Το 1897 η πτωχευμένη Ελλάδα επιτέθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία επειδή ο λαϊκισμένος όχλος πίστευε ότι η λύση του οικονομικού προβλήματος δεν ήταν οι μεταρρυθμίσεις του Τρικούπη, αλλά ένας επεκτατικός πόλεμος. Χάσαμε πανηγυρικά, βεβαίως, και έτσι η πτώχευσή μας έγινε ακόμα βαθύτερη, καθώς τώρα είχαμε να πληρώσουμε και τις πολεμικές αποζημιώσεις στους Οθωμανούς. Οπότε οι δανειστές μας είπαν ωραία, φτάνουν τα κόλπα, έχετε χάσει την εμπιστοσύνη μας, και ήρθαν και μας κατσικώθηκαν εδώ επιβάλλοντας οικονομικό έλεγχο. Τότε η Ελλάδα είχε ακόμα και κρατικά εργοστάσια που φτιάχναν σπίρτα και κάλτσες, και οι ξένοι πήγαιναν στα λογιστήρια, μέτραγαν τα κέρδη από τα σπίρτα και τις κάλτσες, και έπαιρναν το ποσοστό τους, λες και πρόκειται για τίποτα μαφιόζους, μέχρι να αποπληρώσουμε το χρέος.
Ξέρετε πότε έφυγαν αυτοί οι δανειστές από την Αθήνα; Το 1978.
Ποιος ήτανε, να δεις, που είπε εκείνο με την ιστορία που επαναλαμβάνεται ως φάρσα;
Τις τελευταίες δύο τελευταίες εβδομάδες μοιάζει να έχει γυρίσει το σύμπαν ανάποδα, ο πολιτικός χρόνος έχει συμπυκνωθεί τόσο πολύ που δεν προλαβαίνουμε να γράψουμε 140 χαρακτήρες στο Twitter και μοιάζουν ξεπερασμένοι. Όλοι είμαστε μπουρδουκλωμένοι και προσπαθούμε να καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει και να μαντέψουμε τι θα συμβεί. Και διαβάζουμε, συνέχεια.
Διαβάστε, σας παρακαλώ,αυτήν εδώ τη συνέντευξη του Γιάνη Βαρουφάκη, του ανθρώπου που φορούσε τις κόκκινες γραμμές στο γιακά του, ο οποίος σήμερα εξακολουθεί να παραθερίζει ανέμελος ανάμεσα στα αποκαϊδια της θητείας του. Για ακόμα μια φορά δηλώνει τα πάντα, μιλάει για όλα, σπάει τη σιωπή του, μόνο τη γνώμη του για το τρέιλερ Μπάτμαν εναντίον Σούπερμαν δε λέει. Μιλάει για το πώς είχε προτείνει να πάμε σε παράλληλο νόμισμα (ναι, ξέρω, παλιά δήλωνε ακριβώς το αντίθετο, τι μου λέτε), ότι τον πολεμάγανε στο γιούρογκρουπ και δεν τον σέβονταν όταν τους μιλούσε για την οικονομική του θεωρία, και επίσης για τα μελλοντικά του σχέδια, τα οποία δεν περιλαμβάνουν καμία αναφορά σε κάποια θητεία στο ελληνικό κοινοβούλιο, του οποίου προφανώς έχει ξεχάσει ότι αποτελεί μέλος.
Η συνέντευξη του Βαρουφάκη είναι χρήσιμη γιατί δείχνει την απόλυτη ασχετοσύνη με την οποία η ελληνική διαπραγματευτική ομάδα προσέγγισε τις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους μας τους τελευταίους μήνες. Τη δείχνει έμμεσα, από την απόλυτη έκπληξη για τα κίνητρα των σκληρών συνομιλητών μας, και την συνακόλουθη ανικανότητα να τα διαχειριστούμε με οποιονδήποτε τρόπο. Η ανικανότητα αυτή φαίνεται καθαρά και σε αυτή τη συνέντευξη ενός ανώνυμου στελέχους της ελληνικής διαπραγματευτικής ομάδας. Καθώς είναι ανώνυμη η πηγή κρατήστε και μικρό καλάθι ως προς την αλήθεια των λεχθέντων, αλλά έστω ότι λέει αλήθεια ο κύριος: Το ότι οι απέναντι είναι κακοί και σκληροί και το ότι δεν το περιμέναμε το πόσο κακοί είναι, δεν αποτελεί δικαιολογία για κάποιον που διαπραγματεύεται. Οι δικοί μας ήταν εντελώς απροετοίμαστοι για το τι θα έβρισκαν απέναντί τους, εντελώς εκτός πραγματικότητας καθ' όλη τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης, άκαμπτοι και ανελαστικοί, με διαπραγματευτικά χαρτιά που υπήρχαν μόνο στη φαντασία τους και εναλλακτικές επιλογές που δε ήξεραν καλά καλά να περιγράψουν. Η διαπραγμάτευση της κυβέρνησης με τους δανειστές της είχε αποτύχει από το Φεβρουάριο κιόλα, αλλά το τράβηξαν όσο μπορούσαν επειδή δεν καταλάβαιναν τι τους (και μας) συμβαίνει, και δεν είχαν ιδέα καν για τις συνέπειες της στρατηγικής τους.
Για να σας το θέσω ως εξής, από το 1970 έχουν συμβεί 174 μεγάλες οικονομικές κρίσεις στον κόσμο. Μόνο σε επτά περιπτώσεις έκλεισαν οι τράπεζες. Όλες ήταν σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, πλην της Κύπρου. Εμείς είμαστε η όγδοη. Αυτό που κάναμε, το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε, είναι το σημείο μιας χρεοκοπημένης failed state.
Και βέβαια η συμπεριφορά των Γερμανών εταίρων απέναντι στο γυμνό από επιχειρήματα Έλληνα πρωθυπουργό εχτές ήταν σοκαριστική. Τον εξευτέλισαν χωρίς να υπάρχει κανένας λόγος -για να υπογράψει είχε έρθει. Τον ταπείνωσαν παρ' όλο που αυτός τώρα θα κληθεί να υλοποιήσει αυτά που τον έβαλαν να υπογράψει. Δεν έχουν καμία δικαιολογία.
Από την άλλη, ούτε εμείς έχουμε καμία δικαιολογία πια. Τα τελευταία πέντε χρόνια υποφέραμε δυσανάλογα με το μέγεθος του εγκλήματός μας -ναι, χρωστάμε τα μαλλιοκέφαλά μας, ναι, το κράτος μας είναι ένα μπάχαλο, αλλά 25% του ΑΕΠ κάτω;- επειδή κωλυσιεργούσαμε και δεν υλοποιούσαμε ποτέ αυτά τα οποία υπογράφαμε. Αν όλα πάνε "καλά", ο Αλέξης Τσίπρας θα γίνει ο τελευταίος αντιμνημονιακός που θα υπογράψει μνημόνιο. Πλέον στο αντιμνημονιακό στρατόπεδο θα έχουν μείνει μόνο οι ακραίες πολιτικές δυνάμεις που σιχαίνονται την Ευρώπη και θέλουν να φύγουμε από το ευρώ, οι κομμουνιστές/Λαφαζανιστές/Λαπαβιτσικοί, η Ζωή Κωνσταντοπούλου με τη Χρυσή Αυγή και οι φαρμακοβιομήχανοι της δραχμής που, υποθέτω, θα χρηματοδοτούν τους ανωτέρω. Αυτοί αντιπροσωπεύουν το 20-30% του λαού. Όλοι οι υπόλοιποι θα είναι, πια, και επισήμως "μνημονιακοί", αριστεροί, δεξιοί όλοι. Δεν θα τους συνδέει τίποτε εκτός από ένα: Θα αναγνωρίζουν εξ' ανάγκης ότι η υπογραφή μιας ελληνικής κυβέρνησης σε μια σύμβαση έχει ισχύ και αξία, όποια κι αν είναι η ελληνική κυβέρνηση. Όπως έγινε και στην Ισπανία, όπως έγινε και στην Πορτογαλία, θα τσακώνονται για τα μέτρα και για τα συμφέροντα της εκλογικής τους πελατείας, αλλά θα αναγνωρίζουν ότι το Μνημόνιο υπάρχει, είναι αναπόφευκτο, και ο μόνος τρόπος για να το ξεφορτωθούμε θα είναι να υλοποιήσουμε αυτά που λέει, όσο επώδυνα κι αν είναι. Κάποια από αυτά -κι αυτό ισχύει για όλα τα μνημόνια που έχουν περάσει- είναι απαραίτητο να γίνουν ούτως ή άλλως, για να γίνουμε μια σοβαρή χώρα. Αυτή είναι η τελευταία ελπίδα που έχει απομείνει, τουλάχιστον.
Βεβαίως, δεν έχουμε γλιτώσει ακόμη. Ούτε κατά διάνοια. Κι αν ακόμη περάσει αυτή η εβδομάδα, ψηφιστούν αυτά που πρέπει, ξεφορτωθούμε και τη Ζωή Κωνσταντοπούλου με τον τρόπο που της αξίζει, δεν θα έχουμε γλιτώσει τίποτα. Θα εκκρεμεί το τρίτο μνημόνιο, κι άλλες συζητήσεις, και μετά τρία χρόνια υλοποίησης, ελέγχων από την τρόικα, εκταμιεύσεων δόσεων. Ανά πάσα στιγμή κάτι θα μπορεί να πάει στραβά, και δεν αναφέρω καν τις πολιτικές εξελίξεις, αν θα γίνουν εκλογές και πότε, τι είδους δυνάμεις θα κατέβουν σε αυτές, και τι θα βγει. Οι παράμετροι είναι τόσο πολλές και τα περιθώρια λάθους τόσο λίγα, που η σωτηρία της χώρας, όπως κι αν την ορίζει κάποιος αυτή, είναι το λιγότερο πιθανό σενάριο. Πόσες πιθανότητες δίνετε να είναι η Ελλάδα εντός προγράμματος στήριξης -και εντός ευρώ- τέτοια εποχή του χρόνου, ας πούμε; Ακόμα και με το ιδανικότερο σενάριο μιας σταθερής κυβέρνησης Τσίπρα που θα υλοποιεί αναπάντεχα μεταρρυθμίσεις σα το Νίξον που πήγε στην Κίνα, πιστεύετε ότι το επόμενο καλοκαίρι θα έχουν φύγει όλα τα capital controls;
Αυτό έγραψα σε κάποιον που με ρώτησε "πώς θα ξέρουμε ότι πέρασε η κρίση":
Όταν θα ακούσετε ότι ανοίγουν οι τράπεζες και παύουν τα capital controls, και το πρώτο ένστικτό σας δεν θα είναι να πάτε να σηκώσετε μέχρι και το τελευταίο λεπτό του ευρώ που έχετε σε λογαριασμούς τραπεζικού συστήματος που διαχειρίζεται ελληνική κυβέρνηση. Τότε θα έχει περάσει η κρίση.
Πιθανότατα θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να φτάσουμε εκεί.
