Γράμμα στην Ελληνίδα φίλη μου

Αγαπημένη μου Μαρία,

Φέτος το καλοκαίρι, μιλήσαμε πολύ για τα πολιτικά και οικονομικά θέματα που σας απασχολούν όλους καθημερινά.  

Μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου και το δημοψήφισμα του Ιουλίου θα διαλυθεί η Βουλή και θα πρέπει να πάτε, για άλλη μια φορά, στις κάλπες.

Ανησυχείτε. Με ρωτάτε τι πρέπει να κάνετε για να ανακάμψει η χώρα σας και «να μοιάσει στη Γαλλία». Ποια θα ήταν η πιο αποτελεσματική, σύγχρονη, προοδευτική, σοβαρή και αξιόπιστη πολιτική που πρέπει να ακολουθήσετε…

Κατηγορείτε τους βουλευτές και τους γείτονές σας ότι είναι υπεύθυνοι για την τρέχουσα κατάσταση. Αλλά δεν μπορείτε να αντικρίσετε τους εαυτούς σας, να δείτε τις δικές σας παρανομίες, τα ψέματα. Δεν αντιλαμβάνεστε καν τι σημαίνει απάτη, γιατί θεωρείτε ότι είναι εντελώς «κανονικό» να μη δηλώνετε ακριβώς την επιφάνεια του κτίσματος που σας ανήκει, να διεκδικείτε μια θέση σε κάποιο υπουργείο ενώ είστε ήδη συνταξιούχοι του Δημοσίου, να δηλώνετε μόνο το 80% του εισοδήματός σας («αφού οι άλλοι δηλώνουν μόνον τα μισά, άρα, εγώ είμαι πιο νόμιμος…» και πάει λέγοντας). Ουδείς διερωτάται ή αμφισβητεί τα δικά του πεπραγμένα. Ουδέποτε.   

Σήμερα, λοιπόν, θα ήθελα να σου απαντήσω. Δεν έχω την πρόθεση να σου κάνω μάθημα καλής συμπεριφοράς, γιατί πιστεύω πως αυτό που συμβαίνει, οφείλεται κυρίως σε άγνοια των αγαθών που προσφέρει η ανταποδοτικότητα της φορολογίας και η συλλογικότητα που μοιραζόμαστε, παρά η διάθεση για παραβατικότητα. Ίσως φταίνε δεκαετίες δυσλειτουργίας και η κατάρρευση των δημόσιων υπηρεσιών. Η προσπάθεια να την «φέρουμε» στον γείτονα συνιστά εθνικό σπορ στην Ελλάδα. Ε, ναι. Σήμερα, όμως, θα πρέπει κανονικά να είσαστε περήφανοι που μπορείτε να συμμετέχετε στην ανοικοδόμηση του συστήματος και να θεωρήσετε την πληρωμή των φόρων ως ένδειξη αλληλεγγύης: «Πληρώνω για να μπορούν τα παιδιά μου να έχουν καλύτερη δημόσια παιδεία, για να φτιάχνονται τα πεζοδρόμια της Αθήνας, για να είναι λειτουργικά τα νοσοκομεία…» Το κάνουμε, το λέμε, το διδάσκουμε.

Να είσαι «μάγκας» δεν σημαίνει να είσαι αλήτης. Ο «μάγκας» πρέπει να δει τον κόσμο σήμερα με τα μάτια των νέων που φεύγουν από την Ελλάδα για να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Όλοι αυτοί θέλουν να γυρίσουν στην πατρίδα τους, αλλά δεν τους το επιτρέπει η αγορά εργασίας. Έτσι, εντάσσονται στις ευρωπαϊκές, αμερικανικές, αυστραλιανές κοινωνίες, γνωρίζουν τι σημαίνει η συλλογική ζωή, η συνύπαρξη. Σημαίνει κυρίως ότι υπολογίζουμε και σεβόμαστε τον δημόσιο χώρο. Σεβόμαστε τις ακτές, τα πάρκα, τα λεωφορεία, τις πλατείες. «Αυτό που ανήκει σε όλους, ανήκει και σε μένα και το φροντίζω». Η σπουδαιότερη πρόοδος είναι αυτή της συλλογικής νοοτροπίας. 

Ούτως ή άλλως, η πολιτική δεν έχει λύση για τα πάντα. Εδώ και κάμποσο καιρό, την πρωτοκαθεδρία έχει η οικονομία. Οι νόμοι κρύβουν «παραθυράκια», εξαιρέσεις, «φωτογραφίζουν» περιπτώσεις... με λίγα λόγια, δίνουν λύσεις κοντόφθαλμες και βραχυπρόθεσμες. Ακόμη κι αν το κίνητρο είναι αναμφισβήτητα αποδεκτό, η πολιτική δεν μπορεί να επιβληθεί στην οικονομία, που κυριαρχείται από τις παγκόσμιες αγορές, την κερδοσκοπία των τραπεζών, τις άυλες αξίες, τα τοξικά ομόλογα και τόσα άλλα παράγωγα, που δεν υπόκεινται σε καμία κοινωνική ρύθμιση. Η οικονομία αυτορρυθμίζεται μέσα σε χαοτικό κυνισμό.

Κι όμως, διακρίνω την ανάδυση νέων οικονομικών μοντέλων. Διαπιστώνουμε ότι η πλήρης απασχόληση ανήκει στον περασμένο αιώνα, ότι οι «φούσκες» σκάνε η μία μετά την άλλη, ότι ζούμε πάνω από τις δυνατότητές μας και σπαταλούμε τους φυσικούς πόρους, που διαθέτουμε, ότι ο πληθυσμός γερνάει... κι όμως, εγώ μπορώ να διακρίνω την ανάδυση ενός νέου οικονομικού μοντέλου: είναι η οικονομία της αλληλεγγύης.

Αυτή η έννοια μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλούς οικονομικούς τομείς. Υπάρχει η οικονομία κοινωνικής αλληλεγγύης, που συγκεντρώνει στη Γαλλία τους οργανισμούς ή τις επιχειρήσεις με καθεστώς συλλόγων (78,2%), τους συνεταιρισμούς (13,2%), τις ασφαλίσεις (5,6%) και τα ιδρύματα (3,1%). Προσδιορίζονται ως ενώσεις ατόμων/προσώπων και όχι κεφαλαίων, με στόχους υπέρ του κοινωνικού συνόλου.* Το Εθνικό Παρατηρητήριο της Οικονομίας Κοινωνικής Αλληλεγγύης  (ONESS) δημοσίευσε το 2013 τα εξής στοιχεία για τη Γαλλία: η οικονομία κοινωνικής αλληλεγγύης αντιπροσωπεύει το 10,3% της γαλλικής απασχόλησης 9,7% Ισοδύναμο Πλήρους Απασχόλησης, 13,8% του ιδιωτικού τομέα, 2,33 εκατομμύρια μισθωτούς, 57,9 δις ευρώ από ακαθάριστα εισοδήματα μισθών, 222.800 εργοδοτικές επιχειρήσεις.  

Με άλλα λόγια, δεν είναι ένας περιθωριακός τομέας, όπου συναθροίζονται μερικοί ουτοπιστές... Ούτε πρόκειται για οικονομία της φιλανθρωπίας. Το Facebook, για παράδειγμα, είναι μία μεγα-επιχείρηση που «πουλάει συλλογικότητα» και αποσκοπεί στο κέρδος. Το οικονομικό του μοντέλο βασίζεται ολοκληρωτικά στην εμπορική αξία της συλλογικότητας. Όπου συλλογικότητα ίσον έννοια αντίθετη με την ιδιοκτησία. Η ιδιοκτησία, αξία θεμελιώδης, ιστορική και πολιτιστική του ελληνικού  οικονομικού-οικογενειακού μοντέλου, είναι στην πραγματικότητα μια ξεπερασμένη αξία.

Σήμερα, στις πόλεις της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, οι νέοι παίρνουν αποστάσεις από την ιδέα της ιδιοκτησίας. Με την υποστήριξη της Δημοτικής Αρχής, μοιράζονται τη μετακίνηση με αυτοκίνητο ή ποδήλατο, τους καλλιεργήσιμους κήπους, τις επαγγελματικές συνεργασίες-προγράμματα. Συγκατοικούν, νοικιάζουν τον οικιακό εξοπλισμό τους για κάποιο χρονικό διάστημα, φεύγουν διακοπές με Blab car, βρίσκουν φθηνή διαμονή μέσω του Air B’nB. Εξίσου, μοιράζονται βιβλία, ταινίες, μουσικές, ενώ νοικιάζουν για μια μέρα ρούχα ή τσάντες πολυτελών Οίκων. Γιατί να αγοράσεις κάτι που θα είναι ντεμοντέ τον ερχόμενο μήνα;

Η ιδιοκτησία γίνεται αλλοτρίωση, ένας επιπλέον φόρος, ένα μη οικολογικό αγαθό. Δεν πρόκειται για μαρξιστική άποψη, αλλά για ηδονιστική επιλογή.

Για τους νέους μεταξύ 20-30 ετών, η προτεραιότητα είναι εφεξής η ελευθερία. Η ελευθερία μετακίνησης, η ευελιξία επιλογής και αλλαγής εργασίας, η ελευθερία δοκιμής νέων τρόπων ζωής. Οι νέοι ενήλικες είναι βουλιμικοί και δημιουργικοί. Είναι ελεύθεροι, χωρίς δεσμεύσεις. Η αγορά, που καθιστά παλιά και ξεπερασμένα τα αγαθά υψηλής τεχνολογίας, το κατάλαβε νωρίς. Ανανεώνουμε, καταναλώνουμε, δεν συνδεόμαστε, δεν δενόμαστε με τα πράγματα.   Ως μόνιμη διεύθυνσή μας δηλώνουμε πια μόνο την ηλεκτρονική μας διεύθυνση ή το προφίλ μας στο Facebook. Αυτή η γενιά θα μπορέσει να οικοδομήσει ένα νέο κοινωνικό μοντέλο χάρις στην εκπαίδευση. Αυτή είναι, πιστεύω, η μόνη πολύτιμη και αναπαλλοτρίωτη αξία. Όταν οι γονείς προτιμήσουν να επενδύσουν τις οικονομίες τους στην εκπαίδευση των παιδιών τους, αντί να αγοράσουν ή και να συντηρήσουν ένα σπίτι, τότε, ναι, η ελληνική νοοτροπία θα έχει αλλάξει. Η ιδιοκτησία δεν συνιστά πλέον εξωτερικό στοιχείο επιτυχίας. Τώρα πια, όταν τα παιδιά κληρονομούν ένα ακίνητο, δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά μόνον έξοδα, φόρους, έναν τρόπο ζωής που δεν είναι δικός τους. Το πιο γενναιόδωρο και έξυπνο κληροδότημα θα είναι η εκπαίδευσή τους, την οποία θεωρώ ό,τι σπουδαιότερο. 

Οπότε, ψηφίζουμε... ναι, φυσικά, αλλά παράλληλα, στοχαζόμαστε πάνω στους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε τις πρακτικές και τις πεποιθήσεις του κόσμου. 

Σας αγαπώ, σας θαυμάζω και σας στηρίζω.