«Νεοφιλελευθερισμός» και «νεοφιλελεύθεροι»

Δεν υπάρχει πιο κακοποιημένη λέξη στη σημερινή πολιτική –οι θεοί να την κάνουν– συζήτηση από το «νεοφιλελευθερισμό» και τους «νεοφιλελεύθερους»! Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε από τη ζωολογική παρατήρηση πως η γνώση των περισσότερων κρατούντων δημοσιογράφων και σχολιαστών περί την επιστήμη της οικονομίας συναγωνίζεται εκείνη του χρυσόψαρου. Η επιλογή του είδους δεν είναι τυχαία, καθότι τα δύο αυτά είδη ταιριάζουν στην εμφάνιση και τη χάρη. Νεοφιλελεύθερος δεν εμφανίζεται κανείς στην πολιτική ζωή του τόπου από μόνος του. Οι αντίπαλοι είναι αυτοί που ασχολούνται με την κατάταξη στην απεχθή αυτή κατηγορία! Μπροστά στο φαινόμενο αυτό, και από κοινωνική ευαισθησία, η στήλη απευθύνεται σήμερα σε ένα λαμπρό διανοητή του φιλελεύθερου χώρου και υποψήφιο ευρωβουλευτή της Φιλελεύθερης Συμμαχίας, τον Δημήτρη Σκάλκο, για να φωτίσει την τύφλα και το έλλειμμα του πολιτικού διαλόγου με απαντήσεις σε δύο πολύ πεζές ερωτήσεις, γιατί από κάπου πρέπει να αρχίσει μια γενναία συζήτηση ειλικρίνειας γύρω από τις αλήθειες και τις πλάνες της σύγχρονης οικονομικής σκέψης στη χώρα.

Η πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση αποδίδεται στην απορρύθμιση των αγορών που προέκυψαν από «νεοφιλελεύθερες πολιτικές»;

Δ.Σ. Η χρηματοπιστωτική κρίση των ΗΠΑ υπήρξε αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών, με επίκεντρο τα επισφαλή ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια. Ας μην ξεχνάμε πως οι δύο κολοσσοί που κατέρρευσαν, οι Freddie Mac και Fannie Mae, βρίσκονταν υπό αυστηρό κρατικό έλεγχο. Ακολούθησε μια φούσκα, που μεγεθύνθηκε λόγω λανθασμένων χειρισμών και αλληλοεξάρτησης των αγορών.

Στο επίπεδο της διακρατικής συνεργασίας, η πολιτική πρέπει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο τόσο με το συντονισμό των επιμέρους εθνικών οικονομικών πρωτοβουλιών των κρατών, όσο και με την οικοδόμηση μιας νέας αρχιτεκτονικής του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος η οποία δεν θα επιτρέψει στον οικονομικό εθνικισμό, που δειλά κάνει την επανεμφάνισή του με τη μορφή του προστατευτισμού, να θέσει σε κίνδυνο την ευημερία που συνοδεύει την παγκοσμιοποίηση τις τελευταίες δεκαετίες. Η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης μοιάζει μονόδρομος προκειμένου να αντιμετωπίσει η ΕΕ τις προκλήσεις του μέλλοντος με επιτυχία.

Συμβιβάζονται οι αντιλήψεις του οικονομικού φιλελευθερισμού με την κοινωνική ευαισθησία;

Δ.Σ. Κανένας πολιτικός χώρος δεν έχει το μονοπώλιο των κοινωνικών ευαισθησιών. Ο Άνταμ Σμιθ στη «Θεωρία των ηθικών συναισθημάτων», έργο που προϋπήρξε του «Πλούτου των εθνών», αναφέρεται εκτενώς στην κοινωνική ευαισθησία. Στο πιο πρόσφατο παρελθόν, ο νομπελίστας οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν διατύπωσε την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός διχτύου ασφαλείας για τους ασθενέστερους και ο Φρίντριχ Χάγιεκ αναφέρθηκε στο σημαντικό ρόλο του κράτους στην εκπαίδευση, στην πρόνοια και τις υποδομές.

Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο μια ευημερούσα κοινωνία αφήνει απροστάτευτα από τις κακοτοπιές της ζωής τα ασθενέστερα μέλη της. Φοβούμαι ωστόσο πως η επίκληση της κοινωνικής ευαισθησίας με τους τρόπους που αυτή γίνεται έχει μοναδικό στόχο να νομιμοποιήσει συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές, που ευνοούν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και οικονομικά συμφέροντα. Γιατί πώς αλλιώς περιγράφεται ένα σύστημα που επιδοτεί, φοροαπαλλάσσει, μονιμοποιεί εκείνους που όλως τυχαίως διαθέτουν δυσανάλογη πολιτική επιρροή και αγνοεί προκλητικά πολυπληθείς κοινωνικές ομάδες όπως οι νέοι, οι μακροχρόνια άνεργοι, οι γυναίκες και οι μετανάστες, που στερούνται πολιτικής εκπροσώπησης; Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αναγκαία συνθήκη για την άσκηση κάθε κοινωνικής πολιτικής είνα η ύπαρξη των απαιτούμενων πόρων, κάτι που με τη σειρά του προϋποθέτει την παραγωγή πλούτου.

Δημιουργικότητα, καινοτομία, ελευθερία επιλογών είναι απαραίτητα στοιχεία που εξασφαλίζει η απρόσκοπτη λειτουργία των αγορών, όπου κυριαρχεί ο ανταγωνισμός κι όχι τα κατεστημένα μικροσυμφέροντα, τα καρτέλ και οι συντεχνίες. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν βλέπω κάποια ασυμβατότητα ανάμεσα στην ελεύθερη αγορά και την κοινωνική προστασία. Εξάλλου ο καλός Σαμαρείτης, πέρα από προθέσεις, είχε και χρήματα.

➜ Ο Δημήτρης Σκάλκος είναι γεν. γραμματέας της Φιλελεύθερης Συμμαχίας