- CITY GUIDE
- PODCAST
-
10°
Ημέρα Μνήμης Ελλήνων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος: Πώς γίνεται η Μνήμη συνειδητή επιλογή;
Βρεθήκαμε στην τελετή μνήμης για την 80ή απελευθέρωση του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς στο Αμαξοστάσιο του Ο.Σ.Υ.
![Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη](/images/120x120/3/jpg/files/2024-02-22/krystalli-glyniadakis.jpg)
![Ημέρα Μνήμης Ελλήνων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος: Πώς γίνεται η Μνήμη συνειδητή επιλογή; Ημέρα Μνήμης Ελλήνων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος: Πώς γίνεται η Μνήμη συνειδητή επιλογή;](/images/1074x600/jpg/files/2025-01-29/imera-mnimis-ellinon-marturon-kai-iroon-tou-olokautomatos-pos-ginetai-i-mnimi-suneiditi-epilogi.jpg)
Καλεσμένη της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, η Athens Voice παρακολούθησε την τελετή μνήμης για την 80ή απελευθέρωση του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς στο Αμαξοστάσιο του Ο.Σ.Υ. στην Πειραιώς.
Στην Ιερουσαλήμ θυμάμαι το δέος: την περιπλάνηση μέσα από τις αίθουσες και τα μνημεία του Γιαντ Βασέμ, το Μουσείο Ιστορίας του Ολοκαυτώματος, τα τεκμήρια εκτοπισμού από τόσες και τόσες χώρες, την Αίθουσα των Ονομάτων, τους καθρέφτες που διαθλούσαν και πολλαπλασίαζαν τις φλόγες πέντε κεριών μετατρέποντάς τα σε μνημείο για τη μνήμη 1,5 περίπου εκατομμυρίου παιδιών. Θυμάμαι μετά το σοκ: βγαίνοντας από αυτή τη σκοτεινή περιπλάνηση στο ευρωπαϊκό μίσος, την ιστορία του αφανισμού αλλά και τις σπίθες δύναμης όσων αντιστάθηκαν, λούστηκα τον κατάλευκο, ιαματικό ήλιο της Μεσογείου. Ήταν λες και το Γιαντ Βασέμ ήταν ένας κομήτης ζοφερής ευρωπαϊκής ιστορίας που είχε προσγειωθεί μέσα στο φως.
Δεν ξέρω γιατί συγκινούμαι τόσο πολύ με το Ολοκαύτωμα, γιατί συγκλονίζομαι. Δεν έχω ρίζες εβραϊκές, δεν άκουγα τέτοιου είδους ιστορίες στην οικογένειά μου μεγαλώνοντας. Μα ίσως το μέγεθος του κακού, ίσως η απόλυτη εξαθλίωση των κρατουμένων και επιζήσαντων, ίσως η τρομακτική, βιομηχανική κλίμακα της δολοφονίας να εντυπώθηκε κάπου, κάποτε μέσα μου όταν ήμουν μικρή και να ρίζωσε για πάντα. Τα παιδιά μαθαίνουν από αφηγήσεις, βοηθάει η φαντασία τους που πλάθει εικόνες τις λέξεις: οι θάλαμοι αερίων, οι φούρνοι που έκαιγαν ανθρώπινα κορμιά, η έξω από τα ανθρώπινα μέτρα φρίκη, ο αδιανόητος μηχανισμός της σφαγής αβοήθητων ανθρώπων. Ίσως αυτό. Δεν ξέρω.
Όμως κάθε φορά που βλέπω τεκμήρια από το Ολοκαύτωμα, φωτογραφίες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα γκέτο, νιώθω αυτό το δέος μπροστά στο μέγεθος του θανάτου. Εκείνη τη στιγμή δε σκέφτομαι τόσο το Κακό—απρόσωπο πίσω από τις στολές του—όσο ότι κάθε ένας από τους ανθρώπους που απεικονίζονται ήταν μια μαμά, ένας μπαμπάς ή το παιδί κάποιου. Κι ότι χάθηκαν άδικα, αδικαίωτα, παράλογα. Κι ότι έτσι είναι η ζωή, κι ο άνθρωπος θηρίο ανήμερο.
![Όμηροι στρατοπέδων: Λόλα Άντζελ και Νάκη Μπέγα Όμηροι στρατοπέδων: Λόλα Άντζελ και Νάκη Μπέγα](/images/w734/jpg/files/2025-01-29/imera-mnimis-ellinon-marturon-kai-iroon-tou-olokautomatos-pos-ginetai-i-mnimi-suneiditi-epilogi1.jpg)
Η τελετή μνήμης για την 80ή απελευθέρωση του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς στο Αμαξοστάσιο του Ο.Σ.Υ.
Καλεσμένη της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, παρακολούθησα την τελετή για την Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος, που συμπίπτει με την Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης Ολοκαυτώματος στην επέτειο απελευθέρωσης του Άουσβιτς, στις 27 Ιανουαρίου 1945. Περιμένοντας να ξεκινήσει η τελετή ένιωσα πάλι το τσίμπημα του δέους: πίσω από τον κόσμο που έπαιρνε τις θέσεις του και συζητούσε σε πηγαδάκια, πίσω από φίλους που έσφιγγαν τα χέρια φίλων, στεκόταν ένα αναπαλαιωμένο βαγόνι—καθόλα όμοιο μ’ εκείνα που μετέφεραν γονείς, παππούδες, γιαγιάδες, ολόκληρες οικογένειες πολλών εκ των παρευρισκόμενων—πάνω στο οποίο προβάλλονταν φωτογραφίες που όλοι μας, λίγο-πολύ, έχουμε δει κι ίσως μπορούμε να αναγνωρίσουμε: τα πορτραίτα των κρατουμένων από το εμβληματικό εξώφυλλο του Πέρα από την ενοχή και την εξιλέωση του Ζαν Αμερύ (εκδ. Άγρα), μακρινές φωτογραφίες από τους προαύλιους χώρους του Άουσβιτς, μία τεράστια καμινάδα να φλέγεται και να καπνίζει.
![Ραββίνος Αθηνών Γκαμπριέλ Νεγρίν Ραββίνος Αθηνών Γκαμπριέλ Νεγρίν](/images/w734/jpg/files/2025-01-29/imera-mnimis-ellinon-marturon-kai-iroon-tou-olokautomatos-pos-ginetai-i-mnimi-suneiditi-epilogi6.jpg)
Οι επίσημοι φορείς της ελληνικής πολιτείας ήταν εκεί: εκπρόσωποι της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, της Περιφέρειας Αττικής (συνδιοργανώτριας της εκδήλωσης), του Δήμου Αθηναίων, των Ενόπλων Δυνάμεων, του Αρείου Πάγου, της Εκκλησίας της Ελλάδος. Σωστά επεσήμανε ο κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης, Άκης Σκέρτσος, ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Δεν σταθήκαμε —πλην ατομικών εξαιρέσεων και μίας και μοναδικής ομαδικής, της Ζακύνθου— στο ύψος των περιστάσεων τη στιγμή που οι Εβραίοι συμπολίτες μας από ακμάζουσες κοινότητες με ιστορία αιώνων στην Ελλάδα (τα Γιάννενα, την Άρτα, την Πάτρα, το Βόλο, τη Χαλκίδα, τη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια, τη Φλώρινα, τη Δράμα, τις Σέρρες, την Καστοριά, τη Θήβα, την Κόρινθο και τα νησιά μας) οδηγούνταν στην εξαφάνιση.
![Μ. Μωυσής, Δ. Σαλτιέλ, Ντ. Αλχανάτη, Ά. Σκέρτσος, Α. Ταραμπουλούς, Α. Σούση, Χρ. Κεφαλογιάννη Μ. Μωυσής, Δ. Σαλτιέλ, Ντ. Αλχανάτη, Ά. Σκέρτσος, Α. Ταραμπουλούς, Α. Σούση, Χρ. Κεφαλογιάννη](/images/w734/jpg/files/2025-01-29/imera-mnimis-ellinon-marturon-kai-iroon-tou-olokautomatos-pos-ginetai-i-mnimi-suneiditi-epilogi7.jpg)
Δεν είμαστε οι μόνοι φυσικά· όχι ότι αυτό απαλλάσσει καθοιονδήποτε τρόπο τη χώρα με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αφανισμού του εβραϊκού της πληθυσμού στην Ευρώπη, κοντά στο 90%. Χρειάστηκαν πολλές δεκαετίες για να θεωρήσει η Ευρώπη υποχρέωσή της να μνημονεύει τα θύματα της συμπόρευσής της με τη ναζιστική τελική λύση. Οι συμμέτοχοι ήταν πάμπολλοι, παρόλη την παρουσία των αντιστασιακών ομάδων. Η ιστορία της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Αυστρίας, της Ιταλίας, του Βελγίου, της Τσεχοσλοβακίας, της Ουγγαρίας, της Ολλανδίας, της Πολωνίας, της Λευκορωσίας, της Νορβηγίας, της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας, της πρώην Γιουγκοσλαβίας, της Λιθουανίας, της Λετονίας, της Ελλάδας, της Εσθονίας—ακόμα και της Αλβανίας και της Δανίας, όπου θανατώθηκαν μόνο «μερικές» δεκάδες άνθρωποι—είναι ποτισμένη με το αίμα και την απουσία τους.
Πολλοί από τους επιζήσαντες (όσοι δεν πέθαναν στις πορείες θανάτου ή στα στρατόπεδα των συμμάχων ως displaced persons για χρόνια αργότερα δηλαδή) βρήκαν ασφαλές λιμάνι στο νεοϊδρυθέν κράτος του Ισραήλ. Ο πρέσβης της χώρας στην Ελλάδα, Νόαμ Κατζ, αναφέρθηκε στην ιστορία του Θεσσαλονικιού Οβάντια Μπαρούχ, που γνωρίστηκε στο Άουσβιτς με την Αλίζα Τσαρφατί: από κάποιο θαύμα της τύχης επέζησαν και οι δύο και ξανασυναντήθηκαν, χτίζοντας τη ζωή και την οικογένειά τους στο Ισραήλ. (Μπορείτε να δείτε ντοκιμαντέρ με την ιστορία τους εδώ).
![Ο πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα, Νόαμ Κατζ Ο πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα, Νόαμ Κατζ](/images/w734/jpg/files/2025-01-29/imera-mnimis-ellinon-marturon-kai-iroon-tou-olokautomatos-pos-ginetai-i-mnimi-suneiditi-epilogi2.jpg)
Η πιο βαρύνουσα στιγμή της εκδήλωσης ήταν το άναμμα του κεριού της μνήμης από τις δύο επιζήσασες του Ολοκαυτώματος, την κυρία Νάκη Μπέγα, γεννηθείσα στα Τρίκαλα το 1927 κι εκτοπισθείσα στο Άουσβιτς, και την κυρία Λόλα Χασσίδ Άντζελ, γεννηθείσα στη Θεσσαλονίκη το 1937 κι εκτοπισθείσα στο Μπέργκεν-Μπέλσεν. Τις ιστορίες τους καταγράφει το σημαντικότατο φωτογραφικό πρότζεκτ της Άρτεμις Αλκαλάη, για το οποίο η καλλιτέχνης βραβεύτηκε από την Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών. Κάθε ένας από τους επιζήσαντες που φωτογραφίζονται από τον φακό της Αλκαλάη έχει ένα όνομα, μια προσωπική ιστορία, μια καταγωγή, μια οικογένεια· έχει ανθρώπινη υπόσταση, δεν ήταν ένας αριθμός, όπως υποδήλωνε το τατουάζ στο μπράτσο τους, μία ακόμα έκφραση του απανθρωπισμού τους από τους Ναζί. Αυτό υπογραμμίζει και το θεατρικό έργο του Αλμπέρτο Εσκενάζη «Άγνωστος Αριθμός», απόσπασμα του οποίου έκλεισε την τελετή: ο ηθοποιός Αλμπέρτο Φάις ερμήνευσε έναν κρατούμενο στο Άουσβιτς που παραπαίει ανάμεσα στην απελπισία της μαζικής δολοφονίας και της εγκατάλειψης από το Θεό, και την ελπίδα να ξαναδεί τις κόρες του· ανάμεσα στην επιθυμία του να συμβάλλει στην απόπειρα σαμποτάζ και ανατίναξης των φούρνων από τους Έλληνες συγκρατούμενούς του, ώστε να μπει ένα τέλος στη σφαγή, και στο ένστικτό του να διατηρήσει όσα περισσότερα ιστορικά τεκμήρια μπορεί για να αποκαλυφθεί το μέγεθος της φρίκης.
![Μ. Μοδιανο, Α. Ταραμπουλούς, Άρτεμις Αλκαλάη Μ. Μοδιανο, Α. Ταραμπουλούς, Άρτεμις Αλκαλάη](/images/w734/jpg/files/2025-01-29/imera-mnimis-ellinon-marturon-kai-iroon-tou-olokautomatos-pos-ginetai-i-mnimi-suneiditi-epilogi3.jpg)
Μαζί με την Άρτεμις Αλκαλάη βραβεύτηκαν οι Ραχήλ και Μωυσής Καπόν, που τόσα χρόνια διατηρούν τη μνήμη του Ολοκαυτώματος αλλά και των ελληνικών εβραϊκών κοινοτήτων μέσα από τις εξαιρετικές τους εκδόσεις, και η φωτογράφος Ρενέ Ρεβάχ, που προσπάθησε να ψηλαφίσει την πορεία και το αποτύπωμα της απουσίας όλων των μελών της οικογένειάς της που χάθηκαν στο Άουσβιτς μέσα από το φωτογραφικό της πρότζεκτ Tehom, που στα βιβλικά εβραϊκά σημαίνει «Άβυσσος». Την έκθεση των φωτογραφιών της μπορείτε να δείτε μέχρι τις 16 Απριλίου του 2025 στο παράρτημα του ΜΙΕΤ στη Θεσσαλονίκη ή μέσω του εκδοθέντος άλμπουμ από τις εκδόσεις Καπόν.
![Μ.Μοδιάνο, Ρενέ Ρεβάχ, Α. Ταραμπουλούς Μ.Μοδιάνο, Ρενέ Ρεβάχ, Α. Ταραμπουλούς](/images/w734/jpg/files/2025-01-29/imera-mnimis-ellinon-marturon-kai-iroon-tou-olokautomatos-pos-ginetai-i-mnimi-suneiditi-epilogi5.jpg)
![Ραχήλ Καπόν, Μ. Μοδιανο, Α. Ταραμπουλούς, Μωυσής Καπόν Ραχήλ Καπόν, Μ. Μοδιανο, Α. Ταραμπουλούς, Μωυσής Καπόν](/images/w734/jpg/files/2025-01-29/imera-mnimis-ellinon-marturon-kai-iroon-tou-olokautomatos-pos-ginetai-i-mnimi-suneiditi-epilogi4.jpg)
Συγκινητικούς χαιρετισμούς απηύθυναν επίσης ο πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλάδος, κος. Δαυίδ Σαλτίελ, και ο πρόεδρος της συνδιοργανώτριας Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, κος. Αλβέρτος Ταραμπουλούς.
Από υποχρέωση σε συνειδητή επιλογή
Το κεντρικό ερώτημα της τελετής όμως παραμένει: μετά από 80 χρόνια απελευθέρωσης από τα στρατόπεδα θανάτου και συγκέντρωσης, μετά από 80 χρόνια πτώσης του ναζισμού, πώς η μνήμη—που ευτυχώς θεωρείται πια (θεσμική) υποχρέωση—μπορεί να μετατραπεί σε συνειδητή επιλογή;
Το ερώτημα είναι μεγάλης σημασίας: ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Μνήμης, χρήστες του Φέισμπουκ αναρωτιούνταν κάτω από σχετική ανάρτηση της Athens Voice γιατί η ελληνική πολιτεία φωταγώγησε τη Βουλή με το σύνθημα #WeRemember και τη φωτογραφία της πύλης του Άουσβιτς με τη φράση Arbeit Macht Frei. «Το άλλο Ολοκαύτωμα, των Τεμπών, δεν είδαμε να το πλησιάζουν» έγραφε η χρήστης C.K. Η χρήστης Σ.Κ: «Πουλημένα τομάρια. Τρέξατε να αλλάξετε την εικόνα της μέρας. Σκοπιμότητα. Ούτε Τέμπη αλλά ούτε γενοκτονία Παλαιστίνης σας σταμάτησαν. Κάφροι». Και ο «καλύτερος» απ’ όλους, Ι.Κ: «Για το ποιο;» Αυτοί είναι άνθρωποι που στις μέρες μας θα ξανάκαναν το Ολοκαύτωμα, μην έχετε καμία αμφιβολία—είτε στο όνομα των νεκρών της Γάζας, είτε στο όνομα των δικών μας νεκρών. Το μίσος τους, με άμεσο αποδέκτη το Ισραήλ και την ελληνική πολιτεία, έχει ουσιαστικό αποδέκτη τους Εβραίους όλης της γης. Και να ήταν μόνο Εβραίοι τα θύματα στο Ολοκαύτωμα… Αλλά πού να ξέρει η C., η Σ. κι ο Ι. για τις εκατοντάδες χιλιάδες σοβιετικών στρατιωτών, Σέρβων, Ρομά, ομοφυλόφιλων, ΑμεΑ που σφαγιάστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα;
Η θεσμική μνήμη δεν φτάνει. Είναι επιθυμητή αλλά όχι αρκετή. Γι’ αυτό πρέπει όλοι να αναρωτηθούμε: πώς επιλέγει κανείς συνειδητά να θυμάται; Πώς θα καταλάβουν τα παιδιά σας, πώς θα καταλάβει η C., η Σ. κι ο Ι. ότι το Κακό έχει μακριά ποδάρια; Ότι είναι, εν δυνάμει, μέσα τους, μέσα μας; Κι ότι δεν έχει συγκεκριμένο πρόσωπο ούτε συγκεκριμένο αποδέκτη;
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
![](/images/w400/3/jpg/files/2024-02-02/final-voice-choice4.jpg)
ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ο σεισμολόγος εξήγησε τι συμβαίνει με τις γεωλογικές μετατοπίσεις των νησιών
Οι προγνώσεις των μετεωρολόγων για τις επόμενες ημέρες
Αντιπροσωπεία του γαλλικού πανεπιστημίου βρέθηκε στην Αθήνα
Ενθάρρυνε όλους τους βουλευτές να γίνουν δότες συμβατών οργάνων και μυελού των οστών
Πώς λειτουργεί το νέο εργαλείο ενημέρωσης και καθοδήγησης των πολιτών
Σε όλον τον πολιτισμένο πλανήτη γίνονται αλκοτέστ και με μεγάλη επιτυχία. Πουθενά όμως δεν παρατηρείται τέτοια παράνομη επιβάρυνση της ζωής των κατοίκων από τις πρακτικές της αστυνομίας
Ο Παπαζάχος εξηγεί για πόσο θα συνεχιστούν οι σεισμοί
Η Νεφέλη Μεγκ σχολιάζει την επικαιρότητα σε πρώτο και τελευταίο βαθμό
Δεν αλλάζει την αξιολόγηση που κάνουν οι επιστήμονες για τη σεισμική δραστηριότητα
Εκμεταλλεύονταν πλήθος οίκων ανοχής - Εξανάγκαζαν γυναίκες με χρήση βίας και απειλών
Ο μετεωρολόγος κάνει λόγο για «πολική εισβολή που δεν τη βλέπουμε συχνά στη χώρα μας»
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι δικαιούχοι
Δούκας: «Βοηθάμε έμπρακτα τους συνανθρώπους μας που δοκιμάζονται από τις σεισμικές δονήσεις»
Ένας δρόμος με σπουδαία ιστορία που κουβαλάει μια βαριά κληρονομιά
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.