Προεδρία της Δημοκρατίας 2020-2025: Το άνοιγμα στην κοινωνία, ένα λεύκωμα για τα 5 χρόνια της Κατερίνας Σακελλαροπούλου στην ΠτΔ
Αν μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς με ελάχιστες λέξεις τι ξεχώρισε τη θητεία της Κατερίνας Σακελλαροπούλουείναι ακριβώς ο τίτλος αυτού του λευκώματος: «Προεδρία της Δημοκρατίας - Το άνοιγμα στην κοινωνία 2020-2025». Ένα χειροπιαστό, όπως το χαρακτήρισε η ίδια, τεκμήριο της αντίληψης της θητείας της. Ξεφυλλίζοντάς το μου έρχονται μνήμες από τις φορές που επισκέφθηκα την Προεδρία, όπως και τόσοι μα τόσοι πολίτες. Ως δημοσιογράφοι που καλύπταμε προεδρικό ρεπορτάζ, η δουλειά μας ήταν να μεταφέρουμε τη φωνή των ανθρώπων που προσκαλούνταν στην Προεδρία, αυτό το σπίτι της Δημοκρατίας, για να τους δοθεί ορατότητα και δημόσιο βήμα, και για να αισθανθούν ότι το κράτος δεν είναι κάτι απρόσωπο, ότι νοιάζεται.
Δεν είναι μόνο όσα καταμαρτυρούν οι φωτογραφίες του λευκώματος: το εσωτερικό του κτιρίου να πλημμυρίζει από ζωντάνια, μαθητές στις ξεναγήσεις στο Προεδρικό Μέγαρο και στο Μουσείο στον πρώτο όροφο με τα δώρα που προσφέρθηκαν στην Προεδρία, το άνοιγμα του Κήπου στους Αθηναίους, οικογένειες, παιδιά, μουσικές, μπαλόνια, βιβλία, παιχνίδια, οι συναυλίες κλασικής μουσικής, οι εύθραυστοι συμπολίτες μας, οι γάτες του Κήπου που στειρώθηκαν, ακόμα και οι σεφ που προσκλήθηκαν για να μαγειρέψουν για τα προεδρικά δείπνα στους επισήμους.
Θα χρειαζόταν άλλος ένας τόμος για να καλυφθούν όλες οι φορές που προσκλήθηκαν συμπολίτες μας, άστεγοι, καρκινοπαθείς, πρόσφυγες πολέμου, προσφυγόπουλα, κακοποιημένες γυναίκες, άνθρωποι παραμελημένοι, αλλά και άνθρωποι των γραμμάτων και του πνεύματος. Και ένας τρίτος τόμος, που να περιγράφει το άνοιγμα στην κοινωνία μέσα από τις επισκέψεις της Κατερίνας Σακελλαροπούλου από φυλακές και γηροκομεία, μέχρι χώρους τέχνης και μουσεία, σ’ ένα σωρό μέρη και τόπους, σε πόλεις και ακριτικά χωριά, στα ταξίδια σε όλη την Ελλάδα απ’ άκρη σ’ άκρη. Αυτά τα 5 χρόνια ήταν η πρώτη φορά που τόσοι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με τον θεσμό του ΠτΔ, που για 5 χρόνια απέκτησε ανθρώπινο πρόσωπο, και μαζί απεύθυνση, αμεσότητα, ενσυναίσθηση.
Το υλικό που ακολουθεί είναι επιλεγμένα κείμενα και φωτογραφίες από το λεύκωμα «Προεδρία της Δημοκρατίας - Το άνοιγμα στην κοινωνία 2020-2025».
Πιστεύω ακράδαντα ότι βαθαίνοντας αυτόν τον δεσμό εμπεδώνεται στη συνείδηση των πολιτών η δημοκρατία, όχι μόνο ως πολιτική συμπεριφορά αλλά και ως τρόπος ζωής. -Κ.Σ.
(...) «Αλλά τι σημαίνει ακριβώς άνοιγμα της Προεδρίας στην κοινωνία; Όχι μόνο άνοιγμα του Προεδρικού Μεγάρου στους πολίτες, ως ένα φιλόξενο, απροσωπόληπτο, ευπρόσιτο, παιδαγωγικό, εντέλει, σπίτι της Δημοκρατίας, όχι μόνο απόδοση του Κήπου σε παιδιά και μεγάλους για τη διοργάνωση συζητήσεων, συναντήσεων, εκδηλώσεων, αλλά άνοιγμα του ίδιου του θεσμού. Διεύρυνση των ορίων του, ώστε οι Έλληνες να αισθανθούν ότι τους αφορά, ότι βρίσκεται εκεί ένας άνθρωπος δικός τους, όχι ένα απόμακρο σύμβολο. Σύνδεση μαζί τους. Σφυρηλάτηση ενός στέρεου δεσμού.
Το απαιτητικό αυτό εγχείρημα δεν θα ήταν εφικτό να πραγματοποιηθεί χωρίς την πολύτιμη συμβολή των συνεργατών μου στην Προεδρία, οι οποίοι από την πρώτη στιγμή το αγκάλιασαν, δίνοντας τον καλύτερό τους εαυτό για την επίτευξή του και τους οποίους ευχαριστώ».
Στην καρδιά της Αθήνας, απέναντι από τον Εθνικό Κήπο, περιτριγυρισμένο από έναν υπέροχο κήπο, υψώνεται το Προεδρικό Μέγαρο. Το έχουν αποκαλέσει, και δικαίως, «πρώτο σπίτι της χώρας»: λιτό και επιβλητικό, δεν στεγάζει απλώς τις υπηρεσίες που σχετίζονται με την υποστήριξη των καθηκόντων του εκάστοτε Προέδρου· αποτελεί μια κιβωτό της νεότερης ιστορίας μας, καθώς οι λειτουργίες του παρακολούθησαν από την εποχή της οικοδόμησής του και εντεύθεν την εξέλιξη του πολιτεύματός μας και, μετά τη μεταπολίτευση του 1974, την ομαλή πορεία της δημοκρατίας μας. Και γι’ αυτό, ως συμβολικός τόπος δημοκρατίας, ανήκει στους πολίτες της χώρας. Δεν είναι ένα απρόσωπο δημόσιο κτίριο· υποστασιοποιεί τις δημοκρατικές έννοιες της ανταπόδοσης, της ισότη τας και του σεβασμού των κοινωνικών ελευθεριών.
Ανοίγοντας τις πύλες του τακτικά στο κοινό, επιτρέποντας στους πολίτες να περιηγηθούν στους χώρους του και να εμβαπτιστούν στην ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του, να γνωρίσουν την ιστορία του και να κατανοήσουν τον χαρακτήρα του, η Προεδρία της Δημοκρατίας αναλαμβάνει τρόπον τινά έναν εκπαιδευτικό ρόλο: μέσα από τα κειμήλια που διαφυλάσσονται στο Προεδρικό Μέγαρο ο επισκέπτης σχηματίζει μια πλούσια εικόνα της πολιτισμικής διαδρομής του ελληνισμού, ενώ περνώντας από τις διαδοχικές αίθουσες του Μεγάρου (βυζαντινό σαλόνι, αίθουσα συσκέψεων, αίθουσα διαπιστευτηρίων, αίθουσα δεξιώσεων) αναπαριστάνει νοερά τις διαδικασίες που σχετίζονται με την εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματος.
Όσο για το υπόγειο του Μεγάρου –το οποίο λόγω της κλίσης του εδάφους μετατρέπεται σε ισόγειο στην ανατολική πλευρά του κτιρίου– όπου βρίσκονται οι βοηθητικοί χώροι (μαγειρείο, ψυγεία, αποθήκες, πλυντήρια, σιδερωτήρια, κάβα, λινοθήκη και αργυροφυλάκιο), οι χώροι του προσωπικού (βεστιάριο, δωμάτιο ανάπαυσης, κυλικείο) και οι μηχανολογικές εγκαταστάσεις, αυτό ανακαινίστηκε ολο κληρωτικά τα τελευταία χρόνια και απέκτησε τη φιλική φυσιογνωμία που αρμόζει σ’ έναν χώρο πολύωρης και κοπιαστικής εργασίας.
Σχεδιασμένο από τον Ερνέστο Τσίλλερ κατά παραγγελία του βασιλιά Γεωργίου Α’ προκειμένου να αποτελέσει την κατοικία του διαδόχου Κωνσταντίνου και εμπνευσμένο από τα σχέδια που είχε εκπονήσει ο Θεόφιλος Χάνσεν για ένα θερινό ανάκτορο «κοντά στη θάλασσα» (η ανέγερση του οποίου δεν έγινε ποτέ), το Προεδρικό Μέγαρο συμπλήρωσε το 2024 εκατόν είκοσι επτά χρόνια ζωής.
Ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ δεν το θέλησε τεράστιο, έξω από την κλίμακα του αττικού τοπίου. Η επιδίωξή του, όπως αναφέρει η αρχιτέκτων, καθηγήτρια ΕΜΠ Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, ήταν το ανάκτορο του διαδόχου να μην διαφέρει κατά πολύ από τα μέγαρα των μεγαλοαστών της εποχής που είχαν αρχίσει να ξεφυτρώνουν κατά μήκος της λεωφόρου Κηφισιάς, ούτε να προκαλεί το κοινό αίσθημα με τον όγκο και τις διαστάσεις του.
Η ιστορία του Προεδρικού Μεγάρου συμβαδίζει με τις περιπέτειες και τις ανατροπές του σύγχρονου πολιτικού μας βίου. Επίσημη βασιλική κατοικία από το 1913, αμέσως μετά τη δολοφονία του Γεωργίου Α' και την ανάρρηση στον θρόνο του Κωνσταντίνου· Προεδρικό Μέγαρο κατά τη διάρκεια της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας, από το 1924 ως το 1935, χρονιά της παλινόρθωσης της μοναρχίας· βασιλικά ανάκτορα ως το 1967, παράλληλα με το ανάκτορο του Τατοΐου· σχεδόν κλειστό κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ή μάλλον ελάχιστα χρησιμοποιούμενο. Και μετά τη Mεταπολίτευση, από το 1974 ως σήμερα, έδρα της Προεδρίας της Δημοκρατίας.
Στο γραφείο της Προέδρου της Δημοκρατίας, όπου η Κατερίνα Σακελλαροπούλου εργάστηκε και δέχτηκε τους επίσημους επισκέπτες της από το 2020 έως το 2025, περίοπτη θέση κατέχουν οι σημαίες της Ελλάδας και της Ευρώπης, σημαίες που κάποτε ανέμιζαν στα απόμακρα φυλάκια των ακριτικών μας νησιών, εμβλήματα της δημοκρατίας μας και του εθνικού μας παρελθόντος. Διατηρώντας τη νεοκλασική του σοβαρότητα, το γραφείο αποπνέει ωστόσο και την προσωπικότητα της κατόχου του. Μικροαντικείμενα, η κούπα για τα μολύβια της με το σκίτσο της δικαστού του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ Ruth Bader Ginsburg, πρότυπο ζωής και επαγγελματικής ευσυνειδησίας για την Κατερίνα Σακελλαροπούλου, δώρα φίλων, πολιτών και ιδίως παιδιών είναι διάσπαρτα στον χώρο, χαρίζοντάς του ζωντάνια.
Γωνιακό, τριώροφο, τυπικό δείγμα όψιμου νεοκλασικισμού, με τρεις σειρές παραθύρων τα οποία πλαισιώνονται από παραστάδες με κιονόκρανα, επιστήλιο και αέτωμα, το κτίριο της οδού Στησιχόρου 17 δεσπόζει διαγωνίως απέναντι από το Προεδρικό Μέγαρο.
Εκεί στεγάζονται οι Διπλωματικές, Στρατιωτικές και Διοικητικές Υπηρεσίες της Προεδρίας της Δημοκρατίας. Επιβλητικό και στιβαρό, λιτό και όμορφο εισάγει τον επισκέπτη στο εσωτερικό του μέσα από μια πόρτα δρύινη, με διακοσμητικά στοιχεία στους ταμπλάδες, σκεπασμένη με σιδερένιο σκίαστρο, του οποίου η κάλυψη είναι γυάλινη. Ένας προθάλαμος με φαρδιά σκάλα οδηγεί στο ισόγειο και σ’ έναν κεντρικό διάδρομο με γραφεία διατεταγμένα δεξιά και αριστερά του.
Στην πενταετία 2020-2025 έγιναν πολλές επεμβάσεις εξωτερικά και εσωτερικά και στα δύο κτίρια: αποκατάσταση και συντήρηση της τοιχοποιΐας, των δαπέδων, των κουφωμάτων, αλλά και των παλαιών, με ιδιαίτερη αισθητική αξία επίπλων (αλλαγές ταπε-τσαρίας, καθαρισμός, λουστράρισμα και επισκευή φθορών στα μασίφ ξύλινα έπιπλα). Αντιμετώπιση της υγρασίας στις οροφές.
Επιδιόρθωση, συντήρηση και βαφή των γύψινων διακοσμήσεων στις Αίθουσες Δεξιώσεων και Διαπιστευτηρίων. Ελαιοχρωματισμοί. Αποκατάσταση των ανάγλυφων εραλδικών συμβόλων του δεύτερου ορόφου και αντικατάσταση πολλών από τα πήλινα κολωνάκια (μπαλούστρα) στους εξώστες. Αντικατάσταση των κατεστραμμένων σωληνώσεων στο σύστημα θέρμανσης όπως και των οξειδωμένων σωληνώσεων στο σύστημα άρδευσης του κήπου. Αντικατάσταση του παμπάλαιου ηλεκτρολογικού πίνακα και εγκατάσταση ενός σύγχρονου computer-room.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η αναμόρφωση των υπόγειων χώρων του κτιρίου της Ηρώδου του Αττικού, όπου εργάζεται το προσωπικό της Προεδρίας, χώροι που παρέμεναν επί πολλά χρόνια παραμελημένοι και δυσλειτουργικοί. Κατεστραμμένα έπιπλα απομακρύνθηκαν, χαλασμένες συσκευές αντικαταστάθηκαν, άλλαξαν οι φθαρμένες ταπετσαρίες στις πολυθρόνες και τους καναπέδες, κρεμάστηκαν πίνακες στους διαδρόμους και στους χώρους εργασίας.
Βασική μέριμνα της Προεδρίας ήταν η δημιουργία άνετων και ευχάριστων χώρων για τους εργαζόμενους που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο κυλικείο, στο μαγειρείο, στα πλυντήρια και στα σιδερωτήρια, στην καθαριότητα, καθώς και για το αστυνομικό προσωπικό που απασχολείται στην Προεδρία, θεωρώντας ότι το είδος της εργασίας τους και οι ώρες παραμονής τους στο πόστο τους καθιστούν απαραίτητη την απασχόλησή τους σε συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας.
Στον κήπο έγιναν ελαιοχρωματισμοί στο Περίπτερο των Πολιτικών Αρχηγών και καθαρίστηκαν τα μάρμαρα του δαπέδου. Ανακαινίστηκαν οι δύο δεξαμενές, με καθάρισμα, απόξεση των επιφανειών τους και αδιαβροχοποίηση του μαρμάρινου πυθμένα τους. Αποκαταστάθηκαν οι βλάβες στο σιντριβάνι του Μεγάρου. Επιδιορθώθηκαν οι τοίχοι περίφραξης και η καγκελόπορτα της οδού Μελεάγρου. Τοποθετήθηκαν ειδικές πτυσσόμενες ράμπες, προκειμένου να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη πρόσβαση των ατόμων ΑΜΕΑ στο Μέγαρο και εγκαταστάθηκαν χώροι υγιεινής στον Κήπο για άτομα με ειδικές ανάγκες.
Το Προεδρικό Μέγαρο είναι γεμάτο από ζωγραφικά έργα, φιλοτεχνημένα από τους πλέον σημαντικούς Έλληνες καλλιτέχνες, στην πλειονότητά τους αποκτημένα με δάνεια διαρκείας από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης. Ο χαρακτήρας τους συνά δει με την επίσημη λειτουργία του Μεγάρου: πίνακες με τυπικά μοτίβα της εικονογραφίας του Αγώνα του 1821, θαλασσογραφίες και τοπιογραφίες, νεκρές φύσεις, αρκετές γκραβούρες, χαρακτικά, αγιογραφίες, ακόμη και μεταξοτυπίες. Ωστόσο, ιδιαίτερη θέση σ’ αυτήν τη διόλου αντιπροσωπευτική της ελληνικής τέχνης, αν και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πινακοθήκη, έχουν τα έργα που δωρήθηκαν στην Προεδρία της Δημοκρατίας και της ανήκουν, έργα με ιδιαίτερη συμβολική σημασία, αφού τα περισσότερα συνδέθηκαν με τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821.
Το πολυτιμότερο απόκτημα της Προεδρίας, οικογενειακό κειμήλιο του Δημήτρη Γκέρτσου, δωρήθηκε από τον κάτοχό του στον ανώτατο πολιτειακό θεσμό στις 8 Φεβρουαρίου 2021. Πρόκειται για τη «Δόξα» του Νικολάου Γύζη, έργο συνδεδεμένο όχι μόνο με τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας αλλά και με την μορφοποίηση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας.
Ένα ακόμη έργο με υψηλό συμβολισμό είναι η «Έξοδος» του Χρήστου Μποκόρου, πίνακας εμπνευσμένος από την έξοδο του Μεσολογγίου, τον οποίο δώρισε στην Προεδρία της Δημοκρατίας, και κατ’ επέκταση στον ελληνικό λαό, ο συλλέκτης Σωτήρης Φέλιος.
Η περίφημη «Χάρτα του Ρήγα», αυτό το μεγαλόπνοο έργο που αντανακλά την έκταση αλλά και την ακτινοβολία του αρχαίου και νεότερου ελληνισμού, το πρώτο σάλπισμα καθολικής ενότη τας των Ελλήνων και αγώνα για την ελευθερία, κοσμεί σήμερα τον προθάλαμο της αίθουσας δεξιώσεων του Προεδρικού Μεγάρου στην αριστοτεχνική κεντητική του απόδοση. Το σπάνιο αυτό χειροτεχνικό έργο, που απεικονίζει τον ελλαδικό χώρο και τη βαλκανική χερσόνησο νοτίως του Δούναβη, απαρτίζεται από δώδεκα φύλλα και κεντήθηκε με παραδοσιακές βελονιές, προσφορότερες για την απόδοση των λεπτομερειών.
Έργο μεγάλων διαστάσεων (2,20x2) η κεντημένη Χάρτα του Ρήγα φανερώνει είναι δημιουργία τεράστιας συμβολικής σημασίας και μεγάλης αξίας, καθώς φέρει τον μόχθο πολλών γυναικείων χεριών που εργάστηκαν για την ολοκλήρωσή της, η Χάρτα του Ρήγα φιλοτεχνήθηκε από το τμήμα κεντητικής των εργαστηρίων παραδοσιακών τεχνών του Λυκείου Ελληνίδων Βόλου.
Είναι μακρά παράδοση η ανταλλαγή δώρων μεταξύ του εκάστοτε Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και των ξένων ηγετών και πρέσβεων που επισκέπτονται επισήμως τη χώρα μας. Συμβολικά τα περισσότερα, προσφερόμενα στον εκπρόσωπο του θεσμού λόγω της ιδιότητάς του, συνιστούν μια χειρονομία αβρότητας η οποία, παρότι γίνεται στο πλαίσιο της εθιμοτυπίας, αποκαλύπτει τα αισθήματα φιλίας των δωρητών προς την Ελλάδα, την εγκάρδιασχέση και τον σεβασμό τους προς το ύπατο αξίωμα της ελληνικής πολιτείας. Υπάρχουν βεβαίως φορές που η αξία τους είναι μεγάλη, τα περισσότερα όμως είναι δώρα τα οποία ανεξαρτήτως του οικονομικού τους μεγέθους έχουν ιδιαίτερη εθνική, ιστορική ή πολιτιστική σημασία.
Η πρωτοβουλία της δημιουργίας ενός εκθεσιακού χώρου με τα δώρα της Προεδρίας και η σκέψη να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση σχετικά με την τύχη τους, ανήκει στην Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Διάσπαρτα ως πρόσφατα στους χώρους του Προεδρικού Μεγάρου, από τον Φεβρουάριο του 2023 βρήκαν τη θέση τους σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στον δεύτερο όροφο του κτιρίου, σ' ένα μικρό οιονεί μουσείο που είναι επισκέψιμο για το κοινό κατά τη διάρκεια οργανωμένων ξεναγήσεων. Αυτές ακριβώς οι ξεναγήσεις δίνουν και το μέτρο της προσφοράς της Προεδρίας προς τους πολίτες.
Το δώρο του Προέδρου της Ουκρανίας Βολοντιμίρ Ζελένσκι, όταν η Πρόεδρος επισκέφτηκε το Κίεβο, τον Νοέμβριο του 2022.
Πρόκειται για το ζωγραφικό δίπτυχο που φιλοτέχνησε η μικρή Βερόνικα Πίρκο με τίτλο «Τα παιδιά της Μαριούπολης», στο οποίο εικονίζεται το Δημοτικό Θέατρο της πόλης, αριστερά όπως ήταν πριν από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς, πλαισιωμένο με εκκλησιές, εργοστάσια, πολυκατοικίες, θαλερά δέντρα με φόντο τον γαλανό ουρανό, και δεξιά φλεγόμενο, περιτριγυρισμένο από γκρίζα ερεί πια, άδεια κουφάρια πια, σ’ ένα τοπίο καταστροφής.
Η περιήγηση ανάμεσα στα εκθέματα, ιδίως από νέα παιδιά, είναι ταυτόχρονα ένα ταξίδι σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, μια γνωριμία με τα χαρακτηριστικά του κάθε τόπου όπως αποτυπώνονται στα έργα που φιλοξενούνται στον εκθεσιακό χώρο, ένα μάθημα πατριδογνωσίας. Και ταυτόχρονα η συνειδητοποίηση της θέσης της χώρας μας στο διεθνές περιβάλλον, αφού αυτά τα δώρα μαρτυρούν τις καλές διπλωματικές σχέσεις και τη συνεργασία που διατηρούμε με γειτονικές αλλά και εξαιρετικά απομακρυσμένες χώρες.
Παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά της Καλύμνου, με όλα τα μέρη της ενδυμασίας, πουκάμισο, καβάδι, κοντογέλεκο, νενδρέικη ζώνη, κάλτσες
Χειμερινός μπλε ντουλαμάς, σε παιδικό μέγεθος, ραμμένος στα πρότυπα της στολής των Μακεδονομάχων
Μια όαση πρασίνου στο κέντρο της Αθήνας
Πλατάνια, κυπαρίσσια, φοίνικες, φιλύρες, αριές, χαμηλοί θάμνοι. Μανταρινιές και νεραντζιές. Αναρριχώμενα φυτά, γιασεμιά, βουκαμβίλιες, κισσοί. Παρτέρια χλόης, διακοσμημένα με κάθε λογής φυτά, τριανταφυλλιές, κρίνους, ζουμπούλια, επιλεγμένα από την ελληνική χλωρίδα. Αρωματικά βότανα. Ένας μικρός λαχανόκηπος φυτεμένος με δυσεύρετους ελληνικούς σπόρους. Διασταυρούμενα μονοπάτια, βαθμιδωτές ταράτσες, γεωμετρικά παρτέρια, σιντριβάνια, περιστύλια, κρήνες, κάνιστρα, λιμνούλες «με ακίνητες σαν καθρέπτες επιφάνειες νερού», γλυπτά σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών...
Αυτός ο πανέμορφος κήπος, διαμορφωμένος στα τέλη του 19ου αιώνα και βασισμένος σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ, θα υποστεί αρκετές μετατροπές μέσα στον χρόνο για να φτάσει στη σημερινή του μορφή και να αποτελέσει ένα εναλλακτικό αλλά πραγματικό περιβάλλον, εντός του κοινωνικού ιστού αλλά και έξω από αυτόν, έναν μικρόκοσμο που συνδυάζει τη γεωμετρική αυστηρότητα του συμμετρικού γαλλικού κήπου, όπως ταιριάζει στον περιβάλλοντα χώρο ενός επιβλητικού κτίσματος, και την ανεπιτήδευτη φυσικότητα του αγγλικού κήπου που εναρμονίζεται με το ελεύθερο, δημοκρατικό πνεύμα.
Ο Κήπος άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες του στους πολίτες της Αθήνας τον Μάρτιο του 2010, με απόφαση του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια, και έμεινε προσβάσιμος στο κοινό ως και το 2015. Έκτοτε άνοιγε σποραδικά, ενώ το εκ νέου συστηματικό άνοιγμά του, όπως επιθυμούσε από την πρώτη στιγμή της ανάληψης των καθηκόντων της η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, δεν ήταν εφικτό λόγω της πανδημίας.
Μόλις τον Οκτώβριο του 2022 αποδόθηκε και πάλι στους πολίτες, στους «δικαιωματικούς χρήστες του στο πλαίσιο του δημοκρατικού μας πολιτεύματος» σύμφωνα με την Πρόεδρο, και έκτοτε ανοίγει κάθε Κυριακή και σε έκτακτες περιστάσεις για εκδηλώσεις. Μια χειρονομία συμβολική και συνάμα ουσιαστική του ανώτατου θεσμού της δημοκρατίας μας, του συνδετικού κρίκου πολιτείας και κοινωνίας, με την οποία επιβεβαιώνεται ο ακατάλυτος αυτός δεσμός.
Η ιδιαίτερη φυτοκομική φροντίδα του Κήπου, που προϋποθέτει συνέπεια, υπομονή και επιμονή, αλλά και τον σεβασμό που συνδέεται με την κατανόηση του μέτρου και των ορίων που επιβάλλει στον άνθρωπο ο φυσικός κόσμος, οφείλεται στον γεωπόνο της Προεδρίας Βασίλη Διαμαντόπουλο και τον κηπουρό Παναγιώτη Κάτσιο. «Καμαρώνουμε, όπως και οι εκατοντάδες επισκέπτες μας τον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου, μόνο που εμείς έχουμε ένα λόγο παραπάνω: γνωρίζουμε καλύτερα τις εκτεταμένες εργασίες συντήρησης και περιποίησης της χλωρίδας που χρειάστηκαν τα τελευταία χρόνια για να αποκτήσει και πάλι τη μορφή που του αξίζει», λέει ο Βασίλης Διαμαντόπουλος.
«Για πρώτη φορά, λοιπόν, κλαδέψαμε επιμελώς τα πιο ψηλά δέντρα μας όπως τις βελανιδιές, τα πλατάνια και τα πεύκα. Εκτός όμως από το θέμα της φυτοϋγείας, το κλάδεμα ήταν απαραίτητο γιατί είχαμε κατά καιρούς πτώσεις κλαδιών, συνήθως μετά από ισχυρούς ανέμους. Επίσης αποκτήσαμε καινούργιο γκαζόν, αφού το παλιό είχε φθαρεί σε πολλά σημεία.
Αποικίες παπαγάλων φωλιάζουν στα δέντρα του Κήπου, χωρίς να λείπουν τα σπουργίτια, τα κοτσύφια, οι τσίχλες και οι τσαλαπετεινοί
«Το 2021, με την ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, ξεκινήσαμε να φτιάξουμε τον «Εθνικό Λαχανόκηπο» με παραδοσιακές ποικιλίες φυτών που υπήρξαν παλιότερα στον ελλαδικό χώρο και έθρεψαν γενιές Ελλήνων. Προσωπικά ασχολήθηκα περισσότερο με τα αρωματικά φυτά, φυτεύοντας μέντα, δίκταμο, μαντζουράνα και ρίγανη, που χαρίζουν στους επισκέπτες μας το άρωμά τους, ιδιαίτερα την Άνοιξη».
Γάτες ραβδωτές ή μονόχρωμες, μαυρόασπρες, γκρίζες και πυρόξανθες, λιγνές ή παχουλές μα πάντα ευλύγιστες, κομψές, νωχελικές, αποτελούν μόνιμους τροφίμους του κήπου του Μεγάρου. Ζώα που χρειάζονται φροντίδα και προσοχή ώστε να σιτιστούν, να μην ασθενήσουν και κυρίως να μη πολλαπλασιαστούν ανεξέλεγκτα, οι γάτες του Προεδρικού Μεγάρου θα έφταναν τις πεντακόσιες, αν δεν οργανωνόταν ένα πρόγραμμα στείρωσης με τη βοήθεια της ΜΚΟ «Οι εφτάψυχες - Nine Lives».
Αυτό το ιδιαίτερα ενεργό δίκτυο εθελοντών, που εργάζονται συστηματικά με σκοπό τη μείωση του υπερπληθυσμού των αδέσποτων γάτων μέσα από προγράμματα στείρωσης-σύλληψης επανατοποθέτησης, συνέβαλε ώστε να κρατηθεί σταθερός ο αριθμός τους. Σήμερα υπερβαίνουν τους είκοσι και περιφέρονται ανέμελα μεταξύ Ρηγίλλης, Ηρώδου του Αττικού και Ζαππείου, έχοντας πάντοτε ως σπίτι τους τον Κήπο.
Γάτες ραβδωτές ή μονόχρωμες, μαυρόασπρες, γκρίζες και πυρόξανθες, λιγνές ή παχουλές μα πάντα ευλύγιστες, κομψές, νωχελικές, αποτελούν μόνιμους τροφίμους του κήπου του Μεγάρου
Η μεγάλη αγάπη της Προέδρου για τα υπέροχα αυτά αιλουροειδή εκφράστηκε και με την υιοθεσία δύο γάτων, της Καλυψώς και του Οδυσσέα. Η πρώτη, γνήσια Καρπαθιά, δωρήθηκε στην Πρόεδρο από τη Φιλοζωική Δράση Καρπάθου. Ο δεύτερος, ασπρόμαυρος και πριγκηπικός, ήταν απλώς ένα αδέσποτο γατάκι του Κήπου.
Αντιμετωπίζοντας τον Κήπο του Προεδρικού Μεγάρου ως συλλογικό αγαθό, η Προεδρία της Δημοκρατίας προσφέρει στο ευρύ κοινό ένα ενεργό πεδίο αναψυχής, διαδραστικής σχέσης με το περιβάλλον, παρακολούθησης καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και συμμετοχής σε πολιτιστικές και κοινωνικές δράσεις. Δεν είναι μόνο οι περίπατοι που απολαμβάνουν οι Αθηναίοι στις αλέες και τα μονοπάτια του Κήπου –συχνά με συνοδεία μουσικής, όπως στο εναρκτήριο άνοιγμα, όπου οι σπουδαστές του Ωδείου Αθηνών παρουσίασαν έργα Μπαχ, Μπελίνι κ.ά.–, ούτε η περιήγηση στην ανοιχτή γλυπτοθήκη που αναπτύσσεται στον χώρο, με έργα της Ναταλίας Μελά, του Γιώργου Ζογγολόπουλου, του Γιάννη Παππά, του Θόδωρου Παπαγιάννη και του Κώστα Βαρώτσου. Είναι και οι συχνές επισκέψεις παιδιών, που χαίρονται διπλά τη φύση, τα παιχνίδια, τις δραστηριότητες που φιλοξενούνται στον Κήπο.
Η σύνθεση της Ναταλίας Μελά σε όλη της την ανάπτυξη, «Τράγος, αίγα, νεογέννητη»
Ανάμεσα στις πολλές, αξίζει να αναφερθούν ενδεικτικά οι επισκέψεις παιδιών από τα παιδικά χωριά SOS την Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού (20 Νοεμβρίου 2022), από την Παιδόπολη «Άγιος Ανδρέας» (23 Ιουνίου 2021), από το 54ο δημοτικό σχολείο της Αθήνας για μια πρώτη μύηση στις αρχές της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού μέσω της «Πλανόδιας Βιβλιοθήκης Μυρσίνη Ζορμπά» (20 Νοεμβρίου 2023), από τα Κέντρα Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Μουσικοί ορχήστρας για μια μέρα», όπου παρακολούθησαν μια ανοιχτή πρόβα της νεανικής ορχήστρας El Sistema σε μια γιορτή της μουσικής, της φιλίας, της συμπερίληψης και της συμμετοχής.
Το έργο «Η ξαπλωμένη», του γλύπτη και σπουδαίου δασκάλου Γιάννη Παππά, στον Κήπο του Προεδρικού Μεγάρου
Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού
Γιορτάστηκε στις 20.11.2022 στον Κήπο του Προεδρικού Μεγάρου με τη συμμετοχή παιδιών που έχουν στερηθεί την βιολογική τους οικογένεια, αλλά βρήκαν στα πρόσωπα των φροντιστών τους τον σεβασμό, την ασφάλεια, το ενεργό ενδιαφέρον για την εξέλιξή τους. Παιδιά από το παιδικό χωριό SOS της Βάρης, χόρτασαν παιχνίδι στο γρασίδι, σ’ ένα περιβάλλον προστατευτικό και ενθαρρυντικό, μοιράστηκαν στιγμές ξεγνοιασιάς και χαράς με άλλα παιδιά κι ένιωσαν πως η υπόσχεση για ένα πιο φωτεινό μέλλον μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
Πλανόδια Βιβλιοθήκη
Μπορεί όλες οι μέρες του χρόνου ν’ ανήκουν στο παιδί, όμως η 20η Νοεμβρίου παραμένει μια από τις πιο σημαντικές, αφού τότε ακριβώς, το 1989, ο ΟΗΕ υιοθέτησε τη Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού, που θέτει τα πρότυπα για την ευημερία των παιδιών σε κάθε στάδιο της ανάπτυξής τους. Μ’ αυτή την αφορμή, στις 20.11.2023, το Προεδρικό Μέγαρο άνοιξε τις πύλες του στην Πλανόδια Βιβλιοθήκη «Μυρσίνη Ζορμπά» και σε μικρούς μαθητές, παιδιά Ελλήνων και παιδιά μεταναστών, φιλοξενώντας τους σ’ έναν Κήπο σχεδόν ανοιξιάτικο, παρά το προχωρημένο φθινόπωρο. Τα παιδιά άπλωσαν πάνω στο γρασίδι έναν μεγάλο, αυτοσχέδιο χάρτη μιας φανταστικής Πόλης των Δικαιωμάτων και πάνω εκεί εντόπισαν το καθένα τους ένα δικαίωμα που θεωρούν σημαντικό, κι ύστερα το απεικόνισαν με ζωγραφιές ή με κολλάζ
Χριστουγεννιάτικες μελωδίες από τη Μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού
Εκατόν σαράντα πέντε χρόνια μουσικής παρουσίας συμπλήρωσε το 2024 η Μουσική του Πολεμικού Ναυτικού, ξεκινώντας από τον Απρίλιο του 1879, όταν στο πολεμικό πλοίο «Ελλάς» συγκροτήθηκε μπάντα, αποτελούμενη από τριάντα πέντε μουσικούς. Έκτοτε, οι πυκνές εμφανίσεις της στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο εντυπωσιάζουν με το υψηλό καλλιτεχνικό τους επίπεδο, καθώς η Μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού καλύπτει καθ’ αρμοδιότητα τις απαιτήσεις συμμετοχής σε επίσημες τελετές όπως και σε εθιμοτυπικές, πολιτιστικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. Στη φωτογραφία, η Μπάντα λίγο πριν παρουσιάσει γνωστές μελωδίες στο πλαίσιο της χριστουγεννιάτικης γιορτής στο Προεδρικό Μέγαρο στις 24 Δεκεμβρίου 2023.
Στις 21 Ιουλίου 2024, με αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ο Κήπος του Προεδρικού Μεγάρου παρέμεινε ανοιχτός για το κοινό από το πρωί έως τις 10 το βράδυ. Πλήθη συνέρρευσαν στον Κήπο και παρακολούθησαν με συγκίνηση και ενθουσιασμό τη μεγάλη γιορτή της Δημοκρατίας. Στις 11 το πρωί έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης πολιτικής γελοιογραφίας από τον πρώτο χρόνο της Μεταπολίτευσης (Ιούλιος 1974-Αύγουστος 1975) με την παράθεση σκίτσων εξήντα σπουδαίων γελοιογράφων μας, οι οποίοι, οπλισμένοι με το πενάκι τους, σχολίαζαν με τόλμη, καυστικότητα και χιούμορ την πολιτική επικαιρότητα εκείνων των κρίσιμων ημερών.
Το μεσημέρι, η Φιλαρμονική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων και η χορωδία MUSICA του Μεγάρου Μουσικής ερμήνευσαν έργα Μάνου Χατζιδάκι, Σταύρου Ξαρχάκου και Διονύση Σαββόπουλου, ενώ το βράδυ η Camerata Junior – Ορχήστρα Νέων των Φίλων της Μουσικής, το Κουαρτέτο Εγχόρδων του Ωδείου Αθηνών και οι μπάντες των Ενόπλων Δυνάμεων, ερμήνευσαν έργα Ελλήνων συνθετών (Μίκη Θεοδωράκη, Μάνου Χατζιδάκι, Γιάννη Μαρκόπουλου, Μίμη Πλέσσα, Διονύση Σαββόπουλου, Σταύρου Ξαρχάκου, Μάριου Τόκα κ.ά.), τα οποία την περίοδο της χούντας εξέφρασαν την εναντίωση στο δικτατορικό καθεστώς και έγιναν σύμβολα ελεύθερης έκφρασης και ψυχικής ανάτασης στη Μεταπολίτευση.
Πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση, εμπιστοσύνη στην επιστήμη. Έτσι παύει ν’ αποτελεί ο καρκίνος του μαστού φόβητρο για τις γυναίκες κι έτσι ηττάται. Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα πρόληψης του καρκίνου του μαστού, στις 24.10.2023 φιλοξενήθηκε στον Κήπο του Προεδρικού Μεγάρου η Κινητή Μονάδα Μαστογράφου της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας (ΕΑΕ), προσφέροντας δωρεάν προληπτικό έλεγχο μαστού στις εξήντα τέσσερις Αθηναίες που έσπευσαν να ανταποκριθούν στο κάλεσμα της Προεδρίας.
Δίνοντας το σήμα για συνεχή εγρήγορση στις γυναίκες και θυμίζοντας ότι έχουν αρωγό τους τις κινητές μονάδες μαστογράφου της ΕΑΕ που φτάνουν και στις πλέον μακρινές γωνίες του τόπου μας, για να προσφέρουν δωρεάν έλεγχο σ’ όσες γυναίκες λόγω γεωγραφικών, οικονομικών, πολιτιστικών συνθηκών, λόγω αμέλειας ή και φόβου, δεν φροντίζουν την υγεία του στήθους τους.
Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη
Κάθε χρόνο, την Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη στις 14 Ιουνίου, στον Κήπο του Προεδρικού Μεγάρου διοργανώνεται με την αρωγή του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας εθελοντική αιμοδοσία.
Το προσωπικό της Προεδρίας, μέλη της Προεδρικής φρουράς, πολίτες εθελοντές αιμοδότες προβαίνουν σε ετήσια βάση σ’ αυτή την ύψιστη πράξη αλτρουισμού και αλληλεγγύης προς τους ευάλωτους συνανθρώπους μας. Προσφέροντας το αίμα τους, αυτόν τον φορέα ζωής που ούτε παράγεται, ούτε αντικαθίσταται, αλλά μόνο χαρίζεται, οι εθελοντέςαιμοδότες επιτελούν μια πράξη ανθρωπιστικού πολιτισμού, μια πράξη αγάπης.
Δεκαπέντε παιδιά από τα παιδικά χωριά SOS, παιδιά που στερούνται τις γιορτινές μέρες τη ζεστασιά της οικογένειας, επισκέφθηκαν την Πρωτοχρονιά του 2024 το Προεδρικό Μέγαρο και περπάτησαν μαζί με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας ως την Προεδρική Φρουρά όπου και έκοψαν την βασιλόπιτα. Λαμπερά πρόσωπα, χαρούμενα χαμόγελα, βλέμματα γεμάτα περιέργεια φώτισαν τη στιγμή, φανερώνοντας πόσο όμορφα ανθίζουν τα παιδιά, όλα τα παιδιά, όταν περιβάλλονται από ενδιαφέρον, σεβασμό και αγάπη.
Η παρουσία τους μετέτρεψε την κοπή της πίτας σε γιορτή και την ανατολή της καινούργιας χρονιάς σ’ ένα ευοίωνο ξεκίνημα αισιοδοξίας και ελπίδας.
Κορυφαία στιγμή της κοινωνικής ζωής, απόλαυση από τις πλέον θεμελιώδεις, το φαγητό ενώνει τα πρόσωπα γύρω από το τραπέζι, πυροδοτεί τις ιστορίες, τα συναισθήματα, τις αναμνήσεις τους, παρηγορεί και ευφραίνει. Αν έχει μιαν ιδιαιτερότητα, ένα χαρακτηριστικό που το μετατρέπει από βασικό ένστικτο σε «ηθικό παράγοντα», όπως θα σημείωνε το 1922 ο Τζόζεφ Κόνραντ, είναι ότι ξεπερνώντας τον πρακτικό διατροφικό ρόλο του, συντηρεί και το πνεύμα. Τρώγοντας μαζί με τους άλλους, απολαμβάνοντας τη συντροφικότητα της ομοτράπεζης χαράς, κουβεντιάζοντας (αφού καθώς έγραψε ο Ριβαρόλ, το στομάχι είναι το χώμα όπου ευδοκιμούν οι σκέψεις) ίσως να μη γίνεσαι καλύτερος, γίνεσαι όμως πληρέστερος.
Στις τραπεζαρίες του Προεδρικού Μεγάρου, τα γεύματα και τα δείπνα είναι κατά κύριο λόγο επίσημα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται ως προς την εθιμοτυπία και την τήρηση του πρωτοκόλλου των σύγχρονων ηγεσιών. Στα δείπνα προς τιμήν Προέδρων, Κυβερνητών, Ιεραρχών και Βασιλέων που συνήθως φιλοξενούνται στη μεγάλη αίθουσα δεξιώσεων του Μεγάρου, η τέχνη του τραπεζιού εκδηλώνεται στον στολισμό με εποχιακά λουλούδια, στα κλασικά σερβίτσια, στον συμβολισμό τον οποίο εκπέμπει κάποια διακριτική, διακοσμητική πινελιά. Αυτό όμως που έχει τη μεγαλύτερη σημασία, αυτό που συνιστά την φιλοσοφία η οποία διέπει την επιλογή και τη σύνθεση των εδεσμάτων είναι η σύνδεσή τους με την ελληνική γη, τα παραδοσιακά μας προϊόντα, τις διατροφικές συνήθειες του τόπου μας.
Η κουζίνα, ωστόσο, του Προεδρικού Μεγάρου δεν προορίζεται μόνο για επίσημα γεύματα. Ο αρχιμάγειρας της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας Βασίλης Μπέκας, επαγγελματίας με πολύ μεγάλη πείρα, ένθερμος υποστηρικτής «των ελληνικών γεύσεων και ονομασιών», μάστορας της νοστιμιάς ακόμα και στα πιο απλά πιάτα, έχει μαγειρέψει πολλές φορές για απόρους και αστέγους, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Προεδρίας της Δημοκρατίας για διανομή γευμάτων στη Θεσσαλονίκη, στο λιμάνι του Πειραιά, στην περιοχή του Θησείου, αλλά και σε δύο ανοιχτά Κέντρα Ημέρας Αστέγων της PRAKSIS και στο Υπνωτήριο Αστέγων των Γιατρών του Κόσμου του Δήμου Αθηναίων.
Δεκαέξι Έλληνες σεφ μαγείρεψαν για τα επίσημα δείπνα της Προεδρίας της Δημοκρατίας, στα οποία η Πρόεδρος δεξιώθηκε ομολόγους της. Και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο ανακαλούν την ιδιαίτερη αυτή εμπειρία τους όσοι μαγείρεψαν στην κουζίνα του Μεγάρου, όσοι επιστράτευσαν τη γνώση και την τεχνική τους για να προτείνουν μια σύγχρονη εκδοχή της ελληνικής γαστρονομικής παράδοσης.
Λευτέρης Λαζάρου | Δείπνο για τον εορτασμό της Επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση, 24.3.2021
Πιστεύω ακράδαντα ότι βαθαίνοντας αυτόν τον δεσμό εμπεδώνεται στη συνείδηση των πολιτών η δημοκρατία, όχι μόνο ως πολιτική συμπεριφορά αλλά και ως τρόπος ζωής. -Κ.Σ.
Γάτες ραβδωτές ή μονόχρωμες, μαυρόασπρες, γκρίζες και πυρόξανθες, λιγνές ή παχουλές μα πάντα ευλύγιστες, κομψές, νωχελικές, αποτελούν μόνιμους τροφίμους του κήπου του Μεγάρου
Γάτες ραβδωτές ή μονόχρωμες, μαυρόασπρες, γκρίζες και πυρόξανθες, λιγνές ή παχουλές μα πάντα ευλύγιστες, κομψές, νωχελικές, αποτελούν μόνιμους τροφίμους του κήπου του Μεγάρου
16°
