Διαζύγιο: Ναι στη διαμεσολάβηση για ό,τι πολυτιμότερο

Και έρχεται η στιγμή που ο μόνος δρόμος είναι οι χωριστοί δρόμοι για το ζευγάρι. Που το διαζύγιο είναι η μόνη επιλογή άλλοτε δια της συναινετικής οδού – ενώπιον ημών των συμβολαιογράφων - και άλλοτε δια της οδού της αντιδικίας στις δικαστικές αίθουσες.

Αυτό το άρθρο θα μπορούσε να είναι ένα ακόμη άρθρο για τη νομική προσέγγιση των διαζυγίων. Διαδικασίες, αρμόδια όργανα, προθεσμίες και τα λοιπά. Όμως δεν είναι αυτός ο σκοπός του. Το ερέθισμα για να γραψω αυτές τις σειρές στάθηκε μια αληθινή ιστορία που άκουσα από την εκπαιδεύτριά μου όταν προετοιμαζόμουν για τις εξετάσεις μου στη διαμεσολάβηση πριν χρόνια και με βοήθησε να συνειδητοποιήσω αφενός το πόσο ευεργετικός είναι για τον άνθρωπο ο θεσμός της διαμεσολάβησης, της οποίας το ισχύον θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας ορίζεται στον νόμο 4640/2019 και αφετέρου το πόσο τελικά δοκιμάζει τον άνθρωπο και τα όριά του η αντιδικία κατά τη λύση ενός γάμου.

Η ιστορία έχει ως εξής και είναι ξεκάθαρο το δίδαγμά της: Ένα ζευγάρι κάπου στην Αμερική βρέθηκε ενώπιον του δικαστή, ώστε ο τελευταίος να αποφασίσει για τα θέματα διατροφής και επικοινωνίας των παιδιών του ζευγαριού με τους γονείς, καθώς το ίδιο το ζευγάρι αδυνατούσε να καταλήξει σε μία κοινά αποδεκτή λύση. Σφοδρή αντιδικία και ο πυρήνας της αντιπαράθεσής - δυστυχώς ως συνήθως- η σχέση των γονέων με τα παιδιά και η ρύθμιση των βασικών ζητημάτων που αφορούν στο μέλλον των παιδιών.

Ο δικαστής μετά από μαραθώνια και άκρως ψυχοφθόρο διαδικασία και αφού έβλεπε ότι οι μέχρι πρόσφατα σύζυγοι έχουν φθάσει σε ακραίο σημείο αντιπαράθεσης με αντικείμενο ό,τι πολύτιμότερο και αγνότερο, ζήτησε από τους γονείς, κατά τη διαδικασία ενώπιον ακροατηρίου, να πλησιάσουν στην έδρα. Τότε τους ρώτησε κάτι που σίγουρα δεν περίμεναν να ακούσουν. Τους ρώτησε αν αγαπούν τα παιδιά τους. Εκείνοι φυσικά απάντησαν το αναμενόμενο, ότι δηλαδή αγαπούν τα παιδιά τους περισσότερο από οτιδήποτε στον κόσμο. Ο δικαστής τότε τους είπε αφοπλιστικά. «Ε λοιπόν εγώ ούτε τα γνωρίζω τα παιδιά σας, ούτε τα αγαπώ. Και εσείς έχετε έρθει εδώ ζητώντας από εμένα που δε νιώθω τίποτα για αυτά, να αποφασίσω για όλα αυτά τα τόσο σημαντικά για την ανατροφή, το μέλλον και τη ζωή τους γενικότερα.»

Αυτή είναι η μεγαλύτερη ευλογία και δύναμη της διαμεσολάβησης ως διαδικασίας. Ότι δίνει δηλαδή την ευκαιρία στους ανθρώπους, πριν ξεπεράσουν όρια από τα οποία δεν υπάρχει επιστροφή, να προσπαθήσουν να φθάσουν σε μία κοινά αποδεκτή λύση, αποτέλεσμα πολιτισμένης και αμφίδρομα λυτρωτικής πολλές φορές διαδικασίας, που εστιάζει στις πραγματικές ανάγκες όλων των εμπλεκομένων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να αποφασίσουν οι ίδιοι – και όχι κάποιος τρίτος ξένος - για τη ζωή τη δική τους και των εξαρτημένων από αυτούς προσώπων, όπως είναι τα παιδιά στην περίπτωση του διαζυγίου.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) οι γάμοι παρουσιάζουν μείωση κατά 6,9%, τα σύμφωνα συμβίωσης αύξηση κατά 17,4%, ενώ τα διαζύγια αύξηση κατά 4,4%. Μία πολύ σημαντική αναλογία, πάλι σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ για τη χώρα μας, είναι ότι τα οκτώ από τα δέκα διαζύγια που εκδόθηκαν τα τελευταία χρόνια είναι συναινετικά. Προκειται μια αναλογία ιδιαίτερα ενθαρρυντική, διότι εύκολα αναγνωρίζει κανείς ότι στη σύγκριση των δύο μορφών επίλυσης ενός γάμου, αποτελεί κοινή παραδοχή, ότι η υπεροχή της συναινετικής λύσης δεν εδράζεται μόνο στον χρόνο και στο κόστος επίλυσης της έγγαμης σχέσης, αλλά κυρίως στο ψυχικό κόστος για τα – άμοιρα ευθυνών εν προκειμένω - ανήλικα. Όλοι μας έχουμε παραδείγματα υποθέσεων που «κρέμονται» για χρόνια στις δικαστικές αίθουσες, στερώντας από τους εμπλεκόμενους, μικρούς και μεγάλους, μια φυσιολογική ζωή χωρίς πόνο, τραύματα, συγκρούσεις και ταλαιπωρία.  

Η οικογενειακή διαμεσολάβηση είναι η μόνη οδός που μπορεί να δώσει την ευκαιρία υποχώρησης της έντασης μεταξύ των μερών και επιτρέπει εξ’ορισμού, αλλά και χάρη στη χρήση συγκεκριμένων τεχνικών εκ μέρους του ουδέτερου τρίτου διαμεσολαβητή, να δημιουργηθούν συνθήκες επικοινωνίας, διαλόγου και ομαλής μετάβασης από την οικογενειακή συνύπαρξη, στη ζωή μετά το διαζύγιο. 

Αν στρέψουμε το βλέμα στην Ευρώπη και στον κόσμο θα διαπιστώσουμε ότι σε πολλές χώρες η οικογενειακή διαμεσολάβηση αποτελεί τη βασική μέθοδο επίλυσης των διαφορών κατά το διαζύγιο, ώστε να ρυθμιστούν όλα τα εκκρεμή ζητήματα, όπως τα οικονομικά, αυτά της διατροφής συζύγου και παιδιών, η διανομή των περιουσιακών στοιχείων, το δικαίωμα επικοινωνίας, η επιμέλεια και άλλα. Στις ΗΠΑ μάλιστα σε κάποιες πολιτείες εξετάζεται η επίλυση τέτοιων ζητημάτων αποκλειστικά μέσω του θεσμού της διαμεσολάβησης. Κλείνοντας δε μπορώ να μη θυμηθώ τα λόγια από τον Μικρό Πρίγκηπα, που είναι ο μόνος σωστός οδηγός σε κάθε διαμάχη, σε κάθε δίλημμα, σε κάθε φαινομενικό αδιέξοδο, που αφορά εκείνους που αγαπάμε, όταν η λογική χτυπά σε τοίχο και τα επιχειρήματα εξαντλούνται: «Και εδώ είναι το μυστικό μου, ένα πολύ απλό μυστικό: Μόνο με την καρδιά μπορεί κανείς να δει σωστά…»

Κλείνοντας και γράφοντας πρώτα ως μητέρα και μετά ως νομικός – διαμεσολαβήτρια, ας θυμόμαστε σε κάθε διαμάχη, σε κάθε δίλημμα, σε κάθε φαινομενικό αδιέξοδο, που αφορά εμάς και εκείνους που αγαπάμε, όταν η λογική χτυπά σε τοίχο και τα επιχειρήματα εξαντλούνται, ότι σήμερα και κάθε ημέρα που περνάει είμαστε και γινόμαστε οι γονείς που θέλουμε τα παιδιά σας να θυμούνται αύριο.