Η εθνική μας μοναξιά

Τα τελευταία πέντε χρόνια πεθαίνουν δύο Έλληνες πολίτες και στη θέση τους γεννιέται ένας. Οι αριθμοί από το Μητρώο Πολιτών προκαλούν έντονο προβληματισμό. Ενδεικτικά το 2023 καταγράφηκαν στα Δημοτολόγια της χώρας 65.695 γεννήσεις έναντι 129.101 θανάτων. Για να βρούμε μια χρονιά με θετικό ισοζύγιο γεννήσεων, θα πρέπει να πάμε στο μακρινό 2009 με 107.223 γεννήσεις και 107.179 θανάτους. Στον αιώνα που διατρέχουμε, μόνο το 2006 υπήρχε μια μικρή υπεροχή στο πλήθος των γεννήσεων σε σχέση με αυτό των θανάτων: 104.092 έναντι 96.422. Δεν θεωρείται βέβαια και μεγάλη η απόσταση που χωρίζει τα δύο νούμερα.

Το 2019, πέντε χρόνια πριν, γράφτηκαν στα δημοτολόγια 74.914 νεογέννητα. Από αυτά τα 9.282 γεννήθηκαν στο εξωτερικό και δηλώθηκαν στο Μητρώο Πολιτών είτε μέσω των προξενικών μας αρχών ανά την υφήλιο είτε μέσω του Ειδικού Ληξιαρχείου του υπουργείου Εσωτερικών. Την ίδια χρονιά, το 2019, στα ληξιαρχεία μας δηλώθηκαν 9.332 γεννήσεις παιδιών από αλλοδαπούς γονείς, όσα περίπου παιδιά Ελλήνων γεννήθηκαν στο εξωτερικό.

Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει τους αριθμούς. Στην κοινωνία μας ο αριθμός των ατόμων κάτω των 30 ετών φθίνει διαρκώς. Η δύναμη των σχολικών τάξεων απομειώνεται και ολόκληρες σχολικές μονάδες παύουν να λειτουργούν. Τον Σεπτέμβριο του 2025 αναμένεται να βρεθούν στις αίθουσες της Α’ Δημοτικού περίπου 60.000 παιδιά με ελληνική ιθαγένεια και 9.000 περίπου παιδιά με αλλοδαπή ιθαγένεια. Δεκαπέντε χρόνια πριν, το 2010 στην Α’ Δημοτικού είχαν εγγραφεί πάνω από 100.000 παιδιά ελληνικής ιθαγένειας και περίπου 15.000 παιδιά αλλοδαπής ιθαγένειας. Βλέπουμε ότι τα ποσοστά μείωσης και στις δύο κατηγορίες είναι πολύ μεγάλα.

Αυτά και πολλά άλλα στοιχεία δείχνουν ότι στην κοινωνία μας έχει εμπεδωθεί η κουλτούρα του ενός ή κανενός παιδιού, τόσο στους Έλληνες όσο και στους ξένους μόνιμους κατοίκους της. Επίσης, παρατηρούμε δημογραφικά και την αποδημία ενός σημαντικού ποσοστού της νέας γενιάς στο εξωτερικό, είτε πρόκειται για Έλληνες από γέννηση είτε Έλληνες από πολιτογράφηση σε μικρή ηλικία είτε για νέους αλλοδαπής ιθαγένειας που οι οικογένειές τους μένουν μόνιμα στη χώρα μας.

Από τα παραπάνω προκύπτουν δύο ερωτήματα: Το πρώτο αφορά στο κατά πόσον η κοινωνική μας πραγματικότητα είναι ανοίκεια στη γέννηση και στην ανατροφή παιδιών. Το δεύτερο αφορά τους λόγους που οι νέοι άνθρωποι που ξεχωρίζουν ή έχουν φιλοδοξίες για το μέλλον τους επιλέγουν να ζήσουν, να εργαστούν, να σταδιοδρομήσουν και ακόμα να κάνουν οικογένεια στο εξωτερικό.

Είναι σίγουρο ότι οι ειδικοί έχουν απαντήσεις στα δύο αυτά ερωτήματα. Οφείλουμε να τους ακούσουμε και να τους δώσουμε τη δυνατότητα για περαιτέρω ενδελεχή έρευνα στις πτυχές του φαινομένου. Από την άλλη πλευρά, ας αναρωτηθούμε, πόσο έτοιμοι είμαστε ως πολιτικό σύστημα, κράτος και κοινωνία των πολιτών να δούμε το πρόβλημα με ειλικρίνεια και γενναιότητα. Θα μείνουμε στο βολικό για πολλούς σήμερα και θα αγνοήσουμε την παρακμή και τη συρρίκνωσή μας που με μαθηματική βεβαιότητα έρχεται αύριο;

Μόνο αν δεχτούμε ότι ως χώρα έχουμε μπει εδώ και καιρό σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης», ίσως μπορέσουμε να αντιδράσουμε δραστικά. Γιατί δεν μπορεί η κοινωνική μας πραγματικότητα, όπως αυτή διαμορφώνεται τα τελευταία 20 ή 30 χρόνια, να είναι άμοιρη της ευθύνης για αυτή τη δυστοπική εξέλιξη. Επομένως, χρειαζόμαστε αλλαγές καταστάσεων που έχουν παγιωθεί και εξυπηρετούν στο παρόν παγιωμένες ομάδες πολιτών ή οργανωμένα συμφέροντα. Εξάλλου, έχουμε ως κοινωνία δυσανεξία σε αλλαγές που μας βγάζουν από βολικές συνήθειες χρόνων.

Αν μας ωρίμασε και μας δίδαξε κάτι η δεκαετής οικονομική κρίση που κλόνισε τα θεμέλια της κοινωνίας και τις σαθρές βεβαιότητές μας, τότε θα έχουμε τη δύναμη να πολεμήσουμε τη διαφαινόμενη εξαφάνισή μας ως λαός. Αλλιώς οι στίχοι του Σεφέρη στον «Τελευταίο Σταθμό» θα αποδειχθούν προφητικοί και η Ελλάδα θα έχει την τύχη του κρατιδίου της Κομμαγηνής: «που 'σβησε σαν το μικρό λυχνάρι... και πολιτείες μεγάλες που έζησαν χιλιάδες χρόνια κι έπειτα απόμειναν τόπος βοσκής…»