Το μυστικό σχέδιο για έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη

Στον 13ο όροφο του κτιρίου Βerlaymont στις Βρυξέλλες, λίγα μέτρα από το γραφείο του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, φυλάσσεται σε ειδικό δωμάτιο ασφαλείας και μέσα σε ένα χρηματοκιβώτιο το σχέδιο της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.

Εκεί, σε έναν πολυσέλιδο τόμο, που γράφτηκε σε λιγότερο από έναν μήνα από 15μελή ομάδα της Κομισιόν, απαντώνται ερωτήματα για το πώς θα αντιμετωπιστεί μια τέτοια έξοδος, περιλαμβάνοντας, όσο σοκαριστικό και αν ακούγεται, ακόμα και το ενδεχόμενο της εξόδου της χώρας από τη Συνθήκη Σένγκεν, καθώς δεν θα οδηγείτο μόνο εκτός ευρώ αλλά και εκτός Ε.Ε, σύμφωνα με ρεπορτάζ που δημοσιεύεται σήμερα στην εφημερίδα «Καθημερινή της Κυριακής».

Η Ελλάδα μπορεί να ξέφυγε την περασμένη εβδομάδα από τον άμεσο κίνδυνο εξόδου από την Ευρωζώνη, με την έναρξη των διαπραγματεύσεων για ένα τρίτο μνημόνιο, αλλά, όπως είπε στην εφημερίδα ο πρόεδρος του Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, αυτή η συμφωνία "αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα".

Μέχρι τη δραματική Συνόδο για την Ελλάδα, που ακολούθησε λίγα 24ωρα μετά το δημοψήφισμα, για το σχέδιο αυτό πολλά ακούγονταν αλλά τίποτα δεν ήταν επιβεβαιωμένο. Όμως τις πρώτες ώρες της Τετάρτης, όταν είχε λήξει η Σύνοδος, από το πόντιουμ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εμφανώς θυμωμένος με τους χειρισμούς του έλληνα πρωθυπουργού, αποκάλυψε σε δεκάδες δημοσιογράφους ότι το σχέδιο αυτό υπάρχει και είναι έτοιμο.

Σύμφωνα με Ευρωπαίο αξιωματούχο, σε εκείνη τη Σύνοδο Κορυφής η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ήδη έναν δεμένο τόμο, ένα πολυσέλιδο έγγραφο, το οποίο περιγράφηκε στον έλληνα πρωθυπουργό, πριν από την έναρξη της Συνόδου, από τον ίδιο τον κ. Γιουνκέρ με όλες τις λεπτομέρειες ενός Grexit, δίνοντάς του να καταλάβει το νομικό και πολιτικό πλαίσιο μιας τέτοιας απόφασης.

Στο πολυσέλιδο έγγραφο, σύμφωνα με Ευρωπαίο αξιωματούχο που έχει τη δυνατότητα να γνωρίζει το περιεχόμενό του, υπάρχουν λεπτομερείς απαντήσεις σε 200 θέματα που θα προέκυπταν σε περίπτωση Grexit.

Αυτά τα ερωτήματα, όπως εξηγεί ο ίδιος αξιωματούχος, είναι αλληλένδετα, καθώς μία έξοδος από το ευρώ θα δημιουργούσε αλυσιδωτά γεγονότα, τα οποία θα εξελίσσονταν σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Από τη δραχμοποίηση της οικονομίας έως τους συναλλαγματικούς ελέγχους που θα πραγματοποιούνταν στα σύνορα της χώρας και που, τελικά, θα οδηγούσαν και στην έξοδο της Ελλάδας από τη Συνθήκη Σένγκεν.

Το σχέδιο αυτό, σύμφωνα με ευρωπαίο αξιωματούχο, εκπονήθηκε υπό συνθήκες απόλυτης μυστικότητας. Μια ειδική ομάδα 15 ατόμων της Κομισιόν, με άμεση επαφή με την Ελλάδα, ξεκίνησε να το προετοιμάζει, ενώ ήταν επίσης σε άμεση επαφή με σειρά ανώτατων αξιωματούχων και γενικών διευθύνσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή που είχαν ειδικότητα σε συγκεκριμένους τομείς. Η συγγραφή του σχεδίου είχε ξεκινήσει όταν η ημερομηνία εκπνοής του προγράμματος (τέλος Ιουνίου) πλησίαζε, ώστε να είναι προετοιμασμένη η Επιτροπή για παν ενδεχόμενο, ενώ από τη στιγμή που αναγγέλθηκε το δημοψήφισμα, την Παρασκευή 26 Ιουνίου, οι σχετικές διαδικασίες επιταχύνθηκαν. Το Σαββατοκύριακο του δημοψηφίσματος οι εργασίες εντατικοποιήθηκαν, ώστε πλέον δύο μέρες αργότερα, την Τρίτη εκείνης της Συνόδου, το σχέδιο να έχει την τελική του μορφή.

Σύμφωνα με πολύ καλά πληροφορημένη πηγή, οι εμπλεκόμενοι στη δημιουργία του σχεδίου δούλεψαν «με πόνο ψυχής», όπως περιγράφει χαρακτηριστικά στην «Κ», αλλά και «συγκλονισμένοι», γιατί δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι τα πράγματα είχαν φτάσει σε αυτό το σημείο, καθώς οι περισσότεροι από αυτούς είχαν άμεση εμπλοκή με τα προγράμματα διάσωσης της Ελλάδας. Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή άλλωστε υπήρχε η ελπίδα ότι έστω και μέχρι την τελευταία στιγμή θα βρισκόταν η λύση, καθώς τα μέλη αυτής της ομάδας γνώριζαν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον τις συνέπειες εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και καταλάβαιναν το κόστος μίας τέτοιας απόφασης. Ενας από τους εμπλεκόμενους, με άμεση γνώση της ελληνικής πραγματικότητας στην κρίσιμη φάση της κατάρτισης, είπε χαρακτηριστικά στην υπόλοιπη ομάδα πως «αν εφαρμοστεί το σχέδιο αυτό, στους δρόμους της Αθήνας θα ακούγονταν οι ερπύστριες των τανκς».

Και ενώ αυτό το σχέδιο μπορεί τώρα να αποτελεί μακρινό σενάριο, μόλις λίγες μέρες νωρίτερα, τη Δευτέρα, στις 7 το πρωί και μετά από 17 ώρες συνεχούς διαπραγμάτευσης στη Σύνοδο Κορυφής, ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος περιγράφει στην «Κ» ότι η έξοδος της Ελλάδας κρεμόταν από μία κλωστή. Τσίπρας και Μέρκελ εκείνη την ώρα ζήτησαν διακοπή των διαπραγματεύσεων. Από τη μια ο κ. Τσίπρας ζητούσε 24 ώρες για να διαβουλευθεί με το ελληνικό Κοινοβούλιο, και από την άλλη η κ. Μέρκελ ζητούσε άλλη Σύνοδο την Τετάρτη, δύο μέρες αργότερα.

«Ήταν σαν να έψαχναν δικαιολογία για να το διακόψουν», λέει ο ανώτατος αξιωματούχος με άμεση σχέση στα γεγονότα της Συνόδου. «Ηταν πολύ επικίνδυνη αυτή η στιγμή, αλλά και πολύ αυθόρμητη, καθώς ήταν μία αυθεντική αντίδραση στην κούραση και στον εκνευρισμό που ένιωθαν και οι δύο», λέει στην «Κ». Συγχρόνως περιγράφει ότι και οι δύο ήταν βέβαιοι ότι είχαν συμβιβαστεί τη στιγμή που τους χώριζαν μόλις 2,5 δισ.

Ο Ντόναλντ Τουσκ, πρόεδρος του Συμβουλίου και βασικός διαμεσολαβητής μεταξύ των δύο πλευρών, λέει στην «Κ» ότι στο τέλος οι διαφορές αφορούσαν πόσα «εικονικά» χρήματα θα έμπαιναν στο ταμείο ιδιωτικοποιήσεων για επενδύσεις και πόσα για αποπληρωμή του χρέους. Η θέση της κ. Μέρκελ ήταν να διοχετευθούν 10 δισ. ευρώ για επενδύσεις και του κ. Τσίπρα ήταν να αφορούν 15 δισ. για επενδύσεις. «Εκεί τους είπα πως αν τελειώσουν οι διαπραγματεύσεις χωρίς αποτέλεσμα, είμαι έτοιμος να πω δημόσια ότι η Ευρώπη είναι κοντά στην καταστροφή για 2,5 δισ.».

photo © EPA/OLIVIER HOSLET