Και πίσω τρέχανε σκυλιά...

Ο εμποράκος που αισχροκερδεί παίζοντας με τον πόνο των προσφύγων και μεταναστών δεν διστάζει μπροστά στην κάμερα: «Είναι όπως η ζεϊμπεκιά. Για να τη χορέψεις, την πληρώνεις». Είναι και πολύ άντρας και βαρύς μάγκας και νοικοκύρης και, ίσως, συνεπής χριστιανός. Είναι ένας από τους αρκετούς που δεν ντρέπονται για τον κυνισμό τους και που –για την ώρα– χάνονται μέσα σε μια κοινωνική πλειοψηφία που δείχνει ανθρωπιά και αλληλεγγύη. Προγήθηκαν άλλοι, στα νησιά του ανατολικού Αγαίου, που ζητούσαν χρήματα για τη φόρτιση κινητού, εκείνοι που όργωσαν το χωράφι για να μη στηθεί hot spot, οι άλλοι που κρέμασαν γουρονοκεφαλή στο Σχιστό ή πέταξαν δέκα κεφάλια αρνιών στον Πειραιά. Την ίδια ώρα, εθελοντές και μέλη ΜΚΟ δίνουν όλες τους τις δυνάμεις για να βοηθήσουν τους απελπισμένους που εγκλωβίστηκαν στη χώρα μας και ψάχνουν, μάταια, μια διέξοδο στο βορρά. Η αναπόκριση στο κάλεσμα για συγκέντρωση ειδών πρώτης ανάγκης για τους πρόσφυγες στην πλατεία Συντάγματος την Κυριακή ήταν συγκινητική.

Τι θα επικρατήσει τελικά; Λένε πως δίνουμε μαθήματα ανθρωπισμού στην Ευρώπη. Και είναι έτσι, αν σκεφτεί κανείς ότι σε άλλες χώρες που δεν αντιμετωπίζουν τέτοια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα έχουν κυριαρχήσει η ξενοφοβία, ο ρατσισμός και το κακό. Ούτε καν η ενοχή για τη στήριξη του ναζισμού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμον δεν τους συγκρατεί από το μίσος για τον άλλο, τον πιο αδύναμο. Όμως πόσο θα κρατήσει η ανοχή και η συμπόνοια; Μάλλον όσο το πρόβλημα δεν έρχεται καταπάνω μας, αγγίζοντας την καθημερινότητά μας.

Αν προκύψουν υγειονομικά θέματα, όπως ανησυχούν οι Γιατροί χωρίς Σύνορα, τότε ο φόβος μπορεί να τα σκεπάσει όλα. Αν οι οικογένειες που περνούν τα καλοκαίρια της κρίσης στις παραλίες γύρω από το Ελληνικό διαπιστώσουν ότι ο μικρός τους παράδεισος έχει χαθεί, τότε η οργή για την απώλεια μπορεί να κυριαρχήσει. Αν πολλαπλασιαστούν οι πλατείες Βικτωρίας, η κοινωνική ανησυχία θα μεγαλώσει. Αν στο άλσος απέναντι από το διαμέρισμά σου κοιμούνται το βράδυ άστεγοι μετανάστες, το πρωί και το βράδυ σου δεν θα είναι πια ίδια. Αν για να πας στη δουλειά σου συναντιέσαι καθημερινά με την απόγνωση και το θυμό του ξένου, κάποια στιγμή θα κουραστείς. Και αν κυριαρχήσουν οι πολιτισμικές διαφορές (πού και πώς θα θρησκεύονται;) τότε όλα θα μπερδευτούν πάρα πολύ.

Είναι τόσο περίπλοκο. Η χώρα ήταν απροετοίμαστη γι’ αυτό που ερχόταν, παρόλο που τα σημάδια ήταν προφανή. Αλλά ακόμη και αν η οργάνωση ήταν τέλεια, ακόμη και αν υπήρχε ομάδα, σχέδιο και διαχειριστική επάρκεια, τίποτα δεν θα ήταν εύκολο. Ένα θέμα είναι να υπάρχουν καταυλισμοί και να λειτουργούν καλά, άλλο θέμα είναι ότι οι πρόσφυγες δεν θέλουν να κλειστούν σε στρατόπεδα, θέλουν να φύγουν, και όσο είναι έξω κρατούν ζωντανή την ελπίδα ότι θα μπορέσουν να περάσουν τα σύνορα, κάποια στιγμή, με λίγη τύχη.

Ίσως κλείσει όπως-όπως η αξιολόγηση λόγω προσφυγικού, αλλά τι θα γίνει αν το πλήγμα στον τουρισμό είναι βαρύ; Οι εταίροι μας στηρίζουν τη χώρα-πανευρωπαϊκό hot spot, αλλά τι θα συμβεί αν κριθεί ότι οι συνθήκες διαμονής των προσφύγων εδώ είναι προσβλητικές για την αξιοπρέπειά τους και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό;

Από χώρα διέλευσης γινόμαστε χώρα εγκατάστασης των προσφύγων τη χειρότερη δυνατή στιγμή, σε συνθήκες ύφεσης, λιτότητας, υπεφορολόγησης, συλλογικής κόπωσης, επενδυτικής άπνοιας, με το σύστημα υγείας σε αποσύνθεση και το κράτος υπό διάλυση, με μια βαριά παράδοση αντιευρωπαϊσμού στα θέματα σεβασμού των δικαιωμάτων των μεταναστών (γι’ αυτό άλλωστε εξαιρεθήκαμε από τη Συνθήκη του Δουβλίνου).

Η ελληνική κοινωνία είναι ικανή για όλα: Και για μια δυνατή διάχυση ανθρωπιάς και για την ανάδειξη της ΧΑ ως τρίτης πολιτικής δύναμης μετά την ανάληψη της ευθύνης για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Ακόμη είναι νωρίς για να φανεί ποιος άνεμος θα δυναμώσει και πόσα θα πάρει. Ο κίνδυνος είναι η έκρηξη της ακροδεξιάς, όχι από συνειδητοποιημένους φασίστες αλλά από πονηρούς μικροαστούς, όπως ο εμποράκος που εκμεταλλεύεται τον πρόσφυγα και όχι απλώς δεν ντρέπεται αλλά το φωνάζει λεβέντικα-λεβέντικα; Α, τι συνειρμικά παιχνίδια παίζονται κάποιες φορές με τις λέξεις...