Πιεστικά διλήμματα στο Κέντρο

Έξι χρόνια κρίσης, δύο χρόνια Ποτάμι, και το πολιτικό τοπίο βρίσκεται στο ίδιο κεφάλαιο και στην ίδια σελίδα –ίσως μερικές αράδες παρακάτω. Το βέβαιο είναι ότι η χώρα ακόμα στενάζει κάτω από τη διπλή ντροπή: τη μια της χρεωκοπίας αλλά και την άλλη των χειρισμών της εποχής των Μνημονίων. Το Ποτάμι ήταν η δική μας απάντηση στο γύρισμα της σελίδας: θαρραλέα αυτοκριτική για το παρελθόν και γενναίες μεταρρυθμίσεις για το μέλλον.

Όμως, για να γυρίσει η χώρα σελίδα χρειάζονται απαραιτήτως δύο συστατικά ταυτόχρονα: απόψεις/ιδέες ΚΑΙ ακροατήριο/απήχηση στην κοινωνία. Αν έχεις το ένα χωρίς το άλλο δεν κάνεις τίποτα. Εμείς στο Ποτάμι έχουμε πολλές καλές ιδέες για την έξοδο από την κρίση (και την αποτροπή της επιστροφής μας στη χρεωκοπία). Από απήχηση δεν σκίζουμε, είναι αλήθεια (αν και, ευλόγως θεωρούμε ότι οι απόψεις μας ακούγονται προσεκτικά από ένα ακροατήριο κατά πολύ ευρύτερο της εκλογικής μας επιρροής). Μέχρι εδώ, όλοι και όλες συμφωνούμε. Από το σημείο αυτό και πέρα, όμως, αρχίζουν οι διαφωνίες. Και τα διλήμματα.

Καλοπροαίρετες φωνές μας συμβουλεύουν να ενσωματωθούμε σε μεγαλύτερα σχήματα, προκειμένου να εξασφαλίσουμε την απαραίτητη απήχηση. Έτσι, λένε, θα γίνουμε περισσότερο αποτελεσματικοί στην υπηρεσία των καλών μας απόψεων, αλλά και πιο χρήσιμοι για τη χώρα. Άλλωστε, για μας στο Ποτάμι, το ουσιαστικό δεν είναι να σωθούμε προσωπικά ή κομματικά, αλλά να γίνουν αυτά που πρέπει να γίνουν για τη χώρα. Και γνωρίζουμε καλά, πως για να γυρίσουμε σελίδα, πρέπει το μαγαζί της πολιτικής να περάσει σε νέα διεύθυνση: μια πολιτική πλατφόρμα που διαθέτει ΚΑΙ ιδέες και απήχηση. Τι φρενάρει τη διαδικασία; Τι μας σταματά; Τι μας προβληματίζει;

Αν τα κόμματα που υπάρχουν γύρω μας (ή κάποιο από αυτά) είχε ταυτοχρόνως αξιοπιστία, ορθές θέσεις και απήχηση στην κοινωνία, τότε η άσκηση θα λυνόταν πολύ εύκολα για μας που πιστεύουμε στις μεταρρυθμίσεις, στην κοινή λογική και στην Ευρώπη. Τα έχουν όμως;

Κρίνοντας από τις εμπειρίες του παρελθόντος, η απάντηση είναι εκ πρώτης όψεως αρνητική. Στο παρελθόν και κατ εξακολούθηση, τα κυβερνητικά κόμματα μιλούσαν για αλλαγές, εκσυγχρονισμό και επανίδρυση του κράτους. Στην πράξη, όμως, πορεύονταν με γνώμωνα την αμυντική θωράκιση του στάτους κβο, την εθνική περιχαράκωση και την πελατειακή μικροκομματική διαχείριση. Κατά κανόνα, και το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ έλεγαν σωστότερα πράγματα όταν ήταν στην αντιπολίτευση και έπρατταν τα ίδια λάθος πράγματα όταν ήταν στην κυβέρνηση: κενή ρητορεία και προσήλωση στην πελατειακή λογική. Γιαυτό χρεωκοπήσαμε μέσα σε μεγάλα λόγια. Γιαυτό δεν μπορούμε να βγούμε από τη χρεωκοπία 6 χρόνια μετά. Βουλιάξαμε γιατί δεν αλλάξανε.

Θα μου πείτε: Αφήστε, επιτέλους, την «παρελθοντολογία». Ότι έγινε, έγινε. Καλύτερα να εξετάσετε τις σημερινές μόνο θέσεις των κομμάτων που είναι υποψήφιοι συνεργάτες... Ας το δεχτούμε, προς στιγμήν, και ας το εξετάσουμε. Άλλωστε, το Ποτάμι είναι ο κεντρικός επισπεύδων στο Διάλογο των απόψεων γύρω από το σχήμα «Κοινοβούλιο του Κέντρου» ή μάλλον το «Κοινοβούλιο της Αναγέννησης». Αν οι προθέσεις όλων είναι ειλικρινείς, η προσπάθεια διαλόγου μπορεί να προσφέρει τις βάσεις για σύμπλευση. Και έτσι το Κέντρο μπορεί να γίνει αυτό που πάντα επιθυμούσαμε: ο μοχλός που θα γυρίσει τη σελίδα.

Οι καλές θέσεις, όμως, δεν αρκούν. Στην πολιτική, σημασία έχουν και οι πράξεις. Δεν αρκούν μόνο οι καλές ιδέες. Χρειάζεται η σύζευξη ιδεών και πράξεων. Για παράδειγμα, η εκλογή ενός μεταρρυθμιστή στην ηγεσία ενός κόμματος δεν φέρνει θαύματα από μόνη της. Δεν μετατρέπει το κόμμα αυτομάτως σε μεταρρυθμιστική προωθητική δύναμη. Χωρίς αμφιβολία η εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΝΔ είναι μια σημαντική νίκη των μεταρρυθμιστικών ιδεών –πολλές από τις οποίες (αλλά όχι όλες) μοιραζόμαστε κι εμείς. Δεν ξέρουμε, όμως ένας καταφέρει να αλλάξει το κόμμα του. Το σημερινό ΠΑΣΟΚ από την άλλη, διακατέχεται συχνά από νοσταλγία για την παλιά του ηγεμονία, και είναι περισσότερο προσανατολισμένο στο λαμπρό παρελθόν παρά στο δύσκολο παρόν. Για όλους αυτούς τους λόγους είμαστε, και θα συνεχίσουμε να είμαστε προσεκτικοί.

Ο ρόλος του Ποταμιού είναι να υπενθυμίζει τι χρειάζεται να ισχύει για να γίνουν τα λόγια πράξη. Για να γίνουν οι αλλαγές και να γυρίσει σελίδα. Το Ποτάμι είχε από την αρχή (και συνεχίζει να έχει) μια καθαρή φωνή. Δεν είναι απλώς ένα άθροισμα ατόμων (κάτι σαν «58» του Κέντρου). Δεν αποτέλεσε απλώς μια ευκαιριακή στέγη για ανθρώπους που είχαν φύγει από κάπου αλλού. Συγκροτήθηκε κυρίως από ανθρώπους που για πρώτη φορά ήρθαν στην πολιτική, καθώς έβλεπαν τη χώρα να βουλιάζει και το πολιτικό σύστημα αδρανές. Το Ποτάμι δεν έχει να απολογηθεί για λανθασμένες ή καταστροφικές επιλογές, και σε γενικές γραμμές διαθέτει έντιμο πρότερο βίο (αν και μικρό). Σε δύο χρόνια έχει δοκιμάσει και επιτυχίες και αποτυχίες. Στην κρίσιμη στιγμή όμως, το καλοκαίρι του 2015, έβαλε πρώτα το συμφέρον της χώρας. Το Ποτάμι έχει ευθύνη απέναντι στις συστατικές του αξίες και ιδέες, όπως και απέναντι σε όλους και όλες που το πίστεψαν και το ακολουθούν. Όπως στην Ισπανία με τους Ciudadanos, η ραχοκοκκαλιά του αποτελείται από ανθρώπους που μπήκαν στην πολιτική για πρώτη φορά στον καιρό της κρίσης. Έτσι, λοιπόν, κοιτάζει μπροστά και πολιτεύεται χωρίς φόβο και πάθος.

Μήπως όλα αυτά σημαίνουν υποχρεωτικά μια μοναχική πορεία για το Ποτάμι; Ασφαλώς και όχι. Σημαίνουν, όμως, ότι η συνεργασία με άλλα κόμματα δεν είναι ρεαλιστική επιλογή όσο τα κόμματα αυτά μένουν προσηλωμένα στο παρελθόν και δεν πείθουν ότι εγκατέλειψαν τις παλιές κακές τους συνήθειες.

Αλλιώς, κάθε επιφανειακή συγκόλληση χωρίς βαθύτερη σύγκλιση απόψεων θα ήταν μια πολύ κακή συναλλαγή: το Ποτάμι θα αντάλλαζε την αξιοπιστία των θέσεων του με την ελπίδα μεγαλύτερης εκλογικής απήχησης. Στην πραγματικότητα, θα φαινόταν πως εγκαταλείπει ιδέες για να εξασφαλίσει πολιτικές καριέρες –ότι προχωράει, δηλαδή, σε ηχηρή συνθηκολόγηση.