Η αντίδραση του αρχιεπισκόπου στη δήλωση προθέσεων της αναπληρώτριας υπουργού κυρίας Σίας Αναγνωστοπούλου για την ανάγκη απλοποίησης της διαδικασίας απαλλαγής, σύμφωνα και με τη γνώμη της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, από τη διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία επανέφερε μνήμες εποχής της μάχης των ταυτοτήτων.
Ο αρχιεπίσκοπος αντέδρασε δηλώνοντας ότι το Σύνταγμα «ορίζει πως η Παιδεία μας πρέπει να είναι εθνική, χριστιανική παιδεία, ελληνοχριστιανική». Το Σύνταγμα αντιθέτως μιλά για την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης. Η αναφορά στην επικρατούσα θρησκεία (υπάρχει και σ’ άλλες δυτικές χώρες) δεν μπορεί να ακυρώσει την προτεραιότητα αυτής της ελευθερίας. Στα κοσμικά κράτη η υποχρέωση της Παιδείας (άρθρο 16) να οδηγεί στην ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ταυτίζεται με τον ομολογιακό χαρακτήρα του μαθήματος των Θρησκευτικών. Σ’ αυτά τα κράτη η θρησκευτική συνείδηση, όσον αφορά την πολιτειακή και όχι την εκκλησιαστική της διάσταση, συνδέεται με τη γνώση της θρησκείας ως Λόγου (Καντ).
Δεν έχουμε να κάνουμε εδώ με ένα δευτερεύον θέμα, όπως δεν ήταν δευτερεύουσα και η σύγκρουση για τις ταυτότητες. Η απροθυμία αυτού του κράτους να απελευθερώσει τους πολίτες του από κάθε είδος εξωκοσμικής αυθεντίας βρίσκεται στον πυρήνα και όχι στις παρυφές του προβλήματος της σημερινής κρίσης.
Είναι στρεψοδικία να υποστηρίζεται πως το ατομικό δικαίωμα να μη δηλώνει κανείς, αν δεν το επιθυμεί, τις θρησκευτικές ή τις όποιες άλλες πεποιθήσεις ή ενδιαφέροντα του, απειλεί την όποια θρησκευτική πίστη. Αντιθέτως, όταν ένας κράτος δεν σέβεται την προτεραιότητα των ατομικών επιλογών και δικαιωμάτων ποτέ δεν θα μπορεί να έχει δίκαιη φορολογική βάση, δεν θα μπορεί να έχει ανοιχτές και ελεγχόμενες ως προς τη νομιμότητα των ενεργειών τους αγορές, δεν θα έχει κράτος Πρόνοιας και Δικαίου, δημοκρατικούς ηγέτες, γιατί όλα αυτά εξαρτώνται από το δικαίωμα της ατομικής συνείδησης να μην ετεροκαθορίζεται από οποιεσδήποτε δογματικές (Εκκλησία) ή εξουσιαστικές (κράτος) αυθεντίες. Αυτή είναι η οριζόντια δράση του φιλελευθερισμού, αναγκαία για οποιαδήποτε δημοκρατική (αριστερή ή δεξιά) πολιτική. Φιλελευθερισμού που σχεδόν οι πάντες συγχέουν με το νεοφιλελευθερισμό.
Η απέχθεια προς κάθε φιλελεύθερη φωνή, απ’ όπου και αν αυτή προέρχεται, η κυριαρχία του εθνικιστικού λόγου του κ. Καμμένου και ο ανατολικισμός της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που μιλά για θεία αλλά όχι για ατομικά δικαιώματα, εξηγούν γιατί το πολιτικό μας σύστημα φοβάται την Εκκλησία. Εξηγούν γιατί ακόμη και ο κ. Φίλης και η κ. Αναγνωστοπούλου, που πριν κυβερνήσουν τάσσονταν υπέρ του «λαϊκού κράτους», σήμερα αρνούνται να κάνουν κάτι πολύ πιο απλό, να οδηγήσουν μέχρι τέλους τη θετικότατη πρόθεσή τους (θέλω να πιστεύω όχι μόνο επικοινωνιακού χαρακτήρα), να υπερασπίσουν δηλαδή τα ατομικά δικαιώματα έναντι όσων τα υποτάσσουν στην αυθεντία της «θεϊκής πόλης» ή οποιασδήποτε άλλης αυθεντίας. Γιατί κατά βάθος το «εγκόσμιο» πιστεύω της «επίγειας πόλης» μας δεν κατόρθωσε ποτέ μέχρι σήμερα να γίνει πραγματικά εγκόσμιο. Αυτό είναι ένα πρωτεύον ζήτημα, το οποίο υπερκαθορίζει την οικονομική αποτυχία του κράτους και της κοινωνίας μας.
Κανείς δεν μπορεί να αρνείται στα σοβαρά τη γνώση του Λόγου των Θρησκειών. Χωρίς αυτή δεν θα υπήρχε ο Διαφωτισμός, ως συνεχής διάλογος με τη Βίβλο. Το ζήτημα είναι αν μπορούν να προοδεύσουν κοινωνίες στις οποίες εξωκοσμικά δόγματα καθορίζουν τον εγκόσμιο τρόπο συγκρότησής τους και όχι μόνο την ψυχή όσων ενδιαφέρονται γι’ αυτά. Αυτό σημαίνει χωρισμός κράτους και Εκκλησίας. Όλα τα άλλα θα ήταν ανοησίες, αν δεν οδηγούσαν ευθέως στην ελληνική κρίση. Το πώς, και αν, αντιδρά κανείς στα παραπάνω ορίζει και το βαθμό ευρωπαϊσμού και προοδευτικότητάς του.
11°
