ΣΥΡΙΖΑ, δυο φάρσες που δεν πρόλαβαν να γίνουν τραγωδία

Στις διπλές εκλογές του 2012 για τον ΣΥΡΙΖΑ το δίπολο της αντίθεσης ήταν Αριστερά-Δεξιά και δευτερευόντως Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο. Στις εκλογές του Ιανουαρίου το Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο επικαθόρισε την αντίθεση Αριστερά-Δεξιά. Στον τελευταίο θρίαμβο του κ. Τσίπρα όλα αυτά υποβαθμίστηκαν για χάρη της σύγκρουσης παλιό-νέο και αδιάφθορο-διεφθαρμένο, καλά συμφέροντα κατά των κακών. Παρακολουθήσαμε, ίσως με αμηχανία, τη μετατόπιση ενός κόμματος από τον αριστερισμό στην απολιτικότητα μέσω του λαϊκισμού.

Η ανάγνωση που έβλεπε και βλέπει τον ΣΥΡΙΖΑ ως ένα απλά λαϊκιστικό κόμμα δυσκόλεψε την πολιτική σκέψη να προβλέψει τησημερινή μετεξέλιξή του. Η απολυτοποίηση του ρόλου του λαϊκισμού δυσκόλεψε επίσης την προσπάθεια διαμόρφωσης ενός αντίπαλου προοδευτικού πόλου, που δεν θα θεωρούσε ως λαϊκισμό οποιαδήποτε λαϊκή έγκλιση. Αυτό όμως είναι θέμα άλλης συζήτησης, πολύ σημαντικής για το πώς διαμορφώνεται ένα προοδευτικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.

Ο λαϊκισμός αρνείται τη χρήση της ατομικής βίας στην πολιτική αντιπαράθεση, ο αριστερισμός αντιθέτως είτε τη χρησιμοποιεί (αριστερή τρομοκρατία) είτε αρνείται να την καταδικάσει. Ο λαϊκισμός θεωρεί πως ο λαός είναι ο άριστος, ο αριστερισμός θεωρεί «την αριστεία ρετσινιά». Ο λαϊκισμός «τα βάζει» με τους πλούσιους, αλλά μόνο σ’ έκτακτες περιπτώσεις ζητά την κρατικοποίηση της περιουσίας τους, αντιθέτως ο αριστερισμός έχει στον πυρήνα της ιδεολογίας του την κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής. Οι λαϊκιστές απαξιώνουν τις ιδεολογίες, όταν αυτές δυσκολεύουν την άμεση επαφή του ηγέτη με τις μάζες, οι αριστεριστές τις αποθεώνουν, όταν θέλουν να αποκλείσουν από την εξουσία το κομμάτι του λαού που δεν είναι μαζί τους (ή εμείς ή αυτοί, θα τους τελειώσουμε ή θα μας τελειώσουν). Ο λαϊκισμός επιδιώκει να χρησιμοποιήσει την παγκοσμιοποίηση, ο αριστερισμός, ομού με τον εθνικισμό, την απορρίπτει. Ακόμη, για τους λαϊκιστές η μείζονα αντίθεση είναι μεταξύ λαού και ελίτ, μεταξύ καθαρών και διεφθαρμένων, για τους αριστεριστές μεταξύ πρωτοπορίας και λαού.

Ο ΣΥΡΙΖΑ της περιόδου 2008-2012 ήταν ένα καθαρά αριστερίστικο κόμμα, κάτι σαν τη σημερινή ΛΑΕ, και στη συνέχεια σοτάρισε τον αριστερισμό με το λαϊκισμό. Σήμερα ο κ. Τσίπρας αναγκάζεται να προστρέξει στο «σοσιαλδημοκρατικό» ρεαλισμό για χάρη της παραμονής του στην εξουσία. Όλα αυτά δεν έχουν μόνο κοινωνιολογική σημασία. Οδηγούν σε διαφορετικά πολιτικά συμπεράσματα, όσον αφορά το αν μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να εκπληρώσει τις συμφωνίες που υπέγραψε μετασχηματιζόμενος σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.

Αν υπάρχουν Ευρωπαίοι, οι οποίοι στο πρόσωπο του νέου κ. Τσίπρα βλέπουν ένα όψιμο σοσιαλδημοκράτη, αυτοί δεν διακρίνουν ότι έχουν να κάνουν με ένα προσωπείο πίσω από το οποίο κρύβεται ο βαθύτατα ηττημένος ευρωπαϊκός αριστερισμός των δεκαετιών του ’70 και του ’80 (Τόνι Τζαντ, «Η Ευρώπη μετά τον Πόλεμο», Αλεξάνδρεια). Έχουν να κάνουν με ένα νέο άνθρωπο, πίσω από την παιδεία του οποίου κρύβεται ένας παμπάλαιος αριστερισμός, η κατά τον Λένιν παιδική αρρώστια του κομμουνισμού.

Και όμως υπάρχει κάτι νέο εδώ, ίσως και κάτι πρωτότυπο. Είναι η μετατροπή του αριστερισμού σε απολιτικότητα. Αυτό συμβαίνει πραγματικά «πρώτη φορά». Αλλά και ως πρώτη φορά (Ιανουάριος 2015) και ως δεύτερη (Σεπτέμβριος 2015) είναι δυο φάρσες, που ευτυχώς δεν πρόλαβαν να γίνουν μια τραγωδία.

Οι κινήσεις του κ. Τσίπρα μετά τις εκλογές, ειδικά η αναφορά του στους ομογενείς της Αμερικής πως δεν έχει σημασία αν κανείς είναι αριστερός ή δεξιός, σηματοδοτεί την ενσωμάτωση του αφηγήματός του σε μια απολίτικη θεωρία του συρμού, η οποία αρνείται τη διάκριση Αριστερά-Δεξιά. Για έναν αριστεριστή δεν το λες και λίγο. Χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της αποϊδεολογικοποίησης ήταν οι κοινοί πανηγυρισμοί Τσίπρα-Καμμένου. Από εδώ και η μεγάλη δυσκολία των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ να υπερασπιστούν αυτό το νέο γι’ αυτούς ιδεολόγημα.

Στην παγκόσμια ιστορία έχουμε παραδείγματα λαϊκιστικών κομμάτων που μετατράπηκαν σε κάποιου είδους σοσιαλδημοκρατικά (κυρίως οι αγροτιστές λαϊκιστές στη Λατινική Αμερική). Ακόμη έχουμε και παραδείγματα αριστεριστών που έγιναν σοσιαλδημοκράτες (το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα είναι γεμάτο από τέτοιους), όταν αυτοί συνειδητοποίησαν το ιδεολογικό και πολιτικό αδιέξοδο του αριστερισμού. Αλλά δεν έχουμε παραδείγματα αριστεριστών που έκαναν σλάλομ ανάμεσα σε αριστερισμό, λαϊκισμό και έγιναν σοσιαλδημοκράτες μόνο και μόνο για να παραμείνουν στην εξουσία. Ίσως η ελληνική εξαιρετικότητα να κάνει και εδώ το θαύμα της. Αλλά πόσα θαύματα να κάνει και αυτή;

Πάντως, ακόμη και έτσι, σ’ αυτή τη φάση, η παραμονή της χώρας στο ευρώ μέσα από την υλοποίηση του Μνημονίου, χωρίς ψευδο-ισοδύναμα, αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα. Το ζητούμενο είναι αν θα τα καταφέρει ο σημερινός απολίτικος ΣΥΡΙΖΑ να κρατήσει τη χώρα στην Ευρώπη και όχι αν θα γίνει σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Ας το ελπίζουμε ότι θα τα καταφέρει, είτε μόνος του είτε με βοήθειες, αν θέλουμε να επιβιώσουμε ως πολιτισμένη χώρα.