Μάριος Καλέας: Το μεταναστευτικό για αρχάριους

Πριν ξεκινήσει ο 21ος αιώνας γνωρίζαμε ήδη ότι για πολλούς και διαφορετικούς λόγους θα είναι «αιώνας της μετανάστευσης». Αυτό, εμφανώς, έχει ήδη επαληθευτεί. Όμως πολλοί πολίτες στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται να μην γνωρίζουν τα απαραίτητα βασικά σε σχέση με το μεταναστευτικό και τους μετανάστες. Και το ζητούμενο δεν είναι να υπάρχει απλώς γνώση του θέματος, για την οποία μπορεί κάποιος να ενδιαφέρεται και κάποιος όχι. Το  πρόβλημα είναι ότι η άγνοια είναι βασικό όπλο στα χέρια λαϊκιστών, ακροδεξιών αλλά και ακροαριστερών όπως αποδείχτηκε στις εκλογές στα ανατολικά κρατίδια της Θουριγγίας και της Σαξονίας. Τα συγκεκριμένα κρατίδια τα χρησιμοποιώ ως μεγεθυντικό φακό γιατί είναι «πρώην Ανατολική Γερμανία», τα δύο άκρα κέρδισαν με κοινή βασική προεκλογική ατζέντα το μεταναστευτικό, και πρόκειται για κρατίδια τα οποία δεν έχουν μετανάστες.

Ζήτησα, λοιπόν, από τον Μάριο Καλέα*, έναν από τους πλέον βαθύς γνώστες και αρμόδιους, να μου απαντήσει σε μια σειρά βασικών ερωτήσεων που άτυπα τις ονόμασα «το μεταναστευτικό για αρχάριους». 

Κατ’ αρχάς θέλω να μας ορίσετε τι είναι το άσυλο ώστε να μην το συγχέουμε με οτιδήποτε άλλο.
Το άσυλο συναντάται από τα αρχαία χρόνια, ως άγραφο έθιμο, συνήθως σε θρησκευτική βάση. Σύμφωνα με τη σχετική πρακτική, άτομα που βρίσκονταν σε κίνδυνο, οι λεγόμενοι ικέτες, προσέφευγαν σε κάποιον ηγέτη ή σε καθορισμένους χώρους λατρείας, και παρακαλούσαν για προστασία ή άλλο όφελος. Χαρακτηριστικά παραδείγματα συναντάμε στο έργο του Αισχύλου «Ικέτιδες», με τις 50 Δαναΐδες να εγκαταλείπουν την Αίγυπτο και να ζητούν άσυλο από τον βασιλιά του Άργους, Πελασγό, καθώς και στο έργο του Σοφοκλή «Οιδίπους επί Κολωνώ», με τον Οιδίποδα να ζητά προστασία από τον βασιλιά της Αθήνας Θησέα, ενώ γνωστά ιστορικά πρόσωπα που ζήτησαν άσυλο ήταν ο Ηρόδοτος, ο Αλκιβιάδης, και ο Δημοσθένης. Η σύγχρονη μορφή του ασύλου βασίζεται στη Συνθήκη της Γενεύης του 1951 που ακολούθησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τα μεγάλα προσφυγικά ρεύματα που προκλήθηκαν στην Ευρώπη. Η διεθνής αυτή Συνθήκη, που το 1967 τροποποιήθηκε έτσι ώστε να έχει παγκόσμια εμβέλεια, εφαρμόζεται από συνολικά 149 κράτη, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα.

Ποιος χαρακτηρίζεται πρόσφυγας;
Σύμφωνα με την παραπάνω Σύμβαση, ως πρόσφυγας χαρακτηρίζεται το άτομο που εγκατέλειψε τη χώρα προέλευσής του και αντιμετωπίζει εύλογη πιθανότητα να υποστεί δίωξη σε περίπτωση επιστροφής του λόγω της φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, πολιτικών πεποιθήσεων, ή συμμετοχής τους σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα.

Γιατί είναι υποχρέωση της Ελλάδας να χορηγεί άσυλο;
Όλες οι χώρες που έχουν υπογράψει και κυρώσει τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 είναι υποχρεωμένες να προστατεύουν τους πρόσφυγες στο έδαφός τους και να τους μεταχειρίζονται σύμφωνα με διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα. Επιπλέον, η Ελλάδα, ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφαρμόζει το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, το οποίο προβλέπει ομοιογενείς και αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου, με σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα των αιτούντων άσυλο.

Από την άλλη, και λαμβάνοντας υπόψη τους κατοίκους της κάθε χώρας στην οποία καταφθάνουν οι εν δυνάμει πρόσφυγες ή μετανάστες, πόσο αυστηρές και πόσο γρήγορες είναι οι διαδικασίες ασύλου;
Είναι κατ’ αρχάς σημαντικό να διευκρινιστεί ότι, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, κάθε αίτηση ασύλου εξετάζεται σε ατομική βάση, αντικειμενικά, αμερόληπτα και με διενέργεια προσωπικών συνεντεύξεων από εξειδικευμένο προσωπικό. Διεθνώς, δεν είναι επιτρεπτή η μαζική απόρριψη αιτημάτων ασύλου καθώς και η μαζική απέλαση ή επιστροφή αιτούντων άσυλο. Κατά την εξέταση μίας αίτησης ασύλου, αξιολογούνται διεξοδικά όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, όπως έγγραφα, δηλώσεις, καθώς και έγκυρες πληροφορίες σχετικά με τις χώρες καταγωγής των αιτούντων, έτσι ώστε να διαπιστωθεί η αξιοπιστία των αιτούντων και η βασιμότητα του επικαλούμενου φόβου τους να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Η εξέταση μίας αίτησης ασύλου ολοκληρώνεται συνήθως εντός διαστήματος 3 μηνών από την υποβολή της, ή και συντομότερα εφόσον είναι προφανείς οι λόγοι αποδοχής ή απόρριψής της, όπως για παράδειγμα εάν οι αιτούντες προέρχονται από κάποια ασφαλή χώρα. Σε περίπτωση έκδοσης απορριπτικής απόφασης, οι αιτούντες έχουν δικαίωμα άσκησης προσφυγής, η οποία εξετάζεται εντός σύντομου διαστήματος από τριμελή επιτροπή δικαστών.

Αν δοθεί καθεστώς ασύλου σε κάποιον, μπορεί να ανακληθεί; Και σε ποιες περιπτώσεις;
Το καθεστώς ασύλου μπορεί να ανακληθεί σε περίπτωση που μετά τη χορήγησή του διαπιστωθεί ότι ο αιτών διέπραξε κάποιο σοβαρό έγκλημα ή εφόσον προκύπτει κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια της χώρας, καθώς και εάν έγινε χρήση πλαστών εγγράφων ή παραποιήθηκαν / παραλήφθηκαν ουσιώδη γεγονότα.

Για ποιον λόγο η Ελλάδα δέχεται τόσο μεγάλο αριθμό παράτυπων μεταναστών;
Η Ελλάδα, όπως η Ιταλία, η Μάλτα και η Ισπανία, αποτελεί, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χώρα πρώτης εισόδου και υποδοχής μεταναστών στην Ευρώπη, στην περίπτωσή μας κυρίως από τη Συρία και το Αφγανιστάν, μέσω της Τουρκίας. Η μεγάλη πλειοψηφία των μεταναστών που εισέρχονται παράτυπα στη χώρα δεν επιθυμούν πάντως να παραμείνουν σε αυτή και απλά τη διασχίζουν, με τελικό προορισμό τις χώρες της δυτικής Ευρώπης και ιδίως τη Γερμανία. Επίσης, το εξαιρετικά μεγάλο μήκος ακτογραμμής των νησιών του Αιγαίου που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τα τουρκικά παράλια, όπως η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος, η Κως, η Λέρος και η Ρόδος, καθιστά σχετικά εύκολη τη μετάβασή τους σε αυτά με τη βοήθεια των οργανωμένων κυκλωμάτων διακινητών.

Γιατί δεν επιστρέφονται άμεσα στις χώρες καταγωγής τους όσοι αλλοδαποί δεν δικαιούνται άσυλο; Για παράδειγμα, γιατί δεν επιστρέφονται στην Τουρκία, η οποία αποτελεί ασφαλή χώρα;
Η επιστροφή των αιτούντων άσυλο που λαμβάνουν τελεσίδικη απορριπτική απόφαση ασύλου εξαρτάται ευθέως από τη συνεργασία με τις χώρες προέλευσής τους. Είναι λοιπόν απαραίτητη η ταυτοποίηση των ατόμων αυτών και η έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων από τις προξενικές αρχές των χωρών προέλευσης, διαδικασία η οποία είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα, ενώ επισημαίνεται ότι η χώρα μας δεν διαθέτει διπλωματικές επαφές με το καθεστώς των Ταλιμπάν, που ανέλαβε την εξουσία το 2021 στο Αφγανιστάν, και με τη Συρία. Επιπλέον, από τον Μάρτιο του 2020 δεν έχει πραγματοποιηθεί κάποια επανεισδοχή από την Ελλάδα στην Τουρκία λόγω της σταθερής άρνησης των αρχών της συγκεκριμένης χώρας.

Κάτι που προκαλεί εντύπωση είναι οι πραγματικά γενναιόδωρες παροχές που παίρνουν οι αναγνωρισμένοι ως πρόσφυγες αλλά και οι μετανάστες που μπαίνουν παράτυπα στη χώρα.
Η Ελλάδα εφαρμόζει την ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά με την υποδοχή και την προσωρινή φιλοξενία των αιτούντων άσυλο, έως την ολοκλήρωση εξέτασης της υπόθεσής τους, οπότε και είναι υποχρεωμένοι να εγκαταλείψουν τις δομές φιλοξενίας, ενώ διακόπτονται οι όποιες υλικές παροχές. Προκειμένου οι νεοεισερχόμενοι αιτούντες άσυλο να καλύψουν βασικές τους ανάγκες (π.χ. ένδυση, προσωπική υγιεινή, φάρμακα, μετακινήσεις) λαμβάνουν ένα μικρό βοήθημα, το οποίο πιστώνεται σε χρεωστική κάρτα, και το οποίο για μεμονωμένα άτομα ανέρχεται μηνιαία σε 150€ (ή 75€ εφόσον τους παρέχεται σίτιση), ενώ διαμορφώνεται ανάλογα με την οικογενειακή τους κατάσταση. Επιπλέον, οι αιτούντες άσυλο έχουν δικαίωμα να εργαστούν κατόπιν παρέλευσης 60 ημερών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησής τους, ενώ χάνουν το δικαίωμα αυτό εφόσον η αίτησή τους απορριφθεί. Όσον αφορά στα άτομα που αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες, στο πλαίσιο της διαδικασίας κοινωνικής τους ενσωμάτωσης εντάσσονται σε προγράμματα εκμάθησης ελληνικών και εργασιακής υποστήριξης, ενώ επιδοτείται η ενοικίαση κατοικίας για ένα έτος. Κατά τα λοιπά, τα άτομα αυτά δεν τυγχάνουν προνομιακής μεταχείρισης ως προς τα δικαιώματά τους (π.χ. σε εργασία, ασφάλιση, εκπαίδευση, περίθαλψη, στέγαση, κοινωνική προστασία) σε σχέση με τους Έλληνες πολίτες. 

Μια έκφραση που ακούγεται συχνά από κάποιους είναι ότι η Ελλάδα αποτελεί χώρα «αποθήκη» αλλά και τόπο εγκλωβισμού παράτυπων μεταναστών…
Κατ’ αρχάς, όλοι οι πολίτες τρίτων χωρών που βρίσκονται παράτυπα στη χώρα, χωρίς δηλαδή νομιμοποιητικά έγγραφα, εντάσσονται σε διαδικασία αναγκαστικής επιστροφής, απέλασης ή επανεισδοχής, την οποία διαχειρίζονται οι αρμόδιες αρχές, ενώ τους δίνεται περιοριστική προθεσμία για να αποχωρήσουν οικειοθελώς. Εφόσον δεν εγκαταλείψουν τη χώρα, προβλέπεται η κράτησή τους για χρονικό διάστημα έως 18 μηνών σε Προαναχωρησιακά Κέντρα Αναχώρησης Αλλοδαπών που λειτουργούν σε ολόκληρη τη χώρα. Επιπλέον, έχουν τη δυνατότητα εθελούσιας επιστροφής και επανένταξης σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. Όσον αφορά στους δικαιούχους ασύλου, λαμβάνουν ειδικά ταξιδιωτικά έγγραφα με τα οποία μπορούν να μετακινηθούν σε άλλες χώρες. Σημειώνεται ότι κατά το τέλος Αυγούστου του 2024 συνολικά 75.660 κάτοχοι άδειας διαμονής ασύλου παρέμεναν στην χώρα. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Κανονισμό Δουβλίνο ΙΙΙ οι αιτούντες άσυλο με μέλη οικογένειας σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταφέρονται εκεί στο πλαίσιο οικογενειακής τους επανένωσης.

Θα επιστραφούν στην Ελλάδα οι παράτυποι μετανάστες και πρόσφυγες που βρίσκονται στη Γερμανία ή σε άλλες χώρες της ΕΕ και έχουν περάσει από τη χώρα μας;
Δεν υπάρχει κάποια συμφωνία με τη Γερμανία ή άλλη χώρα για μαζική επιστροφή αιτούντων ή δικαιούχων ασύλου στην Ελλάδα. Η επιστροφή των αιτούντων άσυλο υπάγεται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης στις διατάξεις του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ και διενεργείται μεμονωμένα και σε εξατομικευμένη βάση, ενώ η διαμονή αναγνωρισμένων από την Ελλάδα προσφύγων σε άλλες χώρες περιορίζεται νομικά και είναι δυνατή η επιστροφή τους, σε εξατομικευμένη πάλι βάση, στο πλαίσιο διμερούς αστυνομικής συνεργασίας. Επισημαίνεται ότι βάσει εθνικής και ευρωπαϊκής νομολογίας δεν επιτρέπονται επιστροφές εφόσον οι κοινωνικές παροχές και οι συνθήκες υποδοχής που απολαμβάνουν οι αλλοδαποί σε άλλες χώρες είναι καλύτερες από εκείνες που θα έχουν στην Ελλάδα.

Κάτι πολύ βασικό που πρέπει οπωσδήποτε να αποσαφηνιστεί είναι το εξής: Ελέγχονται οι παράτυποι μετανάστες για το ποινικό τους παρελθόν; Και πώς διασφαλίζεται ότι δεν αποτελούν κίνδυνο για την ελληνική κοινωνία;
Σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, τα άτομα που εισέρχονται στη χώρα χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις υποβάλλονται σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης. Κατά την έλευσή τους πραγματοποιείται υποχρεωτικά δακτυλοσκόπηση και έλεγχος ασφαλείας. Μέσω αυτού του ελέγχου διακριβώνεται από τις αρμόδιες εγχώριες και διεθνείς αρχές ασφαλείας αν υφίσταται κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια και τη δημόσια τάξη. Συγκεκριμένα, προκύπτει αν υφίσταται διεθνές ένταλμα σύλληψης, ερυθρά αγγελία, διωκτικά μέτρα, ποινικές εκκρεμότητες ή καταδίκες, και γενικότερα αν ο δακτυλοσκοπούμενος έχει απασχολήσει στο παρελθόν τις Ελληνικές Αρχές. Εφόσον διαπιστωθεί κατά την δακτυλοσκόπηση ή στη συνέχεια ότι αιτών άσυλο αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια ακολουθούνται οι προβλεπόμενες διαδικασίες σε συνεργασία με τις αρμόδιες αστυνομικές και δικαστικές αρχές.

Ποια έχει διαπιστωθεί ότι είναι η διασύνδεση της παράνομης μετανάστευσης με την εγκληματικότητα στη χώρα μας;
Η σχέση μεταξύ εγκληματικότητας και παράνομης μετανάστευσης στην Ελλάδα είναι ένα σύνθετο και ευαίσθητο θέμα που απασχολεί την κοινωνία και την πολιτική σκηνή. Επειδή η συζήτηση αυτή συχνά περιλαμβάνει στερεότυπα και γενικεύσεις, είναι σημαντικό να εξεταστεί μέσα από αντικειμενικά δεδομένα και έρευνες. Μελέτες στην Ελλάδα και διεθνώς δείχνουν ότι η σχέση μεταξύ μετανάστευσης (νόμιμης ή παράνομης) και εγκληματικότητας δεν είναι απαραίτητα αιτιακή. Πολλοί παράγοντες, όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, οι ευκαιρίες εργασίας, η εκπαίδευση και η ένταξη των μεταναστών στην κοινωνία, επηρεάζουν το αν κάποιος καταφεύγει στην παραβατικότητα. Ειδικά για την Ελλάδα, τα στατιστικά δεδομένα της ΕΛ.ΑΣ δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό των εγκλημάτων διαπράττεται από Έλληνες υπηκόους. Ωστόσο, ορισμένες μορφές εγκληματικότητας (π.χ. μικροκλοπές, διακίνηση ναρκωτικών, διακίνηση μεταναστών κτλ.) μπορεί να εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής από αλλοδαπούς.

Επειδή πολλοί και κρίσιμοι κλάδοι δηλώνουν επίσημα ότι τους λείπουν χιλιάδες «εργατικά χέρια», η παράνομη μετανάστευση είναι λύση για την κάλυψη των κενών στην αγορά εργασίας;
Ο αριθμός των μεταναστών που εργάζονται στην Ελλάδα ποικίλλει ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες, τη μετανάστευση και τις οικονομικές συγκυρίες. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που προέρχονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), ο αριθμός των νόμιμων μεταναστών εργαζομένων στην Ελλάδα υπολογίζεται περίπου στις 600.000-700.000 άτομα. Σε αυτόν τον αριθμό συμπεριλαμβάνονται μετανάστες που διαθέτουν νόμιμα έγγραφα και εργάζονται σε διάφορους τομείς, όπως γεωργία, τουρισμός, κατασκευές και υπηρεσίες. Ωστόσο, υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός παράτυπων ή αδήλωτων εργαζομένων μεταναστών, των οποίων ο ακριβής αριθμός είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν, αλλά θεωρείται ότι φτάνουν ή και ξεπερνούν τις 200.000-250.000 άτομα. Αυτοί οι εργαζόμενοι απασχολούνται συχνά σε αδήλωτες εργασίες, κυρίως στη γεωργία, την οικοδομή, και σε θέσεις χαμηλής ειδίκευσης όπου η ζήτηση είναι μεγάλη και οι έλεγχοι λιγότερο αυστηροί. Σε πολλές χώρες, και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση, οι μεταναστευτικές ροές -ακόμη και αυτές που είναι παράτυπες- συχνά συμβάλλουν στην κάλυψη κενών στην αγορά εργασίας, κυρίως σε τομείς όπου υπάρχει χαμηλή προσφορά από τον ντόπιο πληθυσμό. Παρ' όλα αυτά, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται αυτοί οι εργαζόμενοι και ενσωματώνονται στην αγορά επηρεάζει και την κοινωνική και την οικονομική τους επίδραση. Η ενσωμάτωση των μεταναστών στην αγορά εργασίας μπορεί να έχει οικονομικά οφέλη για τη χώρα, καθώς μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα και να ενισχύσει το εργατικό δυναμικό. Ωστόσο, όταν πρόκειται για παράνομη μετανάστευση, προκύπτουν αρκετές προκλήσεις με κυριότερες την αδήλωτη εργασία, τη φοροδιαφυγή και άρα τα μειωμένα έσοδα του κράτους, την εργασιακή εκμετάλλευση των μεταναστών και συνακόλουθα τη μειωμένη κοινωνική τους ένταξη που μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω κοινωνικές εντάσεις και αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Ποιες είναι οι αλλαγές που θα επιφέρει το νέο Σύμφωνο της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο;
Το νέο Σύμφωνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Μετανάστευση και το Άσυλο αναμορφώνει πλήρως το πλαίσιο διαχείρισης της παράτυπης μετανάστευσης, με έμφαση στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ καθιερώνει ένα ουσιαστικά κοινό σύστημα ασύλου, με γρήγορες διαδικασίες στα σύνορα. Επιπλέον, προβλέπει την κατανομή ευθύνης μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και την δημιουργία υποχρεωτικού μηχανισμού έμπρακτης αλληλεγγύης στα κράτη που δοκιμάζονται λόγω αυξημένων ροών. Επίσης, περιλαμβάνει τη διεξαγωγή διαδικασιών επιστροφής έγκαιρα και αποτελεσματικά, σε στενότερη συνεργασία με τρίτες χώρες, ενώ περιέχει προβλέψεις για την βέλτιστη αντιμετώπιση καταστάσεων μαζικών αφίξεων και εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού. Προκειμένου να υλοποιηθεί ορθά και ολοκληρωμένα αναμένεται η παροχή ενισχυμένης χρηματοδότησης προς την Ελλάδα, που θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες, με Ευρωπαϊκά κονδύλια.

Και μια τελευταία ερώτηση που συχνά δημιουργεί ασάφεια και σύγχυση. Ποιος όρος είναι δόκιμος όταν μιλάμε για άτομο που εισέρχεται στην Ελλάδα δίχως έγγραφα που να τον ταυτοποιούν; Είναι παράνομος ή παράτυπος;
Ο όρος που προτιμάται σήμερα είναι «παράτυπη μετανάστευση» αντί του «παράνομη μετανάστευση». Χρησιμοποιήθηκε αρχικά από διεθνείς οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Έθνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, που υιοθέτησαν μια πιο ανθρωπιστική γλώσσα και ευαισθητοποιημένη ορολογία για τη μετανάστευση. Το επιχείρημα είναι ότι ο όρος «παράνομος» συνδέεται με εγκληματικές πράξεις και μπορεί να δημιουργήσει αρνητικούς συνειρμούς ή να στιγματίσει συλλήβδην τους μετανάστες ως εγκληματίες, πράγμα που δεν είναι ακριβές. Η απουσία νόμιμων εγγράφων δεν σημαίνει ότι ένα άτομο είναι «παράνομο» από μόνο του. Αντίθετα, ο όρος «παράτυπος» χρησιμοποιείται περισσότερο ως μια μορφή σεβασμού απέναντι στους ανθρώπους που μεταναστεύουν για να βρουν ασφάλεια ή καλύτερες συνθήκες ζωής, αναγνωρίζοντας ότι πολλοί από αυτούς είναι θύματα δύσκολων καταστάσεων ή εκτοπισμού. Παρότι ο όρος «παράνομη μετανάστευση» χρησιμοποιείται ακόμα σε ορισμένα νομικά και θεσμικά κείμενα, τείνει να εγκαταλείπεται. Ωστόσο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ειδικές περιπτώσεις που αφορούν παραβίαση συγκεκριμένων νομικών διατάξεων (π.χ., είσοδος χωρίς θεώρηση ή έγγραφα). Συνοψίζοντας, ο όρος «παράτυπη μετανάστευση» έχει πλέον καθιερωθεί εστιάζοντας στις διαδικασίες που δεν πληρούν τις τυπικές νομικές προϋποθέσεις και όχι στους ίδιους τους ανθρώπους ως «παράνομους».

*Ο Μάριος Καλέας είναι Διοικητής Ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου και Αναπληρωτής Προέδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Eυρωπαϊκού Οργανισμού για το Άσυλο