Στέλλα Διακάτου: Ενσυναίσθηση θα πει αποδοχή

Στην άλλη άκρη της γραμμής, μία φωνή ανοιχτή, όλο φως, μού μιλάει για τον τρόπο που βλέπει τη ζωή. Η Στέλλα Διακάτου, που έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό μέσα από το viral tiktok video στο οποίο εξηγεί ―με χαμόγελο― το μπούλινγκ που υπέστη στο σχολείο λόγω της αναπηρίας και της διαφορετικότητάς της, είναι ένας άνθρωπος που έχει βάλει σκοπό να ρουφήξει τη ζωή μέχρι το μεδούλι και να μάθει στους άλλους τη σημασία της αποδοχής και την ομορφιά της πολύπλοκης ανθρώπινης φύσης. Στο τηλέφωνο είναι ένας χείμαρρος, όλο ενθουσιασμό και σοφία. Να τι μας είπε εν όψει της ημερίδας της Athens Voice για την Ενσυναίσθηση στις 4 Δεκεμβρίου στο Μέγαρο Μουσική, στην οποία θα συμμετάσχει.

***

Για μένα ενσυναίσθηση είναι να μπορείς να μπεις στη θέση του άλλου, να κατανοήσεις το μυαλό του εκείνη τη στιγμή που σου το ζητάει. Όχι να ταυτιστείς συναισθηματικά μαζί του ―αυτό δεν γίνεται― αλλά να κατανοήσεις και να αποδεχθείς αυτό που χρειάζεται.

Εγώ ήθελα να μάθω να καταλαβαίνω τους ανθρώπους και γι’ αυτό ήθελα να σπουδάσω ψυχολογία, όμως μπήκα στην Κοινωνιολογία κι εκεί κατάλαβα πόσο σημαντική είναι η αλληλεπίδραση των ανθρώπων εντός της κοινωνίας: το αντικείμενο, δηλαδή, της Κοινωνιολογίας. Άσε που τώρα έχω βρει κι έναν τομέα που με εξιτάρει για μεταπτυχιακό και συνδέεται άμεσα με τον λόγο που ήθελα να γίνω από παλιά ψυχολόγος: να καταλάβω γιατί οι άνθρωποι κάνουν ό,τι κάνουν. Ήθελα να αντικαταστήσω μέσα μου την ερώτηση «γιατί συνέβη αυτό σε μένα;» (αναφέρομαι στο μπούλινγκ που είχα φάει στο σχολείο) με την ερώτηση «γιατί έχουν οι άλλοι την ανάγκη να συμπεριφέρονται έτσι;»

Τελικά, δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί όσο νομίζουμε

Πιστεύω στους ανθρώπους· πιστεύω ότι μπορούν να τα καταφέρουν αν μάθουν να χρειάζονται και να βοηθούν τους άλλους ανθρώπους. Χαίρομαι να βλέπω ότι η κοινωνία μας εξελίσσεται σε αυτό το ζήτημα, αν και σήμερα, με το χέρι στην καρδιά, δεν πιστεύω ότι εμείς, ως κοινωνία, έχουμε ενσυναίσθηση· ατομικά, ίσως· εγώ περιτριγυρίζομαι από ανθρώπους με ενσυναίσθηση. Αλλά στο σύνολο, δεν έχουμε ενσυναίσθηση ως κοινωνία. Τι θα σήμαινε να είχαμε; Να βλέπουμε έναν άνθρωπο στον δρόμο να κακοποιείται και να σταματήσουμε να τον βοηθήσουμε. Χωρίς φόβο, χωρίς να σκεφτούμε ότι «θα μπλέξουμε». Οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω μας δε θέλουν να βλέπουν πέρα από τον εαυτό τους. Δεν έχουμε μάθει ούτε να ζητάμε βοήθεια, ούτε να τη δίνουμε.

Ξέρεις ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον μάθημα στην Κοινωνιολογία για μένα; Η Ανθρωπολογία. Γιατί σε μαθαίνει να παρατηρείς. Άλλες κουλτούρες, άλλους ανθρώπους: σε μαθαίνει να μην ντρέπεσαι να πεις δεν τα ξέρω όλα και θέλω να μάθω. Βεβαίως, υπάρχει κι ένα της κομμάτι που με δυσκολεύει: το γεγονός ότι μετά την παρατήρηση βάζει, συχνά, τους ανθρώπους σε κουτάκια για να τους κατατάξει. Εγώ διαφωνώ με τους καθηγητές μου σε αυτή τη μέθοδο: δεν πιστεύω στο να παίρνεις απόσταση από το παρατηρούμενο φαινόμενο, ούτε πιστεύω ότι πρέπει να μην έχεις κανενός είδους συναίσθημα παρατηρώντας το. Εγώ πάντα επιλέγω να κάνω παρατηρήσεις ως συμμετέχουσα στην έρευνα.

Ξεκίνησα τον χορό στην ομάδα «Ίσον» ένα συμπεριληπτικό εργαστήρι όπου συνυπάρχουν άτομα με και χωρίς αναπηρία, στο χορό και στο θέατρο. Ήταν κάτι που δεν ήξερα ότι μπορώ να κάνω ― και κάτι που με γεμίζει αφάνταστα. Το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση όταν πρωτάρχισα τον χορό είναι η διαφορετικότητα με την οποία οι άνθρωποι κάνουμε/ερμηνεύουμε τις κινήσεις: εγώ μπορεί να μην μπορώ να πηδήξω στον αέρα, θα μεταφράσω όμως την ποιότητα της κίνησης με έναν δικό μου, αντίστοιχο, ισάξιο τρόπο. Ο χορός, όπως και το πανεπιστήμιο, μου έδωσαν αυτοπεποίθηση. Λειτούργησε επίσης και ως καθρέφτης: κατάλαβα εκεί, πιο απτά, τι ακριβώς λείπει από την κοινωνία μας: η υπομονή και η αποδοχή της διαφορετικότητας.

Να το πω με ένα παράδειγμα: στον χορό έχουμε μια άσκηση που λέγεται «κοινός ρυθμός». Αν εσύ κι εγώ ξεκινήσουμε να διασχίσουμε ένα δωμάτιο, θα το κάνουμε η καθεμία με τον ρυθμό μας· για να διατηρήσουμε το «μαζί» πρέπει να κάνουμε παραχωρήσεις η μία στην άλλη. Αυτό, η κοινωνία μας δεν το έχει. Στον χορό έχω συνεργαστεί με πάρα πολλούς ανθρώπους, επαγγελματίες και μη. Με ανθρώπους που έπασχαν από κοινωνικό άγχος, που δεν ήθελαν ούτε να τους αγγίζεις, που δεν μπορούσαν να μιλήσουν ή να δουν. Πρέπει να συνυπάρξεις με αυτούς τους ανθρώπους αρμονικά. Να μάθεις το «μαζί», την παραχώρηση.

Η λέξη μπούλινγκ έχει βαρύτητα, περιγράφει κάτι πολύ σοβαρό. Δεν μπορείς να την πετάς από εδώ κι από εκεί για το οτιδήποτε

Εγώ, ας πούμε, από παιδί ήμουν ένας πολύ ανοιχτός άνθρωπος, που αισθανόμουν αφάνταστα άνετα με τους άλλους. Δεν έβλεπα στον εαυτό μου καμία αναπηρία. Μόνο όταν πήγα στο σχολείο ανακάλυψα ότι οι άλλοι έβλεπαν αναπηρία πάνω μου, ότι με θεωρούσαν διαφορετική. Εγώ δεν ένιωσα ποτέ έτσι. Ο χορός με βοήθησε να καταλάβω ότι και άλλοι άνθρωποι μοιράζονταν το συναίσθημα αυτό και την ένταση που τους «φορούσε» εκ των υστέρων η κοινωνία. Ο χορός με έμαθε να δίνω χρόνο στον άλλον. Να μη φοβάμαι πρακτικά τις αναπηρίες των άλλων. Και φυσικά μου έδωσε τη δυνατότητα να επικοινωνήσω όλα αυτά που λέω τώρα στον κόσμο: ότι, τελικά, δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί όσο νομίζουμε.

Αν λοιπόν δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί, γιατί οι άνθρωποι πάσχουν από έλλειψη ενσυναίσθησης; Γιατί άλλο να μην είσαι και τόσο διαφορετικός και άλλο να θες να είμαστε όλοι ίδιοι. Αν το συναίσθημά μου δεν είναι το ίδιο με της μάζας, η μάζα θα με πετάξει έξω. Παρόλο που δε ζούμε σε μια αυταρχική ή δικτατορική κοινωνία ―όπου η έννοια της διαφορετικότητας δεν υφίσταται καν· όπου η οντότητα της γυναίκας σαν γυναίκα δεν υπάρχει― εμείς, στις ελεύθερες κοινωνίες μας, δίνουμε βάση το τι θα πει ο κόσμος. Εγώ, που έχω γεννηθεί με διαφορετικότητα, έχω μάθει από μικρή να την αποδέχομαι. Οι άλλοι φοβούνται. Φοβούνται ότι μπορεί η άποψή τους να μην αρέσει σε άλλους. Ή ότι η άποψη των άλλων να μην αρέσει σε αυτούς: να πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με το να πρέπει να αποδεχτούν κάτι που δεν τους αρέσει.

Αυτή την ομοιομορφία δεν την επιβάλει το κράτος στις ελεύθερες κοινωνίες, αλλά ο εγκέφαλός τους. Και θα σου πω και κάτι που θα σε εκπλήξει ίσως: αυτή η θέληση για ομοιομορφία κάνει τους ανθρώπους να χάνουν το μέτρο. Τι εννοώ; Εννοώ ότι αρχίζουν και χρησιμοποιούν λέξεις που ακούγονται «της μόδας» με τρόπο που τις εξευτελίζει, για να είναι στη μόδα. Το «μπούλινγκ» ας πούμε. Δεν είναι όλες οι άσχημες συμπεριφορές στο σχολείο μπούλινγκ. Η λέξη αυτή έχει βαρύτητα, περιγράφει κάτι πολύ σοβαρό. Δεν μπορείς να την πετάς από εδώ κι από εκεί για το οτιδήποτε. Καταλαβαίνω ότι ζούμε σε μία εποχή που κομβικές λέξεις υπερ-χρησιμοποιούνται και χάνουν τη βαρύτητά τους.

Κι αυτό έχει να κάνει και με τη χρήση των κοινωνικών δικτύων: οι άνθρωποι φοράνε μάσκες και γράφουν ό,τι θέλουν· είτε κρύβονται όταν κάνουν κακό· είτε το παίζουν κάποιοι άλλοι για να γίνουν αρεστοί. Το διαδίκτυο είναι δίκοπο μαχαίρι: το θέμα είναι πώς το χρησιμοποιείς. Εγώ δεν χρησιμοποιώ το διαδίκτυο με αυτόν τον τρόπο. Το χρησιμοποιώ για να έρθω κοντά στους ανθρώπους. Πλην του χορού και του θεάτρου, συμμετέχω σε μια ομάδα που βοηθάει ανθρώπους που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές. Από το διαδίκτυο την έμαθα. Μέσω διαδικτύου επικοινώνησα μαζί τους και τώρα μπορώ να προσφέρω.

***

Η Στέλλα Διακάτου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα όπου και διαμένει μέχρι σήμερα. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου κι έχει παρακολουθήσει σεμινάρια χορού και υποκριτικής. Επίσης είναι μέλος της ομάδας ARTImeleia και μέλος της επαγγελματικής συμπεριληπτικής ομάδας χορού Έξις.

Έχει εργαστεί ως ηθοποιός στις θεατρικές παραστάσεις «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων με ερωτηματικό» σε σκηνοθεσία της Αννίτας Καπουσίζη το καλοκαίρι του 2019 και στο μονόπρακτο «Πρόταση γάμου» του Τσέχωφ.

Τα τελευταία 5 χρόνια ασχολείται με τον σύγχρονο χορό και τον αυτοσχεδιασμό χορού. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια σωματικού θεάτρου, χορού και performance με τους Εουτζένιο Μπάρμπα, Julia Varley, Άννα Βεκιάρη, Bulbulyan Sophie, σεμινάρια υποκριτικής - τεχνική meisner με την εκπαιδεύτρια Όλγα Τζωρτζ και το σεμινάριο με τίτλο «Losing Ground Suggestions on consensual movement» με τον Γιώργο Σιώρα Δεληγιάννη και την Κυβέλη Κουβάτση. Παρακολουθεί μαθήματα φωνητικής με τη Μαρία Ανδρικοπούλου.

Έχει συμμετάσχει στην Τεχνόπολη με την ομάδα Έξις, παρέα με τις μουσικές από την Αγία Φανφάρα, στο 2o Nevronas FESTival Φεστιβάλ Συμπεριληπτικών Παραστατικών Τεχνών και Καλλιτεχνικής Διάδρασης. 

Street Performance «Horror Vacui». Συμμετείχε με την ομάδα ΈΞΙΣ σε ένα χορευτικό ντουέτο σε εξέλιξη – Work in Progress. Δύο σώματα που εξερευνούν τον προσωπικό και τον κοινό τους χώρο διανύοντας ένα ταξίδι προσωπικής συνειδητότητας (2023) στο ΙΣΟΝ στα πλαίσια του Melenikou Arts Festival. Συμμετείχε στην αφήγηση παραμυθιού στο 2ο φεστιβάλ του Νευρώνα.