπορούσε δυνητικά να διαχειριστεί το Υπουργείο Οικονομικών φτάνει έως και τα 300 δις σε αντικειμενικές αξίες, ενώ υπάρχουν καταπατημένα ακίνητα και σε άλλα υπουργεία. Κοντά στο 40% της συνολικής ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου συνολικά έχει καταπατηθεί! Κι ακόμα, ένα 22% έχει ατελή στοιχεία και μόνο για ένα 13,7% υπάρχει πλήρης καταγραφή. «Συνεπώς το πρώτο βήμα είναι η άμεση καταγραφή. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα ακίνητα είναι άμεσα εκμεταλλεύσιμα, πολλά είναι δασικές εκτάσεις, υπάρχουν νομικά προβλήματα, ενώ για άλλα πιθανώς να μην υπάρχει εμπορικό ενδιαφέρον».

Η ΝΔ κατηγόρησε το ΙΣΤΑΜΕ ότι σε μελέτη του έκανε λόγο για πώληση 598 νησιών. «Αν διαβάσει κανείς τη μελέτη, θα δει για τα νησιά ειδικά πως υπάρχει ανάλυση 3 περιπτώσεων που επιχείρησαν προηγούμενες κυβερνήσεις και της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ να αξιοποιήσουν – όχι να πουλήσουν. Και δείξαμε ότι το δαιδαλώδες θεσμικό και νομικό πλαίσιο της χώρας δεν το επέτρεψε. Βρήκαμε δηλαδή ακριβώς το αντίθετο από αυτό που έθεσε ως θέμα η ΝΔ, ότι δηλαδή είναι πολύ δύσκολη η εκμετάλλευση».

Η ανυπακοή και το φακελάκι

Λίγα 24ωρα μετά την ψήφιση του νόμου για την Υγεία, γιατροί αρνήθηκαν το διάλογο για την εφαρμογή του. Κατέλαβαν το ΚΑΤ και παρότρυναν τους επισκέπτες να μην πληρώνουν το αντίτιμο των 5 ευρώ για εξετάσεις. Ένα ακόμη κίνημα ανυπακοής στη λογική του «δεν πληρώνω»; Είναι αλήθεια ότι η πρόσφατη κόντρα κυβέρνησης-γιατρών μας άφησε πολλά ερωτηματικά. «Οι γιατροί επιλέγονται από το ΕΣΥ για να  βελτιώσουν τις υπηρεσίες για τον πολίτη. Αυτή πρέπει να είναι και η φιλοσοφία των μεταρρυθμίσεων στην Υγεία και την Παιδεία. Να νομοθετούμε για τους πολίτες και βεβαίως, στο πλαίσιο αυτό, και για το ρόλο των εργαζομένων. Στη χώρα μας, όμως, οι μεταρρυθμίσεις εστιάζονται πρωτίστως στα δικαιώματα  των εργαζομένων. Ένα κίνημα ανυπακοής ιδιαίτερα από δημόσιους λειτουργούς έχει άμεσες επιπτώσεις στην ποιότητα των υπηρεσιών».

Κάποιοι όμως επιμένουν στο όνομα της κρίσης, της ακρίβειας, της αδυναμίας των αδύναμων οικονομικά να αντεπεξέλθουν, των επαχθών όρων που επιβάλει η τρόικα... Ο Ηλίας Μόσιαλος δίνει την απάντησή του με το δικό του τρόπο: δίνοντάς μας στοιχεία, που προκαλούν ίλιγγο. Στον ΟΠΑΔ, τον οργανισμό των ασφαλισμένων του Δημοσίου, η δαπάνη μεταξύ 2005 και 2008 αυξήθηκε από 850 εκ. ευρώ σε 1,7 δις. Διπλασιασμός δαπανών σε 4 χρόνια. Την ίδια περίοδο το κόστος των ορθοπεδικών υλικών στα νοσοκομεία αυξήθηκε κατά 42%. Η φαρμακευτική δαπάνη αυξήθηκε από 980 εκ. ευρώ το 2000 σε 4,5 δις ευρώ το 2009.

«Πού ήταν οι συνδικαλιστές γιατροί όλο αυτό το διάστημα; Οι υπουργοί Υγείας; Οι διοικητές των ασφαλιστικών ταμείων; Τι έκαναν; Και κάτι ακόμα. Οι δαπάνες δεν προκύπτουν αν δεν τις συνταγογραφήσει κάποιος. Οι ελεγκτικές αρχές έχουν πολύ σημαντικές ευθύνες. Αν όμως η μια ευθύνη ανήκει στην πολιτική ηγεσία, η άλλη ανήκει σε αυτούς που προκάλεσαν τη δαπάνη. Οι ακτιβιστές της Υγείας δεν έβλεπαν το πάρτι που γινόταν από μερίδα γιατρών –γιατί πιστεύω ότι η πλειοψηφία είναι έντιμοι γιατροί–, όταν έβαζαν τις υπογραφές τους σε συνταγές που διόγκωναν τα ελλείμματα; Δεν είδα κανένα κίνημα ανυπακοής ενάντια στη σπατάλη και το φακελάκι, αντίθετα βλέπω κίνημα ανυπακοής στο συμμάζεμα της σπατάλης, το οποίο θεωρώ βαθύτατα αντιδραστικό. Αν υπήρχε ένα κίνημα υπέρ των δικαιωμάτων των ασθενών (που πληρώνουν τις σπατάλες και τα φακελάκια) τα τελευταία χρόνια, θα κατανοούσα και την προτροπή ορισμένων γιατρών ενάντια στο τίμημα των 5 ευρώ. Όμως δεν αντιστάθηκαν. Υπήρξε εκκωφαντική σιωπή».

Κι όμως μπορεί να συμβεί

Αν γίνονταν με συνέπεια κάποιες τομές, τότε μπορούσαμε να οραματιστούμε ένα... υγιές σύστημα Υγείας, με ορίζοντα δεκαετίας. Ο κ. Μόσιαλος σηματοδοτεί 4 προτεραιότητες:

1. Πριν απ’ όλα χρειάζεται το συμμάζεμα στη χρηματοδότηση. Τώρα τα 4 μεγάλα ταμεία ενοποιούνται σε ένα, άρα εκεί θα ανήκει το 85% του πληθυσμού και θα υπάρχουν ενιαίοι κανόνες διοίκησης, παροχών, τιμών και εργασιακών σχέσεων. 2. Ενιαίο σύστημα πληροφοριών. 3. Καταγραφή των πάντων και διαφάνεια. Να ξέρουμε για κάθε ασθενή τι έχει κάνει κάθε γιατρός, να μην υπάρχει επικάλυψη υπηρεσιών, δηλαδή να κάνει δύο και τρεις φορές την ίδια εξέταση γιατί τη ζητά και ο ρευματολόγος και ο καρδιολόγος και ο παθολόγος, και να αποφεύγουμε τις αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων. 4. Να έχουν όλοι πλήρη εικόνα. Αυτό έχει και ελεγκτικό χαρακτήρα, αλλά ο πρωταρχικός σκοπός δεν είναι ο έλεγχος του κόστους αλλά της ποιότητας.

Θα είναι περισσότερα τα νοσοκομεία του όχι και τόσο μακρινού μέλλοντος; «Έχουμε πανελλαδικά 140 νοσοκομεία, από τα οποία τα 40 διακινούν μέχρι και το 80% των ασθενών. Σε αυτά πρέπει να δώσουμε τη μεγαλύτερη βαρύτητα, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Δεν μπορεί το προσωπικό να διατίθεται  στις κλινικές με βάση τον αριθμό των κλινών και όχι με βάση την παραγωγικότητα. Επίσης χρειάζεται να γίνουν συμπτύξεις μικρών κλινικών».

Οι γιατροί και το προσωπικό των δημόσιων νοσοκομείων θα πρέπει να αξιολογούνται στο ΕΣΥ του μέλλοντος; «Ναι. Παράδειγμα, το πώς παίρνει ένας γιατρός σήμερα ειδικότητα. Τι κάνει; Περιμένει ακόμα και 7 χρόνια στις καλές κλινικές. Πολλοί νέοι γιατροί φεύγουν στο εξωτερικό, όπου υπάρχουν πιο οργανωμένα συστήματα Υγείας και καλύτερες αμοιβές. Θα γυρίσουν πίσω; Μάλλον όχι. Θεωρώ ότι σε πρώτη φάση ένας αριθμός θα πρέπει να επιλέγεται για ειδικότητα με εξετάσεις. Η αναμονή δεν έχει κανένα νόημα. Οι καλοί πρέπει να ενταχθούν πιο γρήγορα στο σύστημα Υγείας. Ακόμα, οι επιλογές των γιατρών του ΕΣΥ πρέπει να γίνονται με βάση την ιατρική τους αξιοπιστία από ένα πανελλαδικό σώμα γιατρών-προσωπικοτήτων, χωρίς την παρέμβαση του κυβερνητικά διορισμένου διοικητή του νοσοκομείου ή των τοπικών επιστημονικών επιτροπών». Παραφράζοντας τον Τενγκ Χσιάο Πινγκ, ο Ηλίας Μόσιαλος επισημαίνει «το θέμα δεν είναι αν ο γιατρός είναι πράσινος, μπλε ή κόκκινος, αρκεί να θεραπεύει καλά τον ασθενή».

Αντί επιλόγου. Τι θα γίνει αν όλα αυτά δεν περπατήσουν; «Προτιμώ να βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο παρά άδειο». Ή, αλλιώς, είμαστε σε δρόμο χωρίς επιστροφή.

Την αλήθεια κι ας πονάει...

● Είμαστε η 6η πιο ακριβή χώρα για την Υγεία, ξοδεύοντας το 10% περίπου του ΑΕΠ.

● Μέσα σε μια δεκαετία η φαρμακευτική δαπάνη αυξήθηκε κατά 380%.

● Τα ελληνικά φάρμακα  στις αρχές της δεκαετίας του 80 ήταν το 85% της συνολικής παραγωγής. Σήμερα είναι μόλις το 15%.

● Έχουμε υπερπαραγωγή γιατρών: στην Αττική ένας γιατρός αντιστοιχεί σε 140 κατοίκους.

● Στις ειδικότητες επικρατεί αναρχία και έλλειψη σχεδιασμού. Το 2007 διαθέταμε μόλις 144 ογκολόγους, την ώρα που οι ουρολόγοι ξεπερνούσαν τους 1.200.