Οι μεγάλες αλλαγές στην ελληνική επιχειρηματική αγορά

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, ζούμε σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών παγκοσμίως και αυτές οι παγκόσμιες αλλαγές δεν γινόταν να μην επηρεάσουν τις επιχειρήσεις και στη χώρα μας. Ειδικότερα, στην Ελλάδα, μετά το 2010 και την «τυπική» χρεοκοπία της χώρας, οι επιχειρήσεις αντιμετώπισαν μεγάλες προκλήσεις και σοβαρά προβλήματα, ακόμη και για την ίδια την επιβίωσή τους. Η περίοδος από το 2010 έως το 2024 ήταν μια εποχή ριζικών αλλαγών για την ελληνική επιχειρηματική αγορά, ξεκινώντας από την οικονομική κρίση, την πολιτική αστάθεια και στη συνέχεια την πανδημία.

Ουσιαστικά, στα τελευταία 15 σχεδόν χρόνια έχουμε ένα εντελώς διαφορετικό πεδίο στη χώρα, με αλλαγές που προέκυψαν εδώ αλλά και σε όλο τον κόσμο. Η μεγάλη οικονομική κρίση, η πανδημία και οι επιπτώσεις της, καθώς και η εκρηκτική ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και των social media διαμόρφωσαν ένα νέο τοπίο επιχειρήσεων, φέρνοντας προκλήσεις αλλά και σημαντικές ευκαιρίες. Από την αναδιοργάνωση της τραπεζικής αγοράς έως την εξέλιξη του λιανεμπορίου, ο κάθε τομέας επηρεάστηκε, αναγκάζοντας τις επιχειρήσεις να προσαρμοστούν και να καινοτομήσουν προκειμένου να παραμείνουν ανταγωνιστικές.

Η οικονομική κρίση και η τεχνολογική εξέλιξη

Η ελληνική οικονομική κρίση, η οποία ξεκίνησε το 2010, άφησε ισχυρό αποτύπωμα στην επιχειρηματική αγορά της χώρας. Η έλλειψη ρευστότητας και η δυσκολία χρηματοδότησης ανάγκασαν πολλές επιχειρήσεις να κλείσουν ή να περιορίσουν τις δραστηριότητές τους, ενώ η ανεργία εκτοξεύθηκε, οδηγώντας σε μείωση της αγοραστικής δύναμης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η χώρα βίωσε σημαντικές μεταρρυθμίσεις και περιορισμούς, με την οικονομία να αρχίζει να ανακάμπτει τα τελευταία χρόνια – έπειτα από τρία μνημόνια.

Η πανδημία COVID-19, που ξεκίνησε το 2020, αποτέλεσε ένα νέο σοκ για την οικονομία, επηρεάζοντας την παγκόσμια αγορά και διαταράσσοντας την παραγωγή και τις εμπορικές ροές. Ωστόσο, σε αυτό το πλαίσιο, το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι διαδικτυακές πλατφόρμες γνώρισαν ραγδαία ανάπτυξη. Ειδικά στην Ελλάδα, το ηλεκτρονικό εμπόριο απογειώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με πολλές επιχειρήσεις να υιοθετούν ψηφιακά κανάλια για να επιβιώσουν και να καλύψουν τις ανάγκες των καταναλωτών. Παράλληλα, τα social media (το Facebook, το Instagram και αργότερα το TikTok), που εμφανίστηκαν και ενισχύθηκαν σημαντικά σε αυτή την περίοδο, μετασχημάτισαν τον τρόπο προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες για τους επιχειρηματίες αλλά και αλλάζοντας τις αγοραστικές συνήθειες.

Λιανικό εμπόριο (Retailers)
Το λιανικό εμπόριο στην Ελλάδα γνώρισε σημαντική μεταμόρφωση από το 2010 και μετά. Τα φυσικά καταστήματα, που αποτελούσαν τη βασική μορφή συναλλαγής, επηρεάστηκαν έντονα από την οικονομική κρίση, ενώ οι αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες λόγω πανδημίας έκαναν το ηλεκτρονικό εμπόριο αναγκαίο. Οι καταναλωτές στράφηκαν σε online αγορές και τα σούπερ μάρκετ, οι αλυσίδες καταστημάτων και οι μικρές επιχειρήσεις επένδυσαν σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες.

Η λογική του omnichannel, δηλαδή της ταυτόχρονης εξυπηρέτησης των καταναλωτών μέσω φυσικών και διαδικτυακών καναλιών, έγινε βασικό μοντέλο για το λιανεμπόριο. Σήμερα, οι επιχειρήσεις έχουν ενισχύσει τις ηλεκτρονικές τους υποδομές, προσφέροντας επιλογές όπως online παραγγελίες με παράδοση στο σπίτι, αλλά και αγορές με παραλαβή από το κατάστημα, προκειμένου να καλύψουν όλες τις ανάγκες των πελατών. Πλέον η παρουσία των retailers στον ψηφιακό κόσμο δεν είναι μια επιλογή τους, άλλα μια απαίτηση από τους καταναλωτές.

Βιομηχανία
Η βιομηχανική παραγωγή στην Ελλάδα αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις, ιδίως κατά την οικονομική κρίση του 2010 και έπειτα, οδηγώντας σε ένα κύμα αποβιομηχάνισης και κλείσιμο εμβληματικών βιομηχανιών που άλλοτε αποτελούσαν θεμέλιο για την οικονομία της χώρας. Η αποβιομηχάνιση αυτή δεν αποτελεί μεμονωμένο φαινόμενο, καθώς η κρίση και η έλλειψη ρευστότητας ενέτειναν το πρόβλημα, με αποτέλεσμα την απώλεια θέσεων εργασίας και τη μείωση της βιομηχανικής παραγωγής. Πολλές  ελληνικές βιομηχανίες δεν μπορούσαν να είναι ανταγωνιστικές στο παγκόσμιο περιβάλλον.

Ωστόσο, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει σταδιακά, με κάποιες εταιρείες να ανακάμπτουν και να αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο στον τομέα τους. Με την επένδυση στην καινοτομία και την αναδιοργάνωση της παραγωγής, οι ελληνικές βιομηχανίες στοχεύουν πλέον σε έναν πιο ανταγωνιστικό ρόλο στην ευρωπαϊκή αγορά.

Αγορά ακινήτων (Real Estate)
Η αγορά ακινήτων υπήρξε ένας από τους τομείς που επλήγησαν περισσότερο κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, με τις αξίες να καταρρέουν και τα ακίνητα να πωλούνται σε χαμηλές τιμές. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο η κατάσταση σταδιακά βελτιώθηκε, με την άνοδο των τιμών και την αύξηση των επενδύσεων. Σήμερα, όμως, είναι ο κλάδος με τις μεγαλύτερες επενδύσεις, αφού μιλάμε για ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον. Στην Ελλάδα πλέον υπάρχουν εννέα μεγάλες Ανώνυμες Εταιρείες Επενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας (ΑΕΕΑΠ), που πρωταγωνιστούν στην αγορά και πραγματοποιούν μεγάλες επενδύσεις. Η κατασκευαστική ανάπτυξη πολλαπλασιάστηκε, ενώ τα ακίνητα, ειδικά στις τουριστικές περιοχές, προσελκύουν το ενδιαφέρον τόσο εγχώριων όσο και ξένων επενδυτών. Ο κλάδος των ακινήτων, λοιπόν, πρωταγωνιστεί στην ανάπτυξη της ελληνική οικονομίας.

Τραπεζικός τομέας
Ο τραπεζικός τομέας αντιμετώπισε σοβαρές προκλήσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης και τελικά παρέμεινε ενεργός με τις ανακεφαλαιοποιήσεις. Υπήρχαν σοβαρά προβλήματα, τα οποία ξεπεράστηκαν, και σήμερα οι συστημικές τράπεζες στην Ελλάδα είναι σε τροχιά ανάπτυξης, με σημαντική κερδοφορία, χωρίς βαρίδια από το παρελθόν. Πλέον υπάρχει ένας ισχυρός τραπεζικός κλάδος με τέσσερις συστημικές τράπεζες και μια 5η που δημιουργείται. Με την περαιτέρω εξομάλυνση των επιτοκίων –ακόμη μια μεγάλη πρόκληση στην αγορά–, οι τράπεζες θα μπορούν να παίξουν τον κρίσιμο ρόλο τους στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων και της οικονομίας γενικότερα.

Καταναλωτικά αγαθά
Τα τελευταία χρόνια είχαμε μεγάλες αλλαγές και στα καταναλωτικά προϊόντα, καθώς νέες αγοραστικές συνήθειες προέκυψαν από τις αλλαγές που κάνουν οι άνθρωποι στη ζωή τους. Οι καταναλωτές στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς στράφηκαν προς πιο βιώσιμες επιλογές, δείχνοντας αυξημένο ενδιαφέρον για το περιβάλλον και τα οικολογικά προϊόντα. Οι εταιρείες ανταποκρίθηκαν στην αυξανόμενη ζήτηση για βιώσιμα προϊόντα, επενδύοντας σε πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον και ενισχύοντας τις αξίες της βιωσιμότητας, που αποτελούν πλέον βασικό κριτήριο επιλογής για πολλούς καταναλωτές. Όλες οι εταιρείες αντιλαμβάνονται ότι έχουν ευθύνη για το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή, τους διαθέσιμους πόρους σε όλη τη Γη. Γίνεται, λοιπόν, μια μεγάλη συζήτηση παγκοσμίως για αυτά τα θέματα, καθώς απασχολούν τους ανθρώπους, μια συζήτηση που δεν θα μπορούσαν να μην ακολουθήσουν οι επιχειρήσεις. Και στην Ελλάδα η ίδια συζήτηση είναι ενεργή, με τις εταιρείες να ανταποκρίνονται με διαφορετικούς τρόπους στις προκλήσεις.

Ασφαλιστικές εταιρείες
Η ασφαλιστική αγορά στην Ελλάδα είχε αργό ρυθμό ωρίμανσης σε σχέση με τον δυτικό κόσμο και ειδικότερα την Ευρώπη. Όμως η αγορά των ασφαλιστικών υπηρεσιών, μετά τη μεγάλη συγκέντρωση που είχαμε τα τελευταία χρόνια, γνωρίζει άνθηση, με μια στροφή των καταναλωτών προς την ασφάλιση όχι μόνο ακινήτων, αλλά και άλλων περιουσιακών στοιχείων. Επιπλέον, η πολιτεία με τη νομοθεσία οδηγεί σε μια πιο ώριμη ασφαλιστική αγορά, αφού το κράτος ενθαρρύνει την ιδιωτική ασφάλιση σε όλες τις μορφές της. Με τις αλλαγές που γίνονται στη νομοθεσία για την ασφάλιση, αναμένεται ότι ο ασφαλιστικός κλάδος θα μεγαλώσει πολύ και οι εταιρείες στην Ελλάδα θα ακολουθήσουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Συμπερασματικά, η επιχειρηματική αγορά της Ελλάδας πέρασε από μια περίοδο έντονων δυσκολιών και μετασχηματισμών την τελευταία δεκαπενταετία. Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η ανάγκη για καινοτομία και οι προκλήσεις των διεθνών κρίσεων οδήγησαν σε ένα νέο οικονομικό περιβάλλον. Σε κάθε περίπτωση, σήμερα, η Ελλάδα δείχνει σημάδια ανάπτυξης και προσαρμογής στις σύγχρονες απαιτήσεις, προσφέροντας νέες προοπτικές για τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές. Έχει ενδιαφέρον να παραθέσουμε μια σειρά από τάσεις που επηρεάζουν ήδη και θα καθορίσουν περισσότερο τις επιχειρήσεις την Ελλάδα.

O Έλληνας καταναλωτής με τα δύο αντιφατικά προφίλ
Όποιος αποφασίσει να μελετήσει λίγο περισσότερο τις συμπεριφορικές τάσεις στην Ελλάδα θα εντοπίσει δύο διαφορετικά προφίλ καταναλωτή. Η συμπεριφορά του χαρακτηρίζεται αφενός από μια προσπάθεια αντιμετώπισης της ακρίβειας με κυνήγι προσφορών στα ράφια των σούπερ μάρκετ και των καταστημάτων καλλυντικών, ηλεκτρικών ή άλλων σημείων λιανικής πώλησης και αφετέρου –όπως καταδεικνύει η χαρακτηριστική άνοδος των πωλήσεων σε προϊόντα πολυτελείας– ο Έλληνας δεν φείδεται να ξοδέψει χρήματα όταν πρόκειται για την καλοπέρασή του.

Αλλαγή μοντέλου στον τουρισμό
Σε νέα μονοπάτια –αειφορίας, βιωσιμότητας και ενίσχυσης των τοπικών οικονομιών και κοινωνιών– μπαίνει o ελληνικός τουρισμός, με το σύνολο των θεσμικών φορέων και των εκπροσώπων της αγοράς να συνηγορούν στην επιτακτική ανάγκη του μοντέλου, υπό τη δαμόκλειο σπάθη του υπερτουρισμού. Αφήνοντας πίσω τη μονοκατεθυντήρια ανάπτυξη μέσω ήλιου και θάλασσας, συντίθεται πλέον ένα τουριστικό προϊόν-πρότυπο στο διεθνές περιβάλλον, που θα αναπτύσσεται με γνώμονα το μέτρο, την ισορροπία και τις αρχές της βιωσιμότητας.

Επιθυμία για χαρά
Οι καταναλωτές θέλουν να αντισταθμίσουν τον φόρτο της καθημερινότητας με δόσεις ξεγνοιασιάς και διασκέδασης. Μικρές εκπλήξεις, πράξεις καλοσύνης και χαράς μπορούν να ικανοποιήσουν αυτή την απαίτηση σε έναν βαθμό. Το κοινό αποζητά προϊόντα που προκαλούν θετικά συναισθήματα, ψυχαγωγία που συναρπάζει και εμπειρίες που λειτουργούν ως προσωρινή απόδραση. Είτε λέγεται επιθυμία για χαρά είτε ανάγκη για αισιοδοξία, το συναισθηματικό marketing έρχεται στο προσκήνιο για να ικανοποιήσει αυτή την προσδοκία και οι επιχειρήσεις επικεντρώνονται στο να συνδέσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους με τη συλλογική απαίτηση.

Η ανάγκη για εκπαίδευση νέων στην πληροφορική
«Η μεγαλύτερη πρόκληση για το 2024 αλλά και για τα επόμενα χρόνια είναι η ανεύρεση εξειδικευμένου προσωπικού». Αυτή τη φράση επαναλαμβάνουν σε κάθε ευκαιρία υψηλόβαθμα στελέχη μεγάλων και μικρότερων εταιρειών τεχνολογίας και πληροφορικής στην Ελλάδα. Και δείχνουν τον δρόμο προς την ανάγκη εκπαίδευσης των νέων, για την αντιμετώπιση του brain drain, ειδικά στον κλάδο της πληροφορικής, όπου υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις. Είναι γεγονός ότι με την είσοδο του ψηφιακού μετασχηματισμού στην ελληνική καθημερινότητα, με την ανάπτυξη των εταιρειών τεχνολογίας, πληροφορικής, τηλεπικοινωνιών, αλλά και τη γέννηση καινοτόμων και πρωτοποριακών startups που προσφέρουν λύσεις και προϊόντα, ανοίγουν θέσεις εργασίας. Το πρόβλημα είναι όμως ότι οι θέσεις αυτές δεν… γεμίζουν.

Χάσμα γενεών στο γραφείο
Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, οι 4 γενιές που συνυπάρχουν στους χώρους εργασίας έχουν εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ τους. Κι αυτό, πέρα από το μεγάλο ενδιαφέρον που έχει, δίνει χαρά σε κοινωνιολόγους και κοινωνικούς ανθρωπολόγους που ακόμη κι αν δεν είχαν προβλέψει αυτό το φαινόμενο, έχουν την ευκαιρία να το μελετήσουν. Baby Boomers, Gen X, Millenials και φυσικά Gen Z φέρνουν τα πάνω κάτω στο γραφείο. Διαφορετικές νοοτροπίες και στάση ζωής, τρόπος εργασίας, ανάγκες, στόχοι.

Υγεία, ευεξία και ομορφιά
Οι άνθρωποι θέλουν όχι μόνο να αισθάνονται, αλλά και να δείχνουν καλά – για την ακρίβεια, καλύτερα από ό,τι πραγματικά είναι. Κι αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Εκείνο που αλλάζει είναι οι μέθοδοι αυτοφροντίδας που χρησιμοποιούν, καθώς πλέον αναζητούν γρήγορες και αποτελεσματικές λύσεις που ενισχύουν το σώμα και το μυαλό τους. Θέλουν να έχουν καλή υγεία –σωματική, διανοητική και ψυχική–, χωρίς να κουράζονται και να ταλαιπωρούνται.

Το marketing που αλλάζει και γίνεται σύνθετο
Ο κόσμος του μάρκετινγκ πρόκειται να είναι ένα συναρπαστικό μείγμα τεχνολογίας και ανθρωποκεντρικών προσεγγίσεων. Η αξιοποίηση της δύναμης της τεχνητής νοημοσύνης και της καινοτομίας, η προβολή και απήχηση των ηθικών και βιώσιμων πρακτικών σε συνδυασμό με τη δημιουργικότητα, την ετοιμότητα και την προσαρμοστικότητα των ανθρώπων του marketing θα μας πάνε ένα βήμα παραπάνω, σε μια εποχή που στο παρελθόν φάνταζε σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας.

Μια κοινωνία σε διχασμό και πόλωση
Τα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα συνεχίζουν να προκαλούν συζητήσεις σε όλο τον κόσμο με τη δράση τους. Ο κόσμος, σοκαρισμένος και απογοητευμένος από τις αλλαγές που συντελούνται σε παγκόσμιο επίπεδο, αναζητά τρόπους και μέσα για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αναταραχών. Ο φορτισμένος, συχνά διχαστικός, χαρακτήρας αυτών των θεμάτων εντείνει το ήδη πολωμένο τοπίο. Αφορμές για συγκρούσεις δίνονται καθημερινά και ο τρόπος που οι άνθρωποι αντιδρούν δεν είναι πάντα προβλέψιμος.

Προχωρώντας προς ένα συναρπαστικό μέλλον, οι κοινωνίες και οι άνθρωποι θα αλλάζουν, η τεχνολογία θα είναι καθοριστική, το συναίσθημα πάντα απαίτηση και οι επιχειρήσεις πρέπει να κατανοούν και να ανταποκρίνονται. Και όλοι μαζί θα πρέπει να έχουμε σκοπό να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο για όλους.