Στη γνωστή κωμωδία «Γάμος αλά ελληνικά», ο μπαμπάς-Πορτοκάλος είναι πεπεισμένος ότι το αντίδοτο για όλες τις παθήσεις είναι το θαυματουργό σπρέι Windex – κι ας είναι ένα απλό καθαριστικό τζαμιών. Κρυολόγησες; Ψεκάσου με Windex! Εβγαλε έρπη η κόρη του η Τούλα δύο ώρες πριν τη γαμήλια τελετή; Η λύση αυτονοήτως είναι το Windex!
Στην Ελλάδα της κρίσης και των μνημονίων το αντίστοιχο Windex είναι οι λεγόμενες «πολιτικές λύσεις». Διαφωνούν οι πιστωτές της Ελλάδας με τις 100 δόσεις; Δεν τρέχει τίποτα, θα το θέσουμε σε πολιτική βάση το ζήτημα. Εχουν ενστάσεις για την αυτόματη προστασία της ακίνητης περιουσίας ανθρώπων που χρωστούν στις τράπεζες; Μην ανησυχείτε – θα αναζητήσουμε πολιτική λύση του προβλήματος. Κι οσονούπω επίκειται η πολιτική λύση στο θέμα των συντάξεων.
Για «πολιτικές λύσεις» έχουμε ακούσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια. Κατά κανόνα, πριν την έγκριση κάποιας δόσης που έχει κολλήσει λόγω των παγίως παράλογων (βεβαίως, βεβαίως) θέσεων των πιστωτών και η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση αναζητεί πολιτική λύση, προκειμένου να ξεπεραστούν οι αδικαιολόγητες (βεβαίως, βεβαίως) ενστάσεις της τρόικας. Αυτές τις μέρες, λόγου χάρη, αναζητείται πολιτική λύση στο θέμα των πλειστηριασμών, όπου η κυβέρνηση της Δεύτερη Φορά Αριστεράς δίνει σκληρή μάχη για το «κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του κοσμάκη».
Η έκφραση «πολιτικές λύσεις» χρήζει μιας υποτυπώδους εννοιολογικής ανάλυσης – των δύο συστατικών της, όπως και του συνόλου της φράσης. Μετά το 1981, «λύση» στην Ελλάδα πάντα σήμαινε επιθυμητή ή χαριστική λύση, μια διευθέτηση που να βολεύει τους διαμαρτυρόμενους. Λύσεις ως απάντηση σε «θεσμικά αιτήματα» (αλλά μονίμως οικονομικού περιεχομένου) διαφόρων συντεχνιών (ω του θαύματος, συνήθως στο Δημόσιο) ή ως ανακούφιση «ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων», με αρκούντως διασταλτική ερμηνεία αυτού του όρου. Λύσεις που ήταν παγίως βραχυπρόθεσμες και που όλως τυχαίως δίνονταν πριν από εκλογικές αναμετρήσεις.
Ο δε επιθετικός προσδιορισμός «πολιτικός» καλύπτει ακόμα ευρύτερη γκάμα εννοιών. Είναι καρατσεκαρισμένο ότι στην Ελλάδα μπορείς να πεις ό,τι σου κατέβει, αλλά τα λόγια σου ξαφνικά αποκτούν άλλη αξία αν τονίσεις ότι πρόκειται για «πολιτική» τοποθέτηση. Ετσι, λοιπόν, οι πολιτικές λύσεις έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, γιατί απορρέουν από αυτονόητα δικαιώματα και κάποιο αυταπόδεικτο ηθικό πλεονέκτημα των διαμαρτυρομένων. Συνεπώς, οι πολιτικές λύσεις ανήκουν σε μια άλλη δικαιϊκή σφαίρα και μπορούν να ανατρέψουν νόμους και συμφωνίες που έχουν γίνει σε πολύ κατώτερα επίπεδα, π.χ. στη Βουλή των Ελλήνων ή σε διεθνή φόρα, όπως με τους πιστωτές της χώρας.
Μια μικρή παρέκβαση σ’ αυτό το σημείο μπορεί να φανεί χρήσιμη. Οι πολιτικές λύσεις καθιερώθηκαν ως λαϊκίστικη πρακτική τη δεκαετία ’80 επί του Α. Παπανδρέου κι ένα απλό παράδειγμα αρκεί. Λόγου χάρη, το 1988 δόθηκε πολιτική λύση σ’ ένα μη πολιτικό πρόβλημα, όταν οι οπαδοί της Λάρισας έκλεισαν την εθνική οδό και διεκδίκησαν την επιστροφή των τεσσάρων αφαιρεθέντων βαθμών στην ομάδα τους. Χάρη σ’ αυτήν την πολιτική λύση η παρέα του Βασίλη Καραπιάλη (που όντως έπαιξε πολύ καλή μπάλα εκείνη τη χρονιά, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας τώρα) στέφθηκε πρωταθλήτρια Ελλάδας.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η απήχηση που έχει η έννοια των πολιτικών λύσεων στην Ελλάδα. Αλλά για το φαινόμενο αυτό ας μιλήσουν γλωσσολόγοι, κοινωνιολόγοι ή ψυχολόγοι. Το παρόν σημείωμα επικεντρώνεται σ’ ένα μόνο πράγμα: την αστραπιαία ταχύτητα, με την οποία οι εκάστοτε κυβερνώντες και πολλοί Ελληνες πολίτες είναι έτοιμοι να υιοθετήσουν το αίτημα να δοθεί πολιτική λύση σε ένα πρόβλημα που έχει ανακύψει. Την ίδια ταχύτητα και αφέλεια με την οποία ο μπαμπάς-Πορτοκάλος είναι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να προτείνει το Windex ως φάρμακο διά πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν.
Οι ομοιότητες μεταξύ των πολιτικών λύσεων στην Ελλάδα και του Windex, όσο κι αν φαίνεται τραβηγμένο εκ πρώτης όψεως, δεν είναι λίγες. Κατ’ αρχάς, το καθαριστικό τζαμιών είναι πολύ φθηνό, σχεδόν τζάμπα δηλαδή, όπως ακριβώς είναι ανέξοδες και οι αναφορές σε «πολιτικές λύσεις». Δεύτερον, το ψεκαστήρι είναι user-friendly και δεν απαιτεί καμία εκπαίδευση – πατάς το κουμπί του Windex με την ίδια άνεση, με την οποία ο καθένας μπορεί να απαιτήσει να δοθεί πολιτική λύση στο πρόβλημά του. Τρίτον, μπορεί κανένας άλλος να μην πιστεύει στις μαγικές ιδιότητες του Windex, αρκεί όμως να το πιστεύει ο μπαμπάς-Πορτοκάλος. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τις πολιτικές λύσεις στις διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές: δεν τις αποδέχεται κανένας άλλος, αλλά σημασία έχει ότι τις απαιτεί η κυβέρνηση Τσίπρα.
Και, για να σοβαρευτούμε τώρα, η πιο ουσιαστική ομοιότητα είναι η ακόλουθη. Οπως το Windex δεν μπορεί να κάνει τα πάντα, έτσι και οι πολιτικές λύσεις δεν προσφέρονται για όλα τα ζητήματα στην ατζέντα των διαπραγματεύσεων. Π.χ. όπως με το Windex δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την πνευμονία ή την ανεμοβλογιά, έτσι με πολιτικές λύσεις δεν αντιμετωπίζεις απαραίτητα θέματα που είναι αμιγώς οικονομικά, νομικά, τεχνικά, κ.λπ.
Ήδη ακούω τον οργισμένο αντίλογο: μα οι άνθρωποι δεν είναι αριθμοί, είναι πάνω από τους αριθμούς! Αν γίνουν αποδεκτές οι απαιτήσεις των δανειστών για άνοιγμα των πλειστηριασμών, κινδυνεύνουν να βρεθούν στο δρόμο οικογένειες που δεν έχουν άλλο εισόδημα! Βεβαίως, είναι κατ’ εξοχήν πολιτικό το ζήτημα της προστασίας των πολιτών που πραγματικά κινδυνεύουν να βρεθούν στο δρόμο. Πλην, όμως, μπορεί να ζήσει κανείς και στο ενοίκιο ή σε μικρότερο σπίτι. Σε πολλές, μάλιστα, περιπτώσεις πρόκειται για «κεραμίδια» αξίας πολλών εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ που η πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών θα ζήλευαν και δεν μπορούν να αποκτήσουν ούτε στα όνειρά τους. Και δεν υπάρχει τίποτα το πολιτικό στην υποτιθέμενη πολιτική λύση να προστατεύονται συνειδητοί και εκ συστήματος μπαταχτζήδες! Σ’ αυτή την περίπτωση είναι πιθανό τελικά να έχει δίκιο ο μπαμπάς-Πορτοκάλος και μεγαλύτερη πολιτική αξία, αλλά και ηθική υπεροχή, να έχει το αγαπημένο του Windex.
Υ. Γ. 1 Διευκρινίζεται, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, ότι τα ψεκαστήρια Windex ουδεμία σχέση έχουν με τους ψεκαστήρες των αεροπλάνων που, ως γνωστόν, οργώνουν τον ελληνικό ουρανό και συμβάλλουν στην αποβλάκωση του πιο έξυπνου λαού στον κόσμο. Οι εναέριοι ψεκασμοί είναι σατανική επινόηση των δανειστών μας, αυτών που θέλουν να αρπάξουν τον εθνικό μας πλούτο και να αλλοιώσουν την ελληνική γλώσσα. Αντίθετα, το Windex είναι δική μας πατέντα και δεν είναι γενόσημο! Μέχρι και εθνόσημο θα μπορούσαμε να το έχουμε.
Υ. Γ. 2 Στη δραματική κατάσταση, στην οποία βρίσκεται η χώρα, αλίμονό μας αν χάσουμε το χιούμορ μας – αν μη τι άλλο, ως άμυνα ενάντια στον ανορθολογισμό! Και σ’ όποιον νομίζει ότι τα πράγματα στη σημερινή Ελλάδα δεν προσφέρονται για αυτοσαρκασμό, την απάντηση τη δίνει ο γνωστός ψυχίατρος Thomas Szasz: «Όταν κάποιος δεν μπορεί πια να γελάσει με τον εαυτό του, είναι η ώρα οι άλλοι να γελάσουν μαζί του».
9°
