Στο βασίλειο των σκιών

Η φράση «θα πάω να ψηφίσω» κινδυνεύει να θεσμοποιηθεί ως ένα σύντομο ανέκδοτο, αν δώσει κανείς προσοχή στον τρόπο διαχείρισης της αποχής στις ευρωεκλογές από τους επαγγελματίες της πολιτικής επικοινωνίας. Οι άνθρωποι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να διασφαλίσουν την απόλυτη χαλαρότητα του εκλογικού σώματος. Κατάφεραν να απαξιώσουν την ίδια την κάλπη και, με την αμέριστη συμπαράσταση των επαγγελματιών τηλεπαρουσιαστών, να προσδώσουν στο φαινόμενο της αποχής ή της χαλαρής ψήφου  χαρακτηριστικά πολιτικής διαμαρτυρίας. Είναι προφανές πως το εκλογικό σώμα παρατηρεί, αντιλαμβάνεται, αλλά δεν είναι σε θέση να διαγνώσει πάραυτα τα παιχνίδια στο πολιτικό παρασκήνιο. «Μυρίζεται» ο ψηφοφόρος αλλά δεν ξέρει λεπτομέρειες. Είναι φυσικό να παρασύρεται από μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα που θέλει τα πρόσωπα, τους θεσμούς, τα συνθήματα και τις πολιτικές τοποθετήσεις να συναποτελούν εκ προοιμίου αναξιόπιστα παράγωγα αναξιόπιστων ανθρώπων που ανήκουν σε ένα αναξιόπιστο σύστημα. Αυτή η καθολική άρνηση αποτελεί το ποθητό δημιούργημα της τηλεοπτικής Δημοκρατίας. Το κενό που δημιουργείται αναπληρώνεται από τους τηλε-καθοδηγητές με την τεχνική υποστήριξη των τηλε-δημοσκόπων. Πρόκειται για τη νέα ελίτ που φιλοδοξεί να αναλάβει τη διαμόρφωση της ιδεολογικής πρωτοπορίας. Το νέο σύνθημα που ενδεχομένως σύντομα να κυριαρχήσει στις πλατείες και τα σοκάκια θα είναι: «Ο χειρότερος πολιτικός είναι προτιμότερος από τον καλύτερο τηλεπαρουσιαστή».

Το κρούσμα

Το ίδιο το βράδυ της απαράδεκτης και προσβλητικής για τον πολίτη τηλεμαχίας, όπου για λόγους συνεπιβίωσης η ελίτ της δημοσιογραφίας και της πολιτικής συναποφάσισαν να σκηνοθετήσουν το μελόδραμα «Η πολιτική απουσιάζει», σε σκηνοθεσία ΕΡΤ και σκηνικά ΕΡΤ, με πρωταγωνιστές ακροβάτες-ισορροπιστές της πολιτικής και του κόσμου των ΜΜΕ, γνωστή πρωινή εφημερίδα έσπευδε να αναρτήσει στην ιστοσελίδα της δημοσκόπηση με τη βαθμολογία των πολιτικών αρχηγών κατά την τηλεοπτική εμφάνισή τους. Πότε πρόλαβαν τα σαΐνια της εταιρείας δημοσκοπήσεων να ρωτήσουν 800 και πλέον άτομα και να καταλήξουν σε συμπεράσματα;

Το πόρισμα της δημοσκόπησης δεν αιφνιδιάζει κανέναν. Ο Κώστας Καραμανλής έπρεπε να είναι ο νικητής. Άλλωστε αυτή είναι η γραμμή της καλής εφημερίδας. Το ζήτημα είναι αλλού. Ούτε δέκα γραμμάρια τσίπα δεν διαθέτουν οι εταιρείες που αποτολμούν να καταμετρούν τις τάσεις της κοινής γνώμης και να διεκδικούν και εύσημα αξιοπιστίας;

Η ρήξη

Την επομένη ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ αποφάσιζε να απομονώσει τη συγκεκριμένη εφημερίδα από τον κύκλο των «συνομιλητών». Δεν θα παραχωρούσε συνέντευξη στα πλαίσια της προεκλογικής του εκστρατείας. Η εφημερίδα ανακοίνωσε πως ουδέποτε ζήτησε συνέντευξη. Η «Ιπποκράτους» δήλωσε επίσημα πως υφίσταται σχετικό αίτημα αλλά αποφασίστηκε να μην ικανοποιηθεί. Η ρήξη αφορά τρία πρόσωπα. Έναν εκδότη, ένα μεγαλοδημοσιογράφο και τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ. Η υπόθεση αφορά μια ολόκληρη κοινωνία. Είναι η πρώτη φορά μετά το «βρόμικο ’89» που ιχνηλατούνται ενδείξεις απόπειρας χειραγώγησης της κοινής γνώμης μέσω μιας εφημερίδας και σε ένα βαθμό μέσω ενός τηλεοπτικού σταθμού. Τουλάχιστον σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η ηγετική ομάδα περί τον Γ. Παπανδρέου. Ας επισημανθεί πως ανάλογο ρόλο διαδραμάτισε ο συγκεκριμένος δημοσιογραφικός- δημοσκοπικός θίασος (σε συνεργασία και με άλλους πόλους του δημοσιογραφικού κόσμου) στην επιχείρηση συρρίκνωσης της επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ, με την επιτυχή εκμετάλλευση και ανάδειξη των σφαλμάτων τακτικής στα οποία υπέπεσε η ηγεσία του.

Η σύγκρουση

Επιτελικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ και ηγετικά πρόσωπα της αξιωματικής αντιπολίτευσης κατέληγαν στη διάγνωση πως η ρήξη στις σχέσεις του Γ. Παπανδρέου με τη διεύθυνση του συγκεκριμένου συγκροτήματος Τύπου αποτελούν την πρώτη σοβαρή αψιμαχία εμπροσθοφυλακών. Κατά τη γνώμη αυτών των στελεχών, ο πραγματικός πόλεμος θα ξεσπάσει την 8η Ιουνίου, την επαύριον των ευρωεκλογών, ενόψει του επόμενου πολιτικού ραντεβού με την εθνική πλέον κάλπη. Το ζήτημα βεβαίως έχει να κάνει με μία παράμετρο που ξεπερνά τα στενά πλαίσια των σχέσεων ενός εκδοτικού συγκροτήματος με ένα πολιτικό κόμμα. Το διακύβευμα είναι απείρως σημαντικότερο και έχει σχέση με την αυτονομία της πολιτικής. Στην Ελλάδα του 2009 βρίσκεται εν εξελίξει η προσπάθεια υποκατάστασης του πολιτικού λόγου από πόλους που επεξεργάζονται την επικοινωνιακή κυριαρχία επί της κοινωνίας. Υπάρχει μεθοδολογία, τεχνική υποστήριξη, οικονομικό υπόβαθρο και βεβαίως ο επιχειρηματικός πυρήνας που αποσκοπεί στη διαιώνιση του ελέγχου του πολιτικού σκηνικού. Η επιχείρηση αποδόμησης της πολιτικής είναι αφάνταστα καλοπροετοιμασμένη και βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, τα οποία με τη σειρά τους προετοιμάστηκαν κατά την περίοδο της ολόψυχης παράδοσης βασικών στελεχών του πολιτικού κόσμου στις σχέσεις διαπλοκής με τους επιχειρηματίες. Η υπαλληλική σχέση ηγετικών προσωπικοτήτων της πολιτικής με τους επιχειρηματικούς ομίλους στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης βρίσκεται πίσω από τη διαμόρφωση της παρούσας κατάστασης. Ήταν ζήτημα χρόνου η υποβάθμιση των πολιτικών σε ρόλο ελάσσονα και η αναβάθμιση της επικοινωνιακής δυναμικής σε ρόλο μείζονα. Αυτός είναι ο στόχος της τηλεοπτικής Δημοκρατίας και ως φαίνεται δεν βρίσκεται καθόλου μακριά από την επίτευξή του.

Τα χαρακώματα

Αυτό που προφανώς εκούσια αγνοείται είναι πως η κοινωνία εκ των πραγμάτων διαθέτει μηχανισμούς ανανέωσης, όπως ακριβώς διαθέτει και μηχανισμούς αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας. Αυτή η αντίφαση είναι και ο δημιουργός της Ιστορίας. Η Ευρώπη τρόμαξε τον περασμένο Δεκέμβριο όχι για την πυρπόληση της Αθήνας αλλά για το ενδεχόμενο επέκτασης μιας εξέγερσης σε μηχανισμό ανανέωσης των δεδομένων μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας. Για τον ίδιο λόγο είχαν τρομάξει στην Ευρώπη το ’68. Για αντίστοιχους λόγους είχαν τρομάξει κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου με τα φαινόμενα ανανέωσης στη Γερμανία, την Ιταλία, τη Γαλλία και βεβαίως την Ισπανία. Τελικά κέρδισαν οι φρουροί της Τάξης και του Νόμου… Σπανίως άλλωστε κερδίζει κάποιος άλλος. Μόνο μία περίπτωση έχει καταγραφεί στη σύγχρονη ιστορία των κοινωνιών. Η Γαλλική Επανάσταση. Η μικρή-πικρή ιστορία μεταξύ ΠΑΣΟΚ κι ενός συγκροτήματος Τύπου απλά αναδεικνύει πως ο κόμπος έφτασε στο χτένι και πως, ακόμη και σε επίπεδο θεάματος κι όχι ουσίας, οι αντιφάσεις αρχίζουν να εκτρέπουν το σύστημα και να προκαλούν ανισορροπίες. Πρόκειται για τη φάση όπου η πολιτική είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ ως μηχανισμός αυτοπροστασίας της κοινωνίας. Άλλωστε η πολιτική δεν είναι θεσμός ούτε Αρχή, αλλά μήτρα θεσμών και αρχών.