Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη συμφωνία ΕΕ - Τουρκίας για το προσφυγικό (γράφημα)

Σε συμφωνία εννιά σημείων για την «περαιτέρω εμβάθυνση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας» και την «αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης» κατέληξαν οι 28 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. με τον Τούρκο πρωθυπουργό, Αχμέτ Νταβούτογλου.

Αυτό είναι το  κείμενο της συμφωνίας καθώς και τα 9 βασικά σημεία της συμφωνίας (δείτε και το σχετικό γράφημα του ΑΠΕ):

Σήμερα τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου συναντήθηκαν με τον Τούρκο ομόλογό τους. Ήταν η τρίτη συνάντηση από τον Νοέμβριο του 2015, αφιερωμένη στην εμβάθυνση των σχέσεων Ε.Ε. - Τουρκίας αλλά και στην αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης.

Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εξέφρασαν τα βαθύτατα συλλυπητήριά τους στους πολίτες της Τουρκίας, αναφορικά με τις βομβιστικές επιθέσεις στην Άγκυρα την Κυριακή. Καταδίκασαν με τον πιο σαφή τρόπο αυτή τη στυγερή ενέργεια και τόνισαν ότι συνεχίζουν να στηρίζουν τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας σε όλες της τις μορφές.

Τουρκία και Ε.Ε. επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για την εφαρμογή του κοινού πλαισίου που ενεργοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2015. Έχει καταγραφεί, ήδη, σημαντική πρόοδος, συμπεριλαμβανομένου και του ανοίγματος της τουρκικής αγοράς εργασίας στους Σύρους που βρίσκονται υπό προσωρινό καθεστώς προστασίας, της εισαγωγής του καθεστώτος βίζας για τους Σύρους αλλά και άλλες εθνικότητες, την ενίσχυση της δραστηριότητας των τουρκικών λιμενικών και αστυνομικών αρχών και το μοίρασμα πληροφοριών.

Επιπρόσθετα η Ε.Ε. έχει ξεκινήσει την παροχή των κεφαλαίων των τριών δισ. ευρώ, βάσει του σχεδίου Facility for Refugees στην Τουρκία, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν συγκεκριμένα projects, ενώ έχει υπάρξει πρόοδος αναφορικά με την απελευθέρωση του καθεστώτος της βίζας, και τη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένου του ανοίγματος του Κεφαλαίου 17 τον Δεκέμβριο. Στις 7 Μαρτίου 2016, επιπρόσθετα η Τουρκία συμφώνησε να δεχθεί την ταχύτατη επιστροφή όλων των μεταναστών που δεν υπόκεινται στους διεθνείς νόμους προστασίας και έχουν περάσει στην Ελλάδα από την Τουρκία, αλλά και να δεχθεί την επιστροφή όλων των παράτυπων μεταναστών που εντοπίστηκαν σε τουρκικά χωρικά ύδατα. Ε.Ε. και Τουρκία συμφώνησαν, επίσης, να συνεχίσουν να λαμβάνουν μέτρα ενάντια στους διακινητές των μεταναστών και καλωσορίζουν την παρουσία του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο. Την ίδια ώρα Τουρκία και Ε.Ε. αναγνωρίζουν ότι υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω γρήγορες αποφασιστικές προσπάθειες.

Προκειμένου να σπάσει το επιχειρηματικό μοντέλο των διακινητών και να προσφερθεί στους μετανάστες που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους μία εναλλακτική λύση, Ε.Ε. και Τουρκία αποφάσισαν να σταματήσουν την παράτυπη μετανάστευση από την Τουρκία προς την Ε.Ε.

Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος συμφώνησαν στα ακόλουθα σημεία:

1. Όλοι οι παράτυποι μετανάστες που διασχίζουν την Τουρκία και φθάνουν στα ελληνικά νησιά από τις 20 Μαρτίου 2016 και μετά θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Αυτή η διαδικασία θα εφαρμοστεί με πλήρη σεβασμό των κανόνων της Ε.Ε. αλλά και των διεθνών κανόνων προκειμένου να αποφευχθεί κάθε είδους μαζικής απέλασης. Όλοι οι μετανάστες θα προστατευθούν βάσει των διεθνών στάνταρντ με σεβασμό στην αρχή της μη -επαναπροώθησης. Πρόκειται για ένα προσωρινό και έκτακτο μέτρο το οποίο είναι απαραίτητο για να διακοπεί η ανθρώπινη δυστυχία και να αποκατασταθεί η δημόσια τάξη. Οι μετανάστες που θα φθάνουν στα ελληνικά νησιά θα εγγράφονται αμέσως και θα καταθέτουν αίτηση για άσυλο η οποία θα εξετάζονται ατομικά από τις ελληνικές αρχές, με σεβασμό στο Διεθνές Καθεστώς Ασύλου και σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Όσοι μετανάστες δεν καταθέτουν αίτημα ασύλου ή αυτοί των οποίων οι αιτήσεις κρίθηκαν αβάσιμες ή μη δεκτές θα επιστρέφουν στην Τουρκία. Η Τουρκία και η Ελλάδα, βοηθούμενες από τις ευρωπαϊκές αρχές και τις αρμόδιες υπηρεσίες, θα λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και θα προχωρήσουν στις απαραίτητες διμερείς συμφωνίες. Σε αυτές περιλαμβάνεται η παρουσία Τούρκων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά και Ελλήνων αξιωματούχων στην Τουρκία από τις 20 Μαρτίου 2016 και μετά, προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία και των κέντρων υποδοχής και η συνεργασία. Το κόστος της επιστροφής των παράτυπων μεταναστών θα καλυφθεί από την Ε.Ε.

2. Για κάθε Σύρο που επιστρέφεται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά θα υπάρξει ένας Σύρος που θα εγκατασταθεί στην Ε.Ε., βάσει των αντίστοιχων κριτηρίων του ΟΗΕ. Θα δημιουργηθεί ένας μηχανισμός, σε συνεργασία με την Κομισιόν, τις ευρωπαϊκές αρχές και άλλα κράτη-μέλη, αλλά και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι η συμφωνία αυτή ξεκινά να λειτουργεί από την πρώτη ημέρα. Προτεραιότητα θα δοθεί στους μετανάστες που δεν έχουν μπει ή προσπαθήσει στο παρελθόν να εισέλθουν παράτυπα στην Ε.Ε. Από πλευράς Ε.Ε., θα υπάρξει μετεγκατάσταση προσφύγων, βάσει της συμφωνίας των κρατών-μελών στη Σύνοδο της 20ής Ιουλίου 2015, βάσει της οποίας είχαν απομείνει 18.000 «θέσεις» μετεγκατάστασης. Εάν δημιουργηθεί περαιτέρω ανάγκη για μετεγκαταστάσεις θα πραγματοποιηθεί παρόμοια εθελοντική διαδικασία που θα ανέλθει σε ακόμη 54.000 ανθρώπους. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου καλωσόρισαν τη δέσμευση της Κομισιόν να προτείνει αλλαγή στη συμφωνία μετεγκατάστασης που ελήφθη στις 22 Σεπτεμβρίου 2015 ώστε κάθε δέσμευση για μετεγκατάσταση να αντισταθμίζεται από μη κατανεμημένες θέσεις. Εάν η όλη διαδικασία δεν κατορθώσει να έχει τα ζητούμενα αποτελέσματα του τερματισμού της παράτυπης μετανάστευσης ή εάν ο αριθμός των επιστροφών (στην Τουρκία)ξεπεράσει τους παραπάνω αριθμούς τότε αυτός ο μηχανισμός θα τερματισθεί.

3. Η Τουρκία θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψει τη δημιουργία νέων οδών παράνομης εισόδου στην ΕΕ είτε δια ξηράς είτε δια θαλάσσης, ενώ θα συνεργαστεί με όλες τις γειτονικές χώρες καθώς και την Ε.Ε. προς αυτόν τον σκοπό.

4. Μόλις σταματήσουν οι παράτυπες διακινήσεις μεταξύ Τουρκίας και Ε.Ε. ή έστω μειωθούν σημαντικά θα ενεργοποιηθεί το πρόγραμμα Voluntary Humanitarian Admission Scheme . Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. θα συμμετάσχουν στο παραπάνω πρόγραμμα σε εθελοντική βάση.

5. Η εκπλήρωση του όρου απελευθέρωσης της βίζας θα επιταχυνθεί από κάθε κράτος-μέλος, έως τα τέλη Ιουνίου 2016 το αργότερο και εφόσον η Τουρκία έχει καλύψει όλα τα προαπαιτούμενα. Η Τουρκία θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να καλύψει τα προαπαιτούμενα που έχουν απομείνει, ώστε η Κομισιόν να ετοιμάσει σχετική πρόταση ως τα τέλη Απριλίου βάσει της οποίας το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο θα λάβουν την τελική απόφαση.

6. Η Ε.Ε. σε στενή συνεργασία με την Τουρκία θα επιταχύνει τη διαδικασία εκταμίευσης των τριών δισ. ευρώ προς την Τουρκία, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η προσπάθεια παροχής βοήθειας σε όσους χρήσουν προσωρινής προστασίας και αυτό θα γίνει πριν από τα τέλη Μαρτίου. Θα πρέπει να συνταχθεί μία πρώτη λίστα συγκεκριμένων προγραμμάτων για τους πρόσφυγες στους τομείς υγείας, εκπαίδευσης, υποδομών, τροφής και άλλων θεμάτων που αφορούν την ποιότητα ζωής και μάλιστα σε διάστημα μίας εβδομάδας. Μόλις όλα τα παραπάνω ολοκληρωθούν με ορθό τρόπο η Ε.Ε. θα απελευθερώσει επιπλέον τρία δισ. ευρώ έως το τέλος του 2018.

7. Ε.Ε. και Τουρκία καλωσορίζουν την εργασία που γίνεται για τη δημιουργία Καθεστώτος Άρσης Δασμών.

8. Ε.Ε. και Τουρκία επανέλαβαν τη δέσμευσή τους για ενεργοποίηση των διαδικασιών ένταξης, βάσει του κοινού ανακοινωθέντος στις 29 Νοεμβρίου του 2015. Καλωσόρισαν το άνοιγμα του Κεφαλαίου 17 στις 14 Δεκεμβρίου 2015 και αποφάσισαν, ως επόμενο βήμα, να ανοίξουν τις διαδικασίες για το Κεφάλαιο 33 κατά τη διάρκεια της ολλανδικής προεδρίας. Καλωσόρισαν την απόφαση της Κομισιόν να καταθέσει πρόταση για αυτόν τον σκοπό εντός του Απριλίου. Έχει ξεκινήσει προπαρασκευαστική διαδικασία για άνοιγμα άλλων Κεφαλαίων με γρήγορους ρυθμούς χωρίς προκατάληψη ως προς τις θέσεις των κρατών-μελών σε συμφωνία με τους υφιστάμενους κανόνες.

9. Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της θα εργαστούν με την Τουρκία σε οποιαδήποτε ενέργεια θα βοηθήσει στη βελτίωση των ανθρωπιστικών συνθηκών στη Συρία κυρίως σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στα τουρκικά σύνορα, κάτι που θα επιτρέψει στους τοπικούς πληθυσμούς αλλά και στους πρόσφυγες να ζήσουν σε περιοχές που θα είναι πιο ασφαλείς.

Όλα τα παραπάνω θα ξεκινήσουν παράλληλα και θα παρακολουθούνται σε μηνιαία βάση. Η ΕΕ και η Τουρκία αποφάσισαν να συναντηθούν εκ νέου αν κριθεί απαραίτητο σε συμφωνία με το κοινό ανακοινωθέν της 29ης Νοεμβρίου 2015.