Το μέλλον είναι μια ξένη χώρα, λέει ο Έρικ Χoμπσμπάουμ. Τι γίνεται όμως όταν το παρόν είναι ξένη χώρα; Όταν η Δευτέρα, μετά τοn πρώτο γύρο των εκλογών, είναι για πολλούς συμπολίτες σου μια ξένη πόλη; Ξεκινάς το πρωί για τη δουλειά σου και σκέφτεσαι τις χτεσινές συζητήσεις στις τηλεοράσεις, τις δηλώσεις των αρχηγών, την επιχειρηματολογία των τελευταίων εβδομάδων που ζάλισε τις κάλπες πριν ανοίξουν κι έστειλε για βόλτα στη λιακάδα πολλούς απ’ αυτούς που ήθελαν να ψηφίσουν υπεύθυνα μαζί με τους αδιάφορους, τους τι-με-νοιάζει-εμένα. Σαράντα τοις εκατό γενική αποχή, πενήντα οχτώ στην Αθήνα, προσθέτεις τα λευκά κι ο αριθμός ανεβαίνει κι άλλο. Το αποτέλεσμα αναβλήθηκε για μια βδομάδα. Μόνο ο ένας στους τρεις δήμους απόκτησαν δήμαρχο.
Τι θα κάνεις την άλλη Κυριακή; Οι περισσότεροι από τους φίλους και γνωστούς σου δεν πήγαν να ψηφίσουν, το έλεγαν από μέρες ότι δεν θα υποκύψουν στα διλήμματα, δεν τους αφορούν. Αντίσταση στο δίλημμα – των άλλων. Μια χαρά ακούγεται, δικαίωμά σου να μην υποκύπτεις σε διλήμματα άλλων που δεν σε αγγίζουν. Αλλά τι κάνεις με το δικό σου δίλημμα, αυτό που ακύρωσες σιωπηλά σαν εισιτήριο του μετρό την ώρα που κάποιοι σου κουνούσαν το δάχτυλο ή τσακώνονταν στα τηλεοπτικά παράθυρα; Κλείνεις τον ήχο, τους αγνοείς. Πιστεύεις πως τίποτε απ’ όσα κουβεντιάζουν δεν θα λύσει τα προβλήματα που εσύ σκέφτεσαι ως σημαντικά. Πιστεύεις πως θέλουν να σου φορτώσουν τα δικά τους ανομολόγητα, να κλέψουν το ενδιαφέρον σου αντί να το ελκύσουν, να επενδύσουν στις αγωνίες της ζωής σου, να κερδοσκοπήσουν πάνω σε ένα σου ναι ή ένα όχι. Αλλά τι κάνεις με το δικό σου δίλημμα; Θα το θάψεις σαν χρυσό νόμισμα για να μη μπερδευτεί με τα κάλπικα, θα το αφήσεις αναπάντητο γιατί κάποιοι δηλώνουν διαχειριστές όλων των απαντήσεων, λύτες όλων των σταυρολέξων; Θα αφήσεις άλλους να απαντήσουν πώς εσύ φαντάζεσαι το μέλλον της πόλης, τη ζωή σου σ’ αυτήν, να υποκαταστήσουν το δικό σου το βίωμα της καθημερινότητας;
Είναι ωραία να ζεις σε μια πραγματικά ξένη σε σένα πόλη, όλοι έχουμε ζήσει κάπου, θυμόμαστε με νοσταλγία τη ζωή μας στη Ρώμη, το Παρίσι, το Βερολίνο. Ακόμη, ύστερα από χρόνια, νοιαζόμαστε να μάθουμε τα νέα, να δούμε τις αλλαγές, τι λένε οι φίλοι που μένουν ακόμη εκεί. Στο χάρτη των πόλεων ένας Τζουλιάνι στη Ν. Υόρκη, ένας Βελτρόνι στη Ρώμη, ένας Ντελανοέ στο Παρίσι άλλαξαν την ταυτότητα και το μήνυμα που έστελνε η πόλη στον έξω κόσμο με το πρόγραμμα και την προσωπικότητά τους. Αλλά για να συμβεί αυτό, στις πόλεις αυτές κάποιοι χρειάστηκε να δώσουν απάντηση στο δικό τους δίλημμα για το ποιο δήμαρχο θέλουν, τους συμβούλους που τον περιστοιχίζουν, το πρόγραμμα και τις επιλογές του. Γιατί ο δήμαρχος δεν είναι λαχείο που σου πέφτει απ’ τον ουρανό, δεν είναι αστροπελέκι –όσο κι αν ορισμένες φορές μοιάζει με τέτοιο–, δεν είναι καταδίκη που πρέπει να την υποστείς για πέντε χρόνια, είναι πριν απ’ όλα και πάνω απ’ όλα απάντηση σε ένα δίλημμα. Όχι το δίλημμα των άλλων, εκείνο που σε ενοχλεί και σου τη σπάει, αλλά το δικό σου βασανιστικό δίλημμα, το συμμετέχω ή απέχω, το αξίζει δεν αξίζει να ψηφίσω.
Κάθε δίλημμα περιέχει μια σύγκριση, μια εκλεκτική συγγένεια, μια συνάφεια, μια οικειότητα αλλά και μια αντίθεση, μια απόρριψη. Στη ζυγαριά μετράει το τι θέλω και τι δεν θέλω, αλλά η απόδειξη που παίρνεις γράφει τι μπορεί να γίνει. Αυτός είναι ο νόμος της δημοκρατίας. Όσο κι αν το ζύγι είναι λειψό, όσο κι αν βαραίνει η δυσπιστία, μέσα σου ξέρεις προς τα πού γέρνει η δική σου πλάστιγγα. Δεν γίνεται να αγνοήσεις τη σύγκριση. Αν αποφασίσεις να βάλεις αφτί, ακούς τη φωνούλα μέσα σου που έχει κρυφτεί αποθαρρυμένη από τα έξω μεγάφωνα και φερέφωνα. Αξίζει να της δώσεις σημασία, την ευκαιρία να υπερασπιστεί τη δική σου απάντηση στο δικό σου δίλημμα. Μια απάντηση που δίνει νόημα σ’ αυτό που σκέφτεσαι, σ’ αυτό που σε συνδέει με κάποιους, που σε παίρνει απ’ το χέρι και δεν σ’ αφήνει να ξεπαγιάσεις μόνος στην παγωνιά της τόσο δικής σου ξένης χώρας, της τόσο δικής σου ξένης πόλης.
Η σύγκριση είναι το πιο αξιόπιστο και σταθερό κριτήριο, όσο κι αν αυτό σε κάνει μπαρούτι ορισμένες φορές που θα ’θελες απολύτως καλύτερο τον κόσμο. Η σύγκριση είναι ενοχλητική, παράφωνη, ζόρικη, έχει θυμό, αλλά είναι το διαβατήριο να περάσεις τα σύνορα από την ξένη χώρα στη δική σου. Ακόμη και όσοι δυσπιστούμε στους καταλόγους του νέου πατριωτισμού που εγκαινιάστηκαν προσφάτως, γιατί δεν ξεχνάμε ότι οι κατάλογοι του πατριωτισμού, παλιού ή νέου, είναι έτοιμοι να αποκλείσουν ή να περιορίσουν κάποιους, ακόμη κι εμείς νιώθουμε την ανάγκη να περάσουμε τα σύνορα από την ξένη στη δική μας χώρα.
Στη «δική μας χώρα» μπορεί να μη μετράει η μνημονιακή και αντιμνημονιακή ψήφος, η ολική επαναφορά, οι πρόωρες εκλογές, όπως δεν μετράνε οι πολιτικαντισμοί, τα πελατειακά δίκτυα, οι κομματικοί μηχανισμοί, οι λευκές επιταγές, τα μηνύματα που κάποιοι έστειλαν και άλλοι πήραν ή δεν πήραν. Στη δική μας χώρα, όμως, μετράει το να καταφέρουμε να περάσουμε τα σύνορα που τη χωρίζουν από την ξένη.
11°
