Αφιέρωμα στην ευγένεια: Η Gen Z και η ευγένεια ως κοινωνικό αγαθό στους νέους και η σύνδεση με την ενσυναίσθηση
Χόμπι -και ανάγκη- των γενιών; Να επαναστατούν ενάντια στις προηγούμενες. Οι baby boomers άκουγαν προκλητικά ροκ εν ρολ, επαναπροσδιορίζοντας τις παραδοσιακές σεξουαλικές σχέσεις με επανάσταση. Η γενιά Χ υιοθέτησε μια κυνική στάση, που αναδεικνύεται καλύτερα μέσω της ταινίας «Breakfast Club», ενώ οι Millennials απέρριψαν τη νοοτροπία της κουλτούρας του «ratrace» στον εργασιακό χώρο και έδωσαν έμφαση σε μια πιο ευέλικτη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής – όχι απαραίτητα με επιτυχία. Τώρα, η Gen Z έρχεται με μια τάση να ανατρέψει τα πάντα, να τα ορίσει εκ νέου και να καταργήσει ό,τι δεν της κάνει πια: η κατάργηση της ευγένειας φαίνεται να είναι η νέα μορφή εξέγερσης.
Η Gen Z είναι ευγενική;
Οι απόψεις διίστανται. Αν ρωτήσεις εκπροσώπους αυτής της γενιάς, θα φωνάξουν «ναι» –παίρνοντας το αίμα τους πίσω για όσα τους έχουν προσάψει ανά καιρούς–, δικαίως ή αδίκως. Αν λοιπόν ανήκεις στους Gen Z, αυτές οι ερωτήσεις απευθύνονται σε εσένα. Ποια ήταν η τελευταία φορά που καλημέρισες έναν άγνωστο στον δρόμο; Περιμένεις το επόμενο ασανσέρ για να μη χρειαστεί να πιάσεις κουβέντα σε όσους είναι ήδη μέσα; Πόσες φορές άφησες έναν μεγαλύτερο να καθίσει στο μετρό, αναμένοντας όρθιος μέχρι τη στάση σου; Μπορεί να σε εκνευρίζει ο γενικευμένος «σεβασμός στους μεγαλύτερους», αλλά εδώ μιλάμε για σωματική αντοχή. Αν απαντάς αρνητικά, δυσκολεέυεσαι να θυμηθείς ή να απαντήσεις, τότε η κλίμακα της ευγένειας φαίνεται να αγγίζει χαμηλές τιμές.
Η ευγένεια είναι πασέ το 2025;
Η Gen Z μοιάζει να έχει μια φιλοσοφία: «Οτιδήποτε κομφορμιστικό... Thank you, next». Μία συμπεριφορά, σαν όλοι να τους χρωστούν. Και επειδή μου χρωστάς, ούτε να σου χαμογελάσω πρέπει, ούτε να σου πω «καλημέρα», ούτε να σου δώσω τη σειρά μου σε κάποια δημόσια υπηρεσία επειδή βιάζεσαι, σε αντίθεση με εμένα. Και έτσι η ευγένεια ανάγεται σε μια παραγνωρισμένη αρετή του περασμένου αιώνα, μια λέξη συντηρητική και πασέ. Ένας χαρακτηρισμός δυστυχώς αδιάφορος, καθόλου spicy. Αν σε ρωτήσουν για έναν τύπο που βγαίνεις «Για πες, καλός;», ποντάρω πως δεν θα απαντήσεις «Ναι, είναι πολύ ευγενικός», και αν το κάνεις τότε πιθανόν ενημερώνεις διακριτικά πως έφυγες για τον επόμενο. Τα ευγενικά σχόλια κριντζάρουν τους Gen Z, τους κάνουν να νιώθουν άβολα. Δεν ξέρουν πώς να τα διαχειριστούν και δεν ξέρουν πώς να τα ανταποδώσουν. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο γίνονται και πολύ εύθικτοι. Έτσι, οι μεγαλύτεροι φοβούνται πια να τους μιλήσουν, μην τυχόν γίνουν εκείνοι οι τυχαίοι ευγενικοί περαστικοί αφορμή να εξωτερικεύσουν όλον αυτόν τον μεγάλο και αγνώστου προελεύσεως θυμό που τους πνίγει.
Ο κώδικας αστικής ευγένειας και η έλλειψη εθιμοτυπίας
Συχνά η ευγένεια συνδέεται με την κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Κι αυτό που φαίνεται να λείπει από τη γενιά Gen Z είναι ο κώδικας αστικής ευγένειας. Δεν είναι λίγες οι φορές που βλέπεις να σπρώχνουν τους μπροστινούς τους στις μπάρες ελέγχου του μετρό για να περάσουν μαζί τους, επειδή δεν έχουν εισιτήριο – σε βαθμό που δεν συζητάμε πια για αγένεια αλλά για βία. Και μάλιστα, το βρίσκουν και αστείο. Άλλωστε πρέπει να το ανεχθούμε, γιατί σε αυτή τη γενιά τα πάντα είναι αποδεκτά. Στις συναυλίες, σε καταστάσεις «πατείς με, πατώ σε», κάποιοι ανάβουν τσιγάρα και χασίς, αδιαφορώντας για το αν οι τριγύρω δυσφορούν. Ή κοιτούν το κινητό –και όχι τον δρόμο και τους περαστικούς– και όταν πέσουν πάνω σε κάποιον συμπεριφέρονται σαν να φταίει εκείνος. Πιθανόν είναι οι ίδιοι που ορμούν στο ασανσέρ ή στο μετρό χωρίς να περιμένουν τους μέσα να βγουν. Στους Gen Z, παρατηρείται επίσης «επώδυνο» χάσμα εθιμοτυπίας (etiquette), δηλαδή ο στοιχειώδης σεβασμός σε περιστάσεις, ίσως και η έλλειψη πειθαρχίας, όπως για παράδειγμα η χρήση του κινητού στα εστιατόρια –παρόν σε όλα τα τραπέζια και προέκταση του χεριού μας, η δυσκολία διατήρησης οπτικής επαφής με τον συνομιλητή και η αδιαφορία τήρησης κάποιων κωδίκων ντυσίματος– περισσότερο για «σπάσιμο». Όπως λέει και ο Αμερικανός συγγραφέας και inspirational speaker, Simon Sinek, «το να έχεις το τηλέφωνό σου πάνω στο τραπέζι ενώ μιλάς με κάποιον, στέλνει ένα υποσυνείδητο μήνυμα ότι αυτός είναι λιγότερο σημαντικός από την κινητή συσκευή σου». Ε και;, θα έλεγαν.
Αγένεια μεταξύ των Gen Z
Έλλειψη ευγένειας παρατηρείται και μεταξύ τους, ενώ υποτίθεται πως έχουν κοινή αντίληψη. Ένα απλό καθημερινό παράδειγμα είναι τα αναπάντητα μηνύματα και δη αν μιλάμε για ερωτικό story. Το βρίσκουν "οκ" να αφήνουν ένα μήνυμα χωρίς απάντηση ή αδιάβαστο, και δεν αναφερόμαστε σε μηνύματα που προσβάλλουν. Τις περισσότερες φορές, το κάνουν είτε για να το παίξουν cool, είτε γιατί αφήνουν τη σιωπή τους να πει την τελευταία λέξη, τονώνοντας τον εγωισμό τους.
Μήπως όμως τελικά η Gen Z βλέπει την ευγένεια σαν έναν κεκαλυμμένο καθωσπρεπισμό, που δεν έχει θέση το 2025; Σαν μια έκφραση τυπολατρίας και ένα προσωπείο που δεν δείχνει αν πραγματικά νοιάζεσαι για τον άλλον; Σαν μια άκαμπτη τήρηση των τύπων και μια κοινωνική νόρμα για να γίνεις απλά αποδεκτός; Ίσως θεωρούν υποκρισία το να είναι με το χαμόγελο και με «το σεις και με το σας» σε άτομα για τα οποία δεν έχουν προλάβει να σχηματίσουν γνώμη, όπως συνεπιβάτες σε λεωφορεία, τον barista που φτιάχνει τον καφέ τους, τον υπάλληλο στα διόδια ή στο εμπορικό κατάστημα, παρ’ όλο που μοιράζονται την ίδια πόλη ή τους εξυπηρετούν.
Το παράδοξο (;) είναι ότι οι νέοι αυτής της γενιάς, ενώ στερούνται την ευγένεια με την κλασική έννοια, έχουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση σε θέματα που αφορούν την κοινωνία. Εκτιμούν την ενσωμάτωση και τον σεβασμό της διαφορετικότητας πολύ περισσότερο από τις προηγούμενες γενιές. Ως η πιο ποικιλόμορφη γενιά στην ιστορία, η Gen Z έχει καθιερωθεί ως δύναμη για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα, ενισχύοντας ακούραστα τις φωνές εκείνων που ιστορικά αποσιωπούνταν και περιθωριοποιούνταν. Πιέζουν για μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και δράση σχετικά με θέματα όπως ο ρατσισμός, τα δικαιώματα των LGBTQIA+ και την ψυχική υγεία. Υποστηρίζοντας χώρους όπου οι άνθρωποι αισθάνονται ασφαλείς και ακούγονται, επιδεικνύουν μια μορφή ευγένειας που βασίζεται στη συμμετοχικότητα και όχι στους παραδοσιακούς τρόπους.
Για τους Gen Z λοιπόν, η ευγένεια πιθανόν δεν μεταφράζεται με την παραδοσιακή της έννοια, αλλά έχει να κάνει με τον σεβασμό των ορίων και της συναίνεσης, την αμφισβήτηση των ξεπερασμένων προτύπων και τη δημιουργία ενός κόσμου με περισσότερη συμμετοχή και συμπερίληψη. Όμως σ’ έναν κόσμο όπου οι πολλοί ενστερνίζονται την ιδέα ότι δεν οφείλουν ευγένεια στους άλλους, αυτό γίνεται προβληματικό, ειδικά όταν ο στόχος είναι η επιδίωξη της κοινωνικής βελτίωσης και της ενσωμάτωσης.
Μήπως ήρθε η στιγμή να αποδεχτούν ότι ο τύπος διασφαλίζει την ουσία;
Η Gen Z ζητά έναν κόσμο καλύτερο και πιο ανεκτικό, αλλά σε μικροκλίμακα. Όταν πρόκειται για τις προσωπικές σχέσεις, το mindset που επικρατεί είναι «ότι δεν χρωστάω τίποτα σε κανέναν», αντιθέτως «μου χρωστάνε». Επειδή θέλουν να κάνουν τα πράγματα διαφορετικά από τις προηγούμενες γενιές (και καλά κάνουν), δεν σημαίνει ότι πρέπει να πετάξουν το εγχειρίδιο του πώς λειτουργεί μια κοινωνία. Ίσως τελικά δεν αρκεί μόνο να φαίνεσαι αλλά και να είσαι, και δεν αρκεί μόνο να είσαι χωρίς να φαίνεσαι.
18°
