Ένας παιδικός σταθμός και ένα γηροκομείο: δύο γενιές κάτω από την ίδια στέγη

Οι ηλικιωμένοι είναι συνήθως οι άνθρωποι με την περισσότερη ανάγκη για επικοινωνία και τη μεγαλύτερη αίσθηση μοναξιάς. Τα παιδιά μεγαλώνουν, φεύγουν από το σπίτι, ανεξαρτητοποιούνται, κάνουν δικές τους οικογένειες, και μερικές φορές απομακρύνονται από τους γηραιούς πια γονείς τους, όχι μόνο επικοινωνιακά αλλά και γεωγραφικά, μετακομίζοντας σε άλλες πόλεις ή χώρες λόγω δουλειάς ή άλλων λόγων.

Μην φέρνετε κατά νου μόνο τα δεδομένα στην Ελλάδα ή στις υπόλοιπες μεσογειακές χώρες όπου οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών γενεών είναι ακόμα σχετικά δεμένες. Σε πολλές χώρες του κόσμου, από τη στιγμή που τα παιδιά φύγουν από το σπίτι, οι γονείς μένουν μόνοι και τα παιδιά απομακρύνονται γενικότερα από το «πατρικό» και την οικογένεια.

Η εφημερίδα The Guardian έγραψε το 2018 σε ένα άρθρο ότι ζούμε σε μια κοινωνία όπου ο ηλικιακός διαχωρισμός αυξάνεται, και μια έρευνα από το Intergenerational Foundation διαπίστωσε ότι μόνο το 5% των ηλικιωμένων στην Αγγλία και την Ουαλία ζουν τώρα κοντά σε άτομα κάτω των 18, ενώ ο αριθμός αυτός ήταν στο 15% πριν από 25 χρόνια.

Υπάρχει όμως κάτι που τα τελευταία χρόνια ευημερεί. Κάτι που ξεκίνησε στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 1970 και σύντομα υιοθετήθηκε με ενθουσιασμό σε πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Αυστραλίας. Τι είναι αυτό; Η συστέγαση οίκων ευγηρίας και βρεφονηπιακών σταθμών. Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν πιο αργό, αλλά υπήρξε μια ταχεία επέκταση τα τελευταία χρόνια, εμπνευσμένη εν μέρει από την επιτυχημένη εκπομπή του Channel 4, «Old People's Home for 4 Year Olds» (Γηροκομείο για 4χρονα). Η εκπομπή αυτή εμπνεύστηκε από τις κοινότητες μεταξύ των γενεών και συγκέντρωσε μια ομάδα παιδιών προσχολικής ηλικίας και την κοινότητα συνταξιοδότησης St Monica Trust στο Μπρίστολ.

Μελέτες υποστηρίζουν ότι αυτός ο τύπος αλληλεπίδρασης μπορεί να μειώσει τη μοναξιά των ηλικιωμένων, να καθυστερήσει τη μείωση νοητικής λειτουργίας, να μειώσει την αρτηριακή πίεση και ακόμη και να μειώσει τον κίνδυνο ασθένειας ή θανάτου. Όμως, κατά βάθος, το όφελος από σχεδόν κάθε αλληλεπίδραση μεταξύ νέων και ηλικιωμένων είναι αυτονόητο, σύμφωνα με τη Lesley Carter, κλινική επικεφαλής στη φιλανθρωπική οργάνωση Age UK.

Έτσι, η ιδέα της φροντίδας μεταξύ των γενεών – όπου παιδιά και ηλικιωμένοι συγκεντρώνονται για να τραγουδήσουν, να παίξουν ή απλώς να συνομιλήσουν – φαίνεται να έχει πολλά οφέλη. Όσο περισσότερο χρόνο περνούν νέοι και ηλικιωμένοι μαζί, τόσο πιο επωφελές είναι και για τις δύο γενιές.

Ένα παράδειγμα είναι το κέντρο διαγενεακών Providence Mount St Vincent (γνωστό ως The Mount) στο Σιάτλ, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά το Apples and Honey Nightingale στο Νότιο Λονδίνο του Ηνωμένου Βασιλείου παραμένει μοναδικό από ορισμένες απόψεις. Σχεδιάστηκε προσεκτικά από την αρχή ως προγραμματισμένο σημείο συνάντησης και κοινοτικό κέντρο μικρών και μεγάλων. Κατασκευάστηκε ειδικά στους χώρους του οίκου φροντίδας Nightingale House 200 κλινών. Τα παιδιά (και οι εργαζόμενοι στον τομέα της φροντίδας) συμμετέχουν με τους κατοίκους σε καθημερινές δραστηριότητες όπως το τραγούδι, η αφήγηση και τα παιχνίδια.

O συνιδρυτής Ali Somers λέει ότι τα αποτελέσματα ως τώρα έχουν υπάρξει εντυπωσιακά. Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο όταν υπάρχουν παιδιά στο χώρο, κάτι που κάνει τους κατοίκους να αισθάνονται πιο άνθρωποι και τους δίνει τη δυνατότητα να νοιάζονται για τους άλλους. Ενισχύει την αυτοπεποίθησή τους και το αίσθημα της αυτοεκτίμησης.

Αντίστοιχα, το United for All Ages είναι μια δεξαμενή «think-do» που ιδρύθηκε το 2010 για να δημιουργήσει μια «Βρετανία για όλες τις ηλικίες», αντιμετωπίζοντας μεγάλα κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα όπως η μοναξιά, η ηλικία, η φροντίδα, η υγεία, η στέγαση και η μάθηση και εστιάζει στη διαγενεακή εργασία. Υπάρχουν 30- 40 κέντρα και λειτουργούν σε όλη τη χώρα, τα περισσότερα από τα οποία αφορούν οίκους φροντίδας που συνδέονται με βρεφονηπιακούς σταθμούς ή δημοτικά σχολεία.

Ένα ακόμα, το Belong Chester, ισχυρίζεται ότι είναι το πρώτο «περιβάλλον φροντίδας» ηλικιωμένων στο Ηνωμένο Βασίλειο που περιλαμβάνει έναν πλήρως ενσωματωμένο παιδικό σταθμό, όπου παιδιά και κάτοικοι συναντώνται καθημερινά. Άνοιξε στις 18 Ιουλίου το 2022, σε ένα ειδικά κατασκευασμένο, πενταόροφο συγκρότημα στο κέντρο της πόλης Τσέστερ. Το μπιστρό και τα κομμωτήρια του ισογείου είναι ανοιχτά στο κοινό, και συμπεριλαμβάνει έξι σπίτια για οικογένειες στους επάνω ορόφους, μαζί με 23 διαμερίσματα διαθέσιμα για ενοικίαση ή αγορά για ηλικιωμένους.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Belong, Martin Rix, λέει ότι η βασική φιλοσοφία που έχουν είναι ότι προσπαθούν να επιτρέψουν στους ανθρώπους να ζουν χαρούμενες στιγμές και μια καλή ζωή, και η ενσωμάτωση του παιδικού σταθμού προσθέτει μια εντελώς νέα διάσταση σε αυτό. Κανείς που εργάζεται στο Belong δεν φοράει στολή, καθότι στόχο έχει να προσπαθήσει να δημιουργήσει αυτή την αίσθηση της κοινότητας.

Όλες οι αλληλεπιδράσεις παρακολουθούνται στενά από το προσωπικό φροντίδας και βρεφονηπιακού σταθμού. Οι κάτοικοι ρωτούνται καθημερινά αν θα ήθελαν τη δεδομένη ημέρα να έχουν επικοινωνία με τα παιδιά, και δεν είναι ποτέ μόνοι μαζί τους. Όσοι δεν είναι αρκετά καλά για να πάνε στον παιδικό σταθμό μπορούν να στείλουν στα παιδιά ένα σημείωμα μέσω μιας ειδικής κόκκινης ταχυδρομικής θυρίδας στη ρεσεψιόν.

Η αλλαγή σε μερικούς από τους ηλικιωμένους κατοίκους είναι αξιοσημείωτη, όπως για παράδειγμα για τη Τζουν Ντέιβις, 83 ετών, η οποία είναι πρώην δασκάλα σε νηπιαγωγείο, και η οποία πριν 2 χρόνια ήταν σε αναπηρικό καροτσάκι, τρέμοντας από τη νόσο του Πάρκινσον και μπερδεμένη λόγω άνοιας. Η κόρη της τότε θεωρούσε ότι δεν θα περπατούσε ποτέ ξανά, αλλά τώρα, όχι μόνο μπορεί να ανεβαίνει και να κατεβαίνει τις σκάλες, αλλά μπορεί να περπατήσει μέχρι το κοντινό πάρκο. Όταν την επισκέπτεται η κόρη της, τη βρίσκει πολλές φορές να διαβάζει σε μια ομάδα τρίχρονων στη βιβλιοθήκη του Belong και να τραγουδάει στη χορωδία.

Η αλληλεπίδραση με τα παιδιά είναι μπορεί επίσης να είναι πολύ σημαντική για τους άνδρες, καθότι η γενιά αυτή ανδρών που είναι τώρα ηλικιωμένοι δεν ασχολούνταν ιδιαίτερα με τα παιδιά τους τότε, επειδή ήταν στη δουλειά.

Τα οφέλη δεν γίνονται αισθητά μόνο από τους ηλικιωμένους όμως ―η αυτοπεποίθηση των παιδιών βελτιώθηκε επίσης σε αυτά τα περιβάλλοντα, όπως και το λεξιλόγιό τους και η κοινωνικοποίησή τους. Ένα επιπλέον όφελος φαίνεται να είναι επίσης και η ενσυναίσθηση ―η κατανόηση και η αντίληψη ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν δυσκολίες στην κίνηση, περιορισμένη ομιλία η επικοινωνία, αναπηρίες, ή θέματα υγείας τα οποία δεν τους επιτρέπουν να είναι το ίδιο κινητικοί ή επικοινωνιακοί με άλλους.

Η υιοθέτηση αυτής της ιδέας και πρακτικής φαίνεται λοιπόν εδώ και δεκαετίες να είναι τόσο ωφέλιμη όσο και ευεργετική για όλες τις γενιές και όλους τους ανθρώπους που εμπλέκονται ―τόσο από τους ανθρώπους που ωφελούνται άμεσα (τους ηλικιωμένους και τα παιδιά), όσο και από εκείνους που το παρακολουθούν (ως γονείς ή συγγενείς) αλλά και που δουλεύουν μέσα σε αυτό, δηλαδή, τους παιδαγωγούς και τους ανθρώπους που φροντίζουν τους ηλικιωμένους.

Μια ιδέα και μια σχέση τόσο φαινομενικά απλή, την οποία θεωρούμε πολλές φορές δεδομένη ―τη χαρά ενός παππού ή μιας γιαγιάς με το εγγόνι τους, ενός μεγάλου ανθρώπου που επικοινωνεί διαδραστικά με ένα μικρό παιδί― η οποία μέσω μιας τέτοιας πρωτοβουλίας και ενός τέτοιου ιδρύματος μεταμορφώνεται σε μια κοινωνική λειτουργία, που εντέλει θα έπρεπε να είναι δεδομένη, μια ανάσα ζωής στην τρίτη ηλικία.