Forum Athens Voice | Ενσυναίσθηση: Μια μέρα Γιορτής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Δεν ήταν μόνο η τόσο μαζική προσέλευση του κόσμου, όλων εσάς, που ξεπέρασε κάθε προσδοκία: μια αίθουσα 500 ατόμων ασφυκτικά γεμάτη επί 8 ολόκληρες ώρες. Εκείνη την Τετάρτη πέρασαν από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών χιλιάδες άνθρωποι. Ήταν η ουσία, όλα αυτά που αποκομίσαμε όσοι ήμασταν εκεί ακούγοντας τα πάνελ των εκλεκτών ομιλητών του Forum, που κινητοποίησαν τη σκέψη και το συναίσθημά μας, μας έκαναν να προβληματιστούμε, να γελάσουμε, να συγκινηθούμε. Ήταν η προσμονή και η ελπίδα για όσα ακούστηκαν, για το ότι υπήρξαμε μάρτυρες της ανάγκης να συνυπάρχουμε με σεβασμό ο ένας για τον άλλο, της επιθυμίας να συναντιόμαστε για να μοιραστούμε τις ανησυχίες μας και –γιατί όχι; – να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Ήταν το πρόγραμμα και τα πάνελ, η ποικιλία θεμάτων και ομιλητών που μας κράτησαν το ενδιαφέρον αμείωτο όλες αυτές τις ώρες μιλώντας μας για την Ενσυναίσθηση στις πολλαπλές εκφάνσεις της. Ήταν και ο τρόπος που στήθηκε όλο αυτό, ανεπιτήδευτα και με ειλικρίνεια, επειδή εμείς είχαμε από την αρχή επίγνωση της αξίας του και εσείς ανταποκριθήκατε με θέρμη – ήταν κάτι που το κάναμε όλοι μαζί να πετύχει τόσο πολύ, να γίνει talk of the town.

Η Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου του 2024 είναι μια μέρα που θα θυμόμαστε. Ήδη από τις 11 το πρωί, άνθρωποι όλων των ηλικιών άρχισαν να καταφτάνουν στο φουαγιέ του Μεγάρου Μουσικής φτιάχνοντας ένα χαρούμενο ανακάτεμα κόσμου. Ο χαιρετισμός της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, που άνοιξε το Forum δίνοντας τον τόνο, και όσα ακολούθησαν στη σκηνή της «Δημήτρης Μητρόπουλος» έκαναν τους θεατές να ακούνε με τρομερή προσήλωση και να μη θέλουν να βγουν από την αίθουσα.

 Πόσο χαρούμενοι και περήφανοι αισθανόμαστε για αυτή τη μεγάλη κοινότητα ανθρώπων, που μεγαλώνει συνεχώς

Από τον καταπληκτικό μας αστροφυσικό Σταμάτη Κριμιζή που μας είπε για τις δεξιότητες που ανοίγουν νέους δρόμους και μας φτάνουν μέχρι τα αστέρια, μέχρι τη Στέλλα Διακάτου που μίλησε για τη σεξουαλική ζωή των ατόμων με αναπηρία –πόσο μας συγκίνησαν οι αστραφτεροί και τόσο γενναιόδωροι ομιλητές του πάνελ «Έλα στη θέση μου» οι οποίοι καταχειροκροτήθηκαν–, και από το πώς μια δύσκολη αρρώστια ανοίγει νέους δρόμους στην ψυχή και στο μυαλό μέχρι τους τρόπους που η ενσυναίσθηση μπορεί να δώσει στις ηγετικές θέσεις εργαλεία που ξεκλειδώνουν νέες συνάψεις και συμπεριφορές, από τον κοινωνικό δεσμό, μέχρι τα ζώα, τα παιδιά, τα social media, τους χώρους εργασίας μας, όλες ανεξαιρέτως οι συζητήσεις μάς έκαναν να συνδεθούμε εντός της αίθουσας, να ανοίξουμε το μυαλό και την καρδιά μας, ενώ έξω ένα ζωντανό πλήθος παρακολουθούσε συγκεντρωμένο στις οθόνες κι άλλοτε περίμενε υπομονετικά να μπει στην αίθουσα σχολιάζοντας σε μικρές παρέες, με τους νέους ανθρώπους να δίνουν τον παλμό.

Πόσο Athens Voice όλο αυτό! Πόσο χαρούμενοι και περήφανοι αισθανόμαστε για αυτή τη μεγάλη κοινότητα ανθρώπων, που μεγαλώνει συνεχώς, με την οποία συναντιόμαστε στο χαρτί, στο διαδίκτυο αλλά και εκεί έξω, στον πραγματικό κόσμο. Κι αν εκείνη την ημέρα, όπως και τις επόμενες, εισπράξαμε από φίλους και αναγνώστες μας τόσα «ευχαριστώ», η ευγνωμοσύνη είναι κάτι που σας αντιγυρίζουμε: σας ευχαριστούμε θερμά που ήσασταν εκεί και που είσαστε πάντα δίπλα μας. Το ταξίδι συνεχίζεται. Ανυπομονούμε για τα επόμενα!

Forum Athens Voice | Οι Αρετές του 21ου αιώνα: Ενσυναίσθηση - Όλες οι θεματικές και οι προσωπικότητες που συμμετείχαν

Ο Χαιρετισμός του εκδότη της ΑΤΗΕΝS VOICE Φώτη Γεωργελέ 

Ο εκδότης της ATHENS VOICE και δημοσιογράφος Φώτης Γεωργελές άνοιξε με την ομιλία του το μεγάλο Forum με θέμα «Οι αρετές του 21ου αιώνα - Ενσυναίσθηση» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2024.

«Είναι ένα θέμα που μας απασχολεί συνέχεια. Καθώς στη μεταβατική εποχή μας οι αλλαγές είναι τόσο συγκλονιστικά γρήγορες που δεν προλαβαίνουμε να τις αντιμετωπίσουμε, αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι μόνο η γνώση που μας χρειάζεται, αλλά και κάποιες δεξιότητες που θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε και να αντιμετωπίσουμε αυτόν τον νέο κόσμο. 

Στην αναζήτηση αυτών των δεξιοτήτων είναι αφιερωμένες οι συζητήσεις που ξεκινάμε σήμερα “Οι αρετές του 21ου αιώνα”, με πρώτη την “Ενσυναίσθηση”. Μαζί μας ομιλητές είναι κάποιες πολύ σημαντικές φωνές που θα μας βοηθήσουν να αντιληφθούμε τη σημασία και το περιεχόμενο της έννοιας Ενσυναίσθηση. Θέλω να τους ευχαριστήσω όλους. Όπως θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα και τους χορηγούς που αγκάλιασαν την ιδέα μας, τους συνεργάτες μου στην Athens Voice που είχαν την ιδέα και την υλοποίησαν, αλλά και όλους εσάς που μας τιμάτε με την παρουσία σας.

Συνήθως δεν συνδέουμε την Πολιτική με την Ενσυναίσθηση. Για ευνόητους λόγους. Ο δημόσιος βίος, στην Ελλάδα ιδίως, μοιάζει πολύ με παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, τόσο που δεν επιτρέπει κατανόηση, σεβασμό, ενδιαφέρον για τον άλλον. Υπάρχει όμως ένα σπάνιο παράδειγμα για το αντίθετο τα τελευταία χρόνια, τόσο σπάνιο που επιβεβαιώνει τον κανόνα.

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας κα Κατερίνα Σακελλαροπούλου αυτά τα χρόνια με έναν τρόπο ήρεμο αλλά συγχρόνως και πολύ αποφασιστικό, με ενσυναίσθηση αλλά ταυτοχρόνως και με απόλυτη επίγνωση της ευθύνης του ρόλου της, έδωσε με τον τρόπο της ανθρώπινο πρόσωπο στον ανώτατο θεσμό της χώρας τον έφερε πιο κοντά στην κοινωνία. Και αυτό ήταν νομίζω που την έκανε τόσο αγαπητή στους Έλληνες, οι οποίοι την ένιωσαν δική τους Πρόεδρο.

Γι’ αυτό την ευχαριστώ όχι μόνο που είναι σήμερα εδώ, αλλά και για το υπόδειγμα που προσέφερε στον δημόσιο βίο, και την καλώ στο βήμα για έναν χαιρετισμό που θα ανοίξει τη συζήτηση για την Ενσυναίσθηση».

Ο Χαιρετισμός της Α.Ε. Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου

Χαιρετισμό απηύθυνε η Α.Ε. Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου στο μεγάλο Forum της Athens Voice με θέμα «Οι αρετές του 21ου αιώνα - Ενσυναίσθηση».

(...) «Η ενσυναίσθηση υπερβαίνει την απλή συμπάθεια, καθώς χρειάζεται προσπάθεια να νιώσουμε οτιδήποτε δεν μας αφορά ευθέως. Η δύναμή της μας επιτρέπει, ξεπερνώντας τις προσωπικές μας προκαταλήψεις, να επιλύουμε τις καθημερινές συγκρούσεις με σεβασμό, καθώς και να διαχειριζόμαστε παγκόσμιες προκλήσεις, όπως τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης ή το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα.

Υπηρέτησα για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες ως δικαστής και πιστεύω ότι η ενασχόληση με το δίκαιο, και ιδίως η δικαστική κρίση, προϋποθέτει και ενισχύει την ικανότητα της ενσυναίσθησης. Οι κανόνες δικαίου δεν είναι αφηρημένα πρότυπα συμπεριφορών, ούτε αιώνιες και αμετάβλητες πραγματικότητες σε μια μεταφυσική συνθήκη.

Το δίκαιο ρυθμίζει, εκφράζει, αποκρυσταλλώνει, ανασχηματίζει συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις, και η δικαιοσύνη, όπως πολύ ωραία έχει διατυπωθεί από φιλοσόφους του δικαίου, στοχάζεται ως προς τον κοινωνικό κόσμο αναφοράς της. Πράγμα που σημαίνει ότι οφείλει να σέβεται και να αποδίδει σημασία στα επιχειρήματα όλων των πλευρών και να συνδιαλέγεται δημιουργικά με τον λόγο του άλλου»

Αυτή ακριβώς ήταν και η βασική μου μέριμνα στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Να ακούω τη φωνή των συμπολιτών μας, ιδίως των πλέον αδύναμων, και παράλληλα να την κάνω να ακουστεί.

Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα, από τις μεγάλες πόλεις ως τα ακριτικά νησιά μας, επιδίωξα να συναντώ τους πολίτες, να συζητώ μαζί τους για τα προβλήματά τους· να αναδεικνύω κρίσιμες πλευρές της κοινωνικής μας συμβίωσης, όπως είναι η έμφυλη βία, ή η σχέση μας με το περιβάλλον· να καταστήσω ορατή την ευαλωτότητα κάποιων ομάδων του πληθυσμού μας, αστέγους, κακοποιημένες γυναίκες, παιδιά χωρίς οικογένεια, άτομα με αναπηρία.

Θέλησα να ανοίξει προς την κοινωνία όχι απλώς το Προεδρικό Μέγαρο, που δεν είναι πλέον απρόσιτο στους πολίτες, όχι απλώς ο Κήπος που υποδέχεται παιδιά και μεγάλους φιλοξενώντας δεκάδες εκδηλώσεις, αλλά ο ίδιος ο θεσμός. Θέλησα να διευρύνω τα όριά του, ώστε οι Έλληνες να νιώσουν ότι η Προεδρία τους αφορά, ότι βρίσκεται εκεί ένας άνθρωπος δικός τους, όχι ένα απόμακρο σύμβολο εξουσίας.

Εγκαινιάζω, λοιπόν, με βαθιά ικανοποίηση το εξαιρετικά ενδιαφέρον συνέδριο της Athens Voice που εστιάζει σ’ αυτήν την εξέχουσα έννοια ανθρώπινης σύνδεσης και συνύπαρξης. Είμαι βέβαιη ότι η παρουσία τόσων διακεκριμένων ομιλητών θα φωτίσει με τον καλύτερο τρόπο το πλούσιο περιεχόμενό της, περιεχόμενο γνωστικό, συναισθηματικό, συμπεριφορικό, αλλά κυρίως ηθικό».

Ιστορία, Επιστήμη και Ενσυναίσθηση

Τι μας Διδάσκει η Πορεία του Ανθρώπου Πάνω στη Γη και η Επαφή του με την Απεραντοσύνη του Διαστήματος;

Σταμάτης Κριμιζής | Επιστήμονας του Διαστήματος, Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών
Μαρία Ευθυμίου | Ιστορικός 
Συντονιστής: Μάκης Προβατάς | Δημοσιογράφος στην Athens Voice και στην ΕΡΤ, Συγγραφέας

Ένας ιδιαίτερα ενδιαφέρον διάλογος ανάμεσα σε δύο προσωπικότητες που μας μίλησαν για το Διάστημα και την Ιστορία. Ο Σταμάτης Κριμιζής, ερευνητής και επικεφαλής του Voyager 1 και 2 της NASA, ο πιο σημαντκός εν ζωή διαστημικός επιστήμονας, προβάλλοντας στο video wall εντυπωσιακές εικόνες, μας μίλησε για τη σημασία της ενσυναίσθησης στη διεύθυνση και τη διαχείριση ομάδων εργαζομένων, μικρών και μεγάλων, που συνεργάζονται για την υλοποίηση σημαντικών αποστολών. Η Μαρία Ευθυμίου, από την πλευρά της, τοποθέτησε την ενσυναίσθηση στο πλαίσιο της ιστορίας και της κοινωνικής συνεργασίας, εξηγώντας τη σημασία της ενσυναίσθησης για την κατανόηση της ιστορίας. Οι τοποθετήσεις των δύο ομιλητών φώτισαν τη σύνδεση ανάμεσα στην ενσυναίσθηση, την επιστημονική πρόοδο και την ιστορική κατανόηση, αναδεικνύοντας την κεντρική της σημασία της τόσο για το άτομο όσο και την κοινωνία.

Οτιδήποτε έχει συμβεί στην ιστορία, όποιο πρόσωπο έχετε αγαπήσει, έχετε θαυμάσει ή μισήσει, έχει συμβεί σε αυτό το pale blue dot, μια ελάχιστη κουκίδα στην απεραντοσύνη του σύμπαντος.

Σταμάτης Κριμιζής | «Εμείς το διαστημικό πρόγραμμα μιλάμε με τις slights και σχήματα. Πρώτα απ’ όλα, όταν μου κάνατε την πρόταση σκέφτηκα τι μπορώ να πω για την ενσυναίσθηση και το διάστημα και πώς θα το συνδέσουμε αυτό με την κοινωνία μας;»

Ο κ. Κριμιζής μας έδειξε τη γεωγραφία του διαστήματος και τα δύο διαστημόπλοια που έχουμε στείλει, το Voyager 1, που μετά από 47 χρόνια στο διάστημα έχει φτάσει πια στο γαλαξία, και το Voyager 2, η μόνη επαφή μας με τον κόσμο σε αυτή τη μακρινή απόσταση. Mας εξήγησε τι έχει γίνει όλα αυτά τα 70 χρόνια διαστημικής έρευνας, δείχνοντάς μας πραγματικές εικόνες από τους πλανήτες τους οποίους έχουν επισκεφτεί διαστημόπλοια. Αλλά μας αφηγήθηκε και κάποιες ιστορίες από τις αποστολές, όπως για την προσεδάφιση διαστημόπλοιου στον αστεροειδή Έρως, αλλά και για την εκτόξευση του Cassini στον Κρόνο, εστιάζοντας στην ομάδα ανθρώπων που εργάστηκαν για αυτά.

«Κυρίες και κύριοι, για να γίνουν μεγάλα έργα χρειάζονται η απόλυτη ομαδική δουλειά και η αίσθηση της μεγάλης ευθύνης στο κάθε άτομο. Δίχως ενσυναίσθηση και δίχως να μπορεί κανείς και καμιά να βάζει τον εαυτό του στη θέση του άλλου, γνωρίζοντας ότι η παραμικρή παράβλεψη μπορεί να καταστρέψει μια αποστολή που κοστίζει τριάμισι δισεκατομμύρια, τίποτα δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί».

«Για να κάνεις κάτι μεγάλο για την ανθρωπότητα χρειάζεται να έχεις ενσυναίσθηση ώστε να αντιληφθείς την αναγκαιότητα του να δώσεις τον εαυτό σου για την εξέλιξη του κοινωνικού συνόλου».

Μαρία Ευθυμίου | «Πάντα η ανθρωπότητα αναφέρεται σε κάποιες βασικές αξίες, στη δικαιοσύνη, στην εντιμότητα, στη φιλανθρωπία, στην αγάπη, ακούγονται αυτοί οι όροι, αλλά όρος που σημαίνει να μπορείς να ταυτιστείς με τον άλλον προκειμένου να τον κατανοήσεις προϋποθέτει ένα στόχο συνεργασίας. Οι αρχαίες κοινότητες ήταν πολεμικές, είχαν πολύ μεγάλη έκθεση στον κίνδυνο και επομένως η κυρία αρετή που έπρεπε να αναπτυχθεί είναι η επιθετικότητα, είχε να κάνει με την επιβίωση της ίδια της κοινότητας ίδια. Το να ζητείται να μπεις στη θέση του άλλου είναι μια ειδική κατάσταση, πολλοί ευγενής, η οποία αναπτύχθηκε στη συνέχεια και προϋποθέτει στόχευση για μια ομάδα».

«Για έναν ιστορικό είναι σημαντική η ενσυναίσθηση καθώς προσπαθεί να μπει στη θέση ανθρώπων άλλης εντελώς εποχής και να καταλάβει τα δεδομένα τους αλλά και να προσεγγίσει γενικότερα τον τότε κόσμο τους».

«Σημασία στην κοινωνική συνεργασία, το αίσθημα της ατομικής ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό σύνολο είναι αυτό που μας κάνει να πηγαίνουμε μπροστά σαν κοινωνία. Υπάρχω μέσα σε μια κοινωνία σημαίνει να θέλω να πάει μπροστά, και για να γίνει αυτό πρέπει να νιώσω τον άλλον ώστε να τον αποδεχτώ».

Ηγεσία και Ενσυναίσθηση

Μια αναγκαία, άρρηκτη σχέση.

Σπύρος Θεοδωρόπουλος | Πρόεδρος του ΣΕΒ
Ελισάβετ Κάλμπαρη | Νευροψυχολόγος, Ιδρύτρια της Self Balance
Μαρίκα Λάμπρου | Σύμβουλος Επιχειρήσεων, Συγγραφέας
Συντονίστρια: Αγγελική Κοσμοπούλου | Story Strategist, Ιδρύτρια Storymentor

Στο πάνελ αυτό οι ομιλητές, προερχόμενοι από τον χώρο των επιχειρήσεων και έχοντας επαφή με το ανθρώπινο δυναμικό που απαρτίζει μια εταιρία, μίλησαν για τη σημασία της ενσυναίσθησης στην Ηγεσία. Τόνισαν τη βιολογική και ψυχολογική διάστασή της, υπογραμμίζοντας τη μαγεία της ανθρώπινης επικοινωνίας όταν διέπεται από ενσυναίσθηση, πόσα πράγματα μπορούν να αναδυθούν. Η ενσυναίσθηση στην ηγεσία, όπως και στους άλλους τομείς της ζωής μας, έχει να κάνει με την καλλιέργεια συναισθηματικής νοημοσύνης. Ένας ηγέτης έχει ευθύνη του αν δημιουργεί το αίσθημα ασφάλειας για την ομάδα και αυτό είναι κάτι πολύ πρακτικό όσο και ουσιαστικό για τη λειτουργία της. Οι ομιλητές συμφώνησαν ότι η ενσυναίσθηση αποτελεί κρίσιμο συστατικό της αποτελεσματικής ηγεσίας, ενισχύοντας τη συνεργασία και εμπνέοντας τις ομάδες να επιτύχουν κοινούς στόχους.

Ελισάβετ Καλμπάρη | «Η ενσυναίσθηση έρχεται και απαντάει. Η ιδεολογία μας έχει δώσει αυτό το χάρισμα να αντιλαμβανόμαστε, ως ένα βαθμό, το συναίσθημα του άλλου. Είναι μαγικό όταν μιλάς με τον άλλον και μπορείς και βλέπεις τον ομιλητή και τον παρατηρητή, πώς οι δύο αυτοί εγκέφαλοι συντονίζονται μόνο με το συναίσθημα το οποίο βγαίνει και εκπέμπεται με απλές και καθημερινές κινήσεις όπως είναι το χαμόγελο. Το να χαμογελάσω θα σε αναγκάσει να χαμογελάσεις. Το χαμόγελο μεταδίδεται, η χαρά μεταδίδεται, ο θυμός μεταδίδεται, η αγωνία μεταδίδεται. Κι ένα πράγμα που παλεύουμε όλοι καθημερινά να ζήσουμε είναι να έχουμε αυτή την ασφάλεια στην καθημερινότητά μας, είτε αυτό λέγεται επιχείρηση είτε κοινωνία. Μια ασφάλεια του να νιώσω καλά ψυχολογικά, γιατί αυτό θα μου φέρει την ευεξία, την ψυχική υγεία, την αποδοτικότητα και θα με κάνει να είμαι χαρούμενος που συνεργάζομαι και συνυπάρχω με συνανθρώπους μου».

«Το σημαντικότερο από όλα στο κομμάτι της ηγεσίας είναι το κομμάτι της αυτογνωσίας. Και αντιλαμβάνομαι ότι είναι δύσκολο να πεις σε κάποιον άνθρωπο που είναι επαγγελματίας και έχει επιτύχει και έχει εξουσία να παρακολουθήσει, να το κάνει σωστά αυτό που κάνει, να διαβάσει το συναίσθημά του, πώς νιώθει, έτσι ώστε αυτό το συναίσθημα να βγει και στον άλλον απέναντί του. Και αυτό είναι κάτι που θέλει πολλή δουλειά».

Σπύρος Θεοδωρόπουλος | «Η ενσυναίσθηση είναι πολύ σημαντική αλλά πρέπει να υπάρχει και μεγάλη δόση συναισθηματικής νοημοσύνης. Αν θες να πουλήσεις, για παράδειγμα, κάτι σε κάποιον, πρέπει πρώτα να καταλάβεις τις ανάγκες του, τον τρόπο που σκέφτεται, το αν αυτό το προϊόν ή η υπηρεσία που επιλέγεις να πουλήσεις θα του είναι χρήσιμο και πού ακριβώς. Αν δεν μπορείς να μπεις στα δικά του παπούτσια, η πιθανότητα να πετύχεις δεν είναι μεγάλη».

«Η ηγεσία ουσιαστικά είναι η αίσθηση της ασφάλειας που δημιουργεί κανείς σε ένα σύνολο ανθρώπων που συστρατεύονται όλοι μαζί προς έναν κοινό στόχο. Αν δεν μπορέσεις να δώσεις ασφάλεια σε αυτούς τους ανθρώπους και αν δεν μιλήσεις τη δική τους γλώσσα, πώς θα τους εμπνεύσεις;»

Αν δεν μπορέσεις να δώσεις ασφάλεια σε αυτούς τους ανθρώπους και αν δεν μιλήσεις τη δική τους γλώσσα, πώς θα τους εμπνεύσεις;

Μαρίκα Λάμπρου | «Ενσυναίσθηση στην ηγεσία σημαίνει να σέβομαι τον συνάνθρωπό μου, τον συνάδελφό μου όταν του μιλάω, να κάνω μία μικρή παύση για να τον ακούσω. Όταν ακούω με όλο μου το μυαλό, με όλη μου την ψυχή καταλαβαίνω, και με αυτόν τον τρόπο μπορώ να μετακινήσω τα πόδια μου στα δικά του παπούτσια και να πω κάτι που να τον αφορά και εκείνον. Γιατί οι άνθρωποι πρέπει να αισθανθούν ότι υπάρχει ένας ενορχηστρωτής, ένας εμψυχωτής, ο οποίος όταν προχωράμε για έναν κοινό σκοπό πρέπει να τους εμπνεύσει. Η ενσυναίσθηση δεν είναι κάτι που αποδεικνύεται με λόγια αλλά με πράξεις.»

«Η ενσυναίσθηση δεν είναι ένα χαρακτηριστικό καλού χαρακτήρα. Δεν τον έχουν οι καλοί και τίμιοι άνθρωποι· το έχουν και έξυπνοι άνθρωποι, έξυπνοι επιχειρηματίες, έξυπνοι ηγέτες. Όχι για να κοροϊδέψουμε κανέναν, αλλά γιατί αντιλαμβάνονται ότι τα καλά αποτελέσματα είναι αποτελέσματα ομαδικής ανθρώπινης προσπάθειας. Και πώς θα έρθουν αυτά; Καταλαβαίνοντας ο ένας τον άλλον».

Στο Επίκεντρο ο Άνθρωπος

Ο Δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς συζητάει με τη Βίβιαν Μπουζάλη | Chief Corporate Affairs & Communication Officer, METLEN Energy & Metals.

Το Forum της Athens Voice για την Ενσυναίσθηση είναι σίγουρα κάτι πολύ διαφορετικό, είπε η Βίβιαν Μπουζάλη στον Μάκη Προβατά. Ανάμεσα σε άλλα συνμίλησαν για το τι σημαίνει η ενσυναίσθηση σε μια εταιρία σαν τη Metlen, που δραστηριοποιείται σε πέντε ηπείρους και 40 χώρες. Πώς πρέπει να ανταποκριθούν οι εταιρίες σε αυτό τον ρευστό, διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, ώστε να στηρίξουν τον εργαζόμενο και να τον εξοπλίσουν με νέες δεξιότητες τις οποίες έχει ανάγκη, αλλά και τι σημαίνει «ενεργειακή δημοκρατία»: το να μπορεί όλος ο κόσμος να έχει πρόσβαση σε ρεύμα και καύσιμα στην καλύτερη δυνατή τιμή, με το πιο πράσινο τρόπο.

«Η ενσυναίσθηση γίνεται πάρα πολύ δύσκολη στο δικό μας περιβάλλον. 40 χώρες σημαίνει διαφορετικοί άνθρωποι, διαφορετικές νοοτροπίες, ήθη και έθιμα, διαφορετικές γλώσσες, αλλά και διαφορετική κουλτούρα στον τρόπο εργασίας. Στην Ελλάδα οι περισσότεροι δουλεύουν από το γραφεία τους, αν πας σε κάποιες χώρες και πεις ότι δεν έχουμε τηλερργασία, θα σου πουν ότι δεν υπάρχει ενσυναίσθηση. Υπάρχουν όμως και αρκετά κοινά, όπως η ανάγκη ανάπτυξης δεξιοτήτων, αυτό που λέμε reskilling, κι αυτό χρειάζεται παντού, ανεξαρτήτως κουλτούρας».

«Σε εμάς αυτό είναι μεγάλη προτεραιότητα, η κατάρτιση και η επανακατάρτιση. Μπορεί να ξεκινάς με βάση τα οικονομικά αλλά να μεταπηδήσεις στην ενέργεια, και εκεί να συνειδητοποιείς ότι έχεις ικανότητες που μπορεί να σε πάνε στην επικοινωνία. Στη Metlen έχουμε ένα πολύ οργανωμένο τμήμα το οποίο βοηθάει τους εργαζόμενους να κάνουν αυτή την αλλαγή, να μετακομίσουν για παράδειγμα από ένα project στη Χιλή και να πάνε στον Καναδά. Το οποίο δεν είναι καθόλου εύκολο, ακόμα και από πλευράς κλιματικών συνθηκών να το δεις».

«Τα προγράμματα που τρέχει η Γενική Διεύθυνση ανθρώπινου δυναμικού είναι πολλά, με στόχο μια Ακαδημία η οποία θα κάνει επανακατάρτιση των ανθρώπων σε ίδια ή διαφορετικά αντικείμενα. Αυτό το κάνουμε σε συνεργασία με το Harvard University. Και νομίζω ότι θα μας δώσει πάρα πολύ μεγάλη αξία, καθώς προχωράμε σε έναν κόσμο που όλα αλλάζουν».

Μόνο ο άνθρωπος είναι αυτός ο οποίος μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα καλύτερο μέλλον.

«Το AI συστήθηκε με πρώτη προτεραιότητα να μειωθεί το κόστος. Είναι πολύ ωραίο που το έχουμε και πρέπει πάντα να πηγαίνουμε μπροστά, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι κόβει θέσεις εργασίας. Οι δουλειές ρουτίνας έχουν εξαλειφθεί ή θα εξαλειφθούν εντελώς. Όσο τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης εξειδικεύονται και γίνονται εξυπνότερα τόσο θα παίρνουν θέσεις ανθρώπων σε επίπεδο εργασίας που απαιτούν μεγαλύτερη εξειδίκευση. Αυτό είναι το αρνητικό της υπόθεσης. Από την άλλη, μπορείς να κάνεις τη δουλειά σου πολύ πιο γρήγορα, ενώ οι άνθρωποι θα γίνονται κι αυτοί εξυπνότεροι αναπτύσσοντας δεξιότητες τις οποίες δεν θα μπορούν να έχουν οι μηχανές».

«Η μεγαλύτερη μας ελπίδα είναι σίγουρα ο άνθρωπος, γιατί διαθέτει την ικανότητα ενσυναίσθησης, και ελπίδα. Ακόμα κι αν είναι κρυμμένα, στις δύσκολες καταστάσεις στις οποίες ζούμε, πανδημίες, πολέμους, ενεργειακές κρίσεις, μόνο ο άνθρωπος είναι αυτός ο οποίος μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα καλύτερο μέλλον».

«Οι επιχειρήσεις πρέπει να αναπτύξουν ανθεκτικότητα, για να συνεχίσουν να ανταποκρίνεται στους εργαζόμενούς τους και στην κοινωνία σε αυτό το τρομερό τρομερά ρευστό περιβάλλον. Πρέπει να μάθουμε το να αλλάζουμε, και για εμάς αυτή είναι η κουλτούρα της εταιρείας μας, το ότι δεν υπάρχει τίποτα σταθερό. Θωρακιζόμαστε, χρησιμοποιούμε το καλύτερο μέρος του εαυτού μας, προχωράμε».

Επιχειρηματικότητα με Ενσυναίσθηση

Πόσο απαραίτητη είναι στον χώρο εργασίας και στην ανάπτυξη μιας επιχείρησης;

Θέμης Χασιώτης | Director Communications & Sustainability, PAPASTRATOS
Δήμητρα Πετρίδη | Corporate Affairs & Engagement Director, L’ OREAL HELLAS
Δήμητρα Δασκαλάκη | Organisational Development & Communications Director, METRO
Νικόλας Γαλανόπουλος | Founder of THETOTALBUSINESS.COM, Business Advisor
Συντονίστρια: Αγγελική Κοσμοπούλου | Story Strategist, Ιδρύτρια Storymentor

Στο πάνελ για την επιχειρηματικότητα και την ενσυναίσθηση, η Αγγελική Κοσμοπούλου συντόνισε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τέσσερις σημαντικές προσωπικότητες από τον χώρο των επιχειρήσεων, οι οποίοι μας είπαν ιστορίες ενσυναίσθησης από τις εταιρίες και τον χώρο εργασίας τους. Συζήτησαν για τη σημασία της ενσυναίσθησης στις επιχειρήσεις γενικά αλλά και ειδικότερα σε σχέση με την κουλτούρα των εταιριών τους. Αλλά και για το πνεύμα αλληλεγγύης, απαραίτητο ειδικά σε περιόδους κρίσεων, και σεβασμού προς τις ανθρώπινες αξίες, για κάθε επιχείρηση η οποία προσαρμόζεται στις ανάγκες του σύγχρονου κόσμου, αναπτύσσεται και προχωράει κοιτώντας μπροστά.

Δήμητρα Δασκαλάκη | «Η ενσυναίσθηση είναι η βασικότερη αρχή της κοινωνικής συμπεριφοράς και είναι κάτι που θα πρέπει να μαθαίνουμε στα παιδιά μας από την πρώτη στιγμή που καταλαβαίνουν τον εαυτό τους. Η Metro είναι ένας οργανισμός με 11.500 χιλιάδες ανθρώπους σε όλη την Ελλάδα, άνθρωποι που είναι στην πρώτη γραμμή της εξυπηρέτησης προκειμένου να διατηρήσουν ζωντανή την εφοδιαστική αλυσίδα. Αφήνουν τα σπίτια τους, ό,τι προβλήματα και να έχουν, αφήνουν την οικογένεια τους και είναι εκεί, στα σουπερμάρκετ, που είναι πάντα ανοιχτά. Είναι σημαντικό το να κατανοείς τη σημασία της δουλειάς τους, να προσπαθείς να σκεφτείς τι έχουν ανάγκη και απλά να είσαι εκεί, να τους λες “δεν είστε μόνοι”. Σε τόσο μεγάλους οργανισμούς το να καλλιεργήσει; μια κουλτούρα ενσυναίσθησης δεν είναι εύκολο γιατί είμαστε διασκορπισμένοι σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, αλλά το να κάνεις τους ανθρώπους να αισθάνονται ασφαλείς είναι πάρα πολύ σημαντικό, κι αν υπάρχει κουλτούρα ενσυναίσθησης αποδεικνύεται και ο βαθμός συναισθηματικής ευαισθησίας και ωριμότητας του ηγέτη».

«Η πανδημία μας άλλαξε τελείως, και τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε, και τον ρόλο μας σε σχέση με το ανθρώπινο δυναμικό. Γιατί εμείς δεν είχαμε καμία επιλογή, ήμασταν εκεί, δεν μας προειδοποίησε κανείς, δεν μας ρώτησε κανείς, υπήρχαν ευάλωτοι εργαζόμενοι, δεν υπήρχαν μάσκες, αντισηπτικά, γάντια, τον πρώτο καιρό, και ήμασταν εκεί να διατηρούμε την αλυσίδα δίνοντας τρόφιμα και να απορροφούμε όλο τον εκνευρισμό και τον φόβο των ανθρώπων που ερχόντουσαν για να προμηθευτούν τα είδη πρώτης ανάγκης. Σε αυτούς ανθρώπους, λοιπόν, κάνεις βόλτα σε όλη την Ελλάδα γιατί παίρνεις μαθήματα θάρρους και δύναμης και τους ανταμείβεις ηθικά και οικονομικά».

Θέμης Χασιώτης | «Θα ήθελα να συγχαρώ την ομάδα της Athens Voice για αυτή την εξαιρετική πρωτοβουλία. Αγαπητέ Φώτη το πείραμα πέτυχε, και αφού μιλάμε για την ενσυναίσθηση, το τι σημαίνει, θα ήθελα να σταθώ στην αναφορά που έκανε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κα Κατερίνα Σακελλαρόπουλου στην αρχή. Η ενσυναίσθηση, είπε, είναι ένα κοινωνικό ραντάρ. Είναι, πράγματι, ένα κοινωνικό ραντάρ και ένα συναισθηματικό ραντάρ, που σου δίνει τη δυνατότατα να διαβάσεις πέρα από τα προφανή και να δεις όλα τα αδιόρατα. Η ενσυναίσθηση συγχρόνως είναι μια αληθινή επιθυμία που έχουμε μέσα μας για να αναρωτηθούμε πώς νιώθει ο άλλος και να δούμε το δικό του κόσμου μέσα από τη δική του οπτική. Ενσυναίσθηση είναι να έχεις δίπλα σου έναν personal training που θα είναι δίπλα σου και θα σου γυμνάζει καθημερινά πνεύμα, καρδιά και ψυχή. Ενσυναίσθηση είναι και να κρατάς στα χέρια σου μια γέφυρα, να την ρίξεις κάποια στιγμή και να ενώσεις ανθρώπους και ομάδες. Και νομίζω ότι είναι μία από τις σημαντικότερες αρετές που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος, και από τα μεγαλύτερα προτερήματα για τους ανθρώπους σε μια επιχείρηση».

«Σε σχέση με την κουλτούρα και το DNA μιας εταιρίας, η Παπαστράτος εδώ και 94 χρόνια εργάζεται σκληρά για να παραμένει σχετική, σε σχέση με το περιβάλλον, την κοινωνία, τις ανάγκες των ανθρώπων, και το αν αυτό είναι επιτυχημένο θα φανεί στα αποτελέσματα. Η ενσυναίσθησή πρέπει να καταλάβουμε ότι είναι απαραίτητο εφόδιο κάθε επιχείρησης για να παραμείνει σχετική. Και να πούμε εδώ ότι οι επιχειρήσεις στον σύγχρονο κόσμο έχουν κάνει πολλά βήματα πάνω στην ενσυναίσθηση, γιατί επιβεβαιωμένα έχει αποτέλεσμα –και στην κερδοφορία–, και γι’ αυτό βλέπουμε ότι είναι διατεθειμένες να την καλλιεργούν όλο και περισσότερο. Και θέλω να σκεφτούμε, μέσα στις εταιρείες μας, πόσα εργαλεία ενσυναίσθησης διαθέτουμε».

Δήμητρα Πετρίδη | Για εμένα ενσυναίσθηση είναι μια λέξη, μια αξία θα έλεγα, πολύ σημαντική, γιατί εργάζομαι στην L’Oréal, η οποία είναι μια εταιρεία που παρέχει προϊόντα ομορφιάς. Άρα πάμε και αγγίζουμε ένα κομμάτι που για πολλούς ίσως στο πρώτο άκουσμα είναι κάτι επιφανειακό. Αλλά αν ανατρέξουμε πολλά χρόνια πίσω θα δούμε ότι η ομορφιά υπάρχει από όταν έχει δημιουργηθεί ο κόσμος. Και δεν μιλάμε απλά για το να αισθάνομαι όμορφος ή όμορφη βλέποντας τον εαυτό μου, αλλά γι’ αυτά που δημιουργεί, την αυτοπεποίθηση, τη δύναμη που μου δίνει να έρθω σε επαφή με τους ανθρώπους. Άρα η ενσυναίσθηση σε εμάς είναι πάρα πολύ σημαντική, και είναι βαθιά ριζωμένη στις αξίες της εταιρείας μας.

«Η ιστορία της ενσυναίσθησης στην εταιρεία μας ξεκινάει από πολύ παλιά. Πάμε, όμως, στο σήμερα. Στο σήμερα υπάρχει ένα πρόγραμμα που λέγεται L’Oréal for the Future. Το πρόγραμμα αυτό έχει τρεις άξονες. Ο πρώτος είναι ουσιαστικά το πώς μετασχηματίζεται η εταιρεία ώστε να μπορέσει να σεβαστεί τα όρια του πλανήτη. Ο δεύτερος είναι ο τρόπος με τον οποίο προσκαλούμε το οικοσύστημά μας να ακολουθήσει αντίστοιχες πρακτικές. Και ο τρίτος το ότι ερχόμαστε ουσιαστικά να συμβάλλουμε σε μεγάλες κρίσεις που υπάρχουν παγκοσμίως. Το πιο σημαντικό είναι να ξεκινάμε από τους ίδιους μας τους εαυτούς».

Νίκος Γαλανόπουλος | «Είμαι απ’ αυτούς που πιστεύουν ότι το συναίσθημα έχει θέση στις επιχειρήσεις και πιστεύω ότι όταν υπάρχει συναίσθημα κάνουν καλύτερη δουλειά. Η ενσυναίσθηση είναι μια σπάνια αρετή, αλλά και μια ανθρώπινη ανάγκη. Εγώ δεν έχω παράδειγμα να μοιραστώ στο εργασιακό μου περιβάλλον, αλλά αυτό που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας είναι περισσότερο μια επιφύλαξη που έχω. Η ενσυναίσθηση έχει δύο ποδαράκια, το ένα είναι η αυθεντικότητα και το άλλο είναι η ευθύνη. Η αυθεντικότητα αφορά τις εταιρείες και η ευθύνη τον εργαζόμενο. Είδαμε ότι οι άνθρωποι, κυρίως μετά την πανδημία, αισθάνθηκαν ότι δεν είναι προτεραιότητα η εργασία τους αλλά η ζωή τους, και έχουν την ανάγκη να νιώθουν άνθρωποι. Την ίδια στιγμή οι επιχειρήσεις δεν είναι φιλανθρωπικά σωματεία, έχουν στόχο το κέρδος κι αυτό είναι απόλυτα θεμιτό. Όμως αν οι εταιρείες δεν είναι αυθεντικές και οι εργαζόμενοι δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη τους τότε η ενσυναίσθηση γίνεται ένα κλισέ, κενή περιεχομένου, κάτι που συναντάμε συχνά αυτή την εποχή. Είμαι όμως αισιόδοξος, έχω πάρα πολλά παραδείγματα εταιρειών στην Ελλάδα που κάνουν εξαιρετική δουλειά και κάποιος από αυτές είναι μαζί μας σήμερα, σε αυτό εδώ το Forum Athens Voice».

Η Ενσυναίσθηση στον Κόσμο των Παιδιών

Τι σημαίνει ενσυναίσθηση για ένα παιδί; Διδάσκεται; Τι επίγευση αφήνει; Πώς η απουσία της μας επηρεάζει όταν μεγαλώνουμε;

Δημήτρης Καραγιάννης | Παιδοψυχίατρος, Ψυχοθεραπευτής, Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου «Αντίστιξη»
Μάριος Μάζαρης | Δάσκαλος, Συγγραφέας Παιδικών Βιβλίων
Κωστής Σφυρικίδης | Καθηγητής Αγωγής της Φωνής, Συνιδρυτής Storymentor
Συντονίστρια: Ελένη Ψυχούλη | Δημοσιογράφος στην Athens Voice

Τι συνέπειες έχει στον ψυχισμό των παιδιών και στην ικανότητά τους να επιβιώνουν αλλά και να μάθουν να σχετίζονται και να χαίρονται, το να μεγαλώνουν τα παιδιά σαν πρίγκιπες και πριγκίπισσες, με συνεχείς επιβραβεύσεις για το πόσο τέλεια είναι; Ποιο είναι το ψυχικό τους συμφέρον; Είναι η χαρά ταμπού; Γιατί καταστρέφονται σώματα και φωνές από τον φόβο για τη γνώμη των άλλων; Ο κ. Καραγιάννης ξεκίνησε να μιλάει για την έννοια του κέρδους. «Η ενσυναίσθηση δεν είναι μια υποχρέωση, είναι για το ψυχικό μας συμφέρον, μια επένδυση για την ίδια μας τη ζωή. Ένα κεφάλαιο το οποίο θα έχει να αποδώσει πολλούς καρπούς για το μέλλον. Έτσι πρέπει να το δούμε». Τη συζήτηση συντόνισε η Ελένη Ψυχούλη, λιγότερο ως δημοσιογράφος της Athens Voice και περισσότερο ως μητέρα.

Η ενσυναίσθηση δεν είναι μια υποχρέωση, είναι για το ψυχικό μας συμφέρον, μια επένδυση για την ίδια μας τη ζωή.

Δημήτρης Καραγιάννης | «Σήμερα παρά το ότι μιλάμε για την ενσυναίσθηση, είμαστε στην αντίθετη κατεύθυνση, γιατί μαθαίνουμε τα παιδιά να είναι νάρκισσοι. Να τους χαρίζουμε τα πάντα χωρίς να λένε ευχαριστώ, να θεωρούν αυτονόητη την όποια προσφορά. Παλέψαμε να φύγει η πατριαρχία, αλλά μήπως τώρα σερβίρουμε το παιδί την καλύτερη μερίδα και το παρακαλάμε κιόλας να φάει; Μήπως από τις ενοχές και τραύματα των γονιών περάσαμε στην αντίπερα όχθη; Αν μεγαλώνουν έτσι τα παιδιά μας δεν θα είναι ποτέ ευχαριστημένα. Θα κλειστούν στις οθόνες, δεν θα μπορέσουν να μπουν στον κόσμο των άλλων».

«Έχει γίνει ταμπού το να επιδιώκουμε μέσα στην οικογένεια να υπάρχει χαρά. Βασικό για την ενσυναίσθηση είναι να μπορείς να νιώθεις πρώτα τα δικά σου τα συναισθήματά σου και μετά των άλλων. Χωρίς νοιάξιμο, χωρίς μοίρασμα, μπορώ να ξέρω τα πάντα σ’ ένα επίπεδο νοητικό, αλλά να είμαι ανίκανος να σχετιστώ».

Σήμερα, μαθαίνουμε τα παιδιά να είναι νάρκισσοι. Να τους χαρίζουμε τα πάντα, θεωρώντας αυτονόητη την όποια προσφορά.

Μάριος Μάζαρης | «Η ενσυναίσηση είναι μια λέξη καραμέλα, της μόδας, που ελάχιστοι καταλαβαίνουν τι σημαίνει. Νομίζουμε ότι είναι κάτι απόλυτα φωτεινό, κάτι χαρούμενο και λαμπερό, μια διαπαιδαγώγηση χωρίς όρια, το παιδί να αποφασίζει για τα πάντα. Όμως είναι επικίνδυνο να μεγαλώνει ένα παιδί χωρίς μέτρο, χωρίς να μαθαίνει τι είναι σωστό και τι λάθος. Από την εμπειρία μου, η ενσυναίσθηση στους περισσότερους γονείς σημαίνει “νοιαστείτε το παιδί μου”. Που σημαίνει, δεν πειράζει που έχουμε ένα παιδί με αυτισμό, ένα παιδί ρομά, ένα παιδί με προβλήματα, το δικό μας να είναι καλά… Αυτό το κλίμα δεν βοηθάει, δεν χτίζει δεσμούς. Χρειάζεται μια ισορροπία».

«Δεν θέλω το παιδί μας να βαριέται, να περνάει δύσκολα. Λες και το να βαρεθεί ένα παιδί είναι το πιο άσχημο πράγμα στον κόσμο. Μα πρέπει να βαρεθεί! Πώς θα ανακαλύψει τις κλήσεις του και τα ενδιαφέροντά του; Όταν οι γονείς είναι μάνατζερ, που βάζουν στα παιδιά από το πρωί μέχρι το βράδυ δραστηριότητες, πού χωράει το νοιάξιμο;»

Η ενσυναίσθηση στους περισσότερους γονείς σημαίνει «νοιαστείτε το παιδί μου».

Κωστής Σφυρικίδης | «Η φωνή τι σχέση έχει με την ενσυναίσθηση; Η φωνή είναι η ταυτότητά μας, είναι φτιαγμένη για να βγάζει έξω αυτό που αισθάνομαι μέσα. Τι προϋποθέτει; Να αισθάνομαι, αλλά και να έχω το θάρρος να το εκφράσω. Αυτό που χαλάει τις φωνές και τα σώματα είναι ο φόβος μας στην έκθεση και τη γνώμη των άλλων. Όταν νιώθω ότι με επικρίνουν κάνω τη φωνή μου αποδεκτή και λέω πάντοτε αλήθειες τις οποίες φιλτράρω ώστε να αρέσουν».

«Οι στρεβλώσεις ξεκινούν από τις πολύ τρυφερές ηλικίες. Μεγαλώνοντας παύουμε να καταδυόμαστε στα συναισθήματά μας, φτιάχνουμε ένα κέλυφος μέσα στο οποίο αισθανόμαστε ότι μπορούμε να σωθούμε. Δεν μαθαίνουμε να βγάζουμε έξω αυτό που πραγματικά είμαστε, μέσω της φωνής. Στα μαθήματα αγωγής της φωνής ψάχνουμε να βγάλουμε έξω τη φυσική μας φωνή, γιατί το να ελευθερώσεις τη φωνή σημαίνει να ελευθερώσεις τον άνθρωπο».

Αυτό που χαλάει τις φωνές και τα σώματα είναι ο φόβος μας στην έκθεση και τη γνώμη των άλλων.

Hate Speech στα Social Media και η Βία στην Πραγματική Ζωή

Πώς διαχειριζόμαστε τη ρητορική μίσους στο απρόσωπο σύμπαν των κοινωνικών δικτύων;

Άννα Κανδαράκη | Kλινική Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια
Yiakou | Εικαστικός, Street Artist
Νεφέλη Μεγκ | Influencer, Podcaster
Xαρά Κοντοχρήστου | Content Creator
Συντονίστρια: Κατερίνα Καμπόσου | Δημοσιογράφoς στην Athens Voice

Το πάνελ «Hate Speech και Social Media» είχε στόχο αρχικά να καταδείξει την κουλτούρα της ρητορικής του μίσους που δυστυχώς βρίσκει εύφορο έδαφος στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, μέσα από τα hate comments επώνυμων και ανώνυμων χρηστών, και στη συνέχεια να προωθήσει τρόπους διαχείρησής τους από τον καθένα μας. Η συζήτηση ξεκίνησε με τη Νεφέλη, που έπειτα από τη δημοσίευση της συνέντευξής της με τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη στο κανάλι της στο YouTube, δέχτηκε μέχρι και απειλές κατά της σωματικής της ακεραιότητας.

Nεφέλη Μεγκ | Περπατούσα στον δρόμο και με έβριζαν, ήμουν στο 040 και με τραμπούκιζαν... ανέπτυξα σύνδρομο καταδίωξης, κατέληξα να με βλέπει ψυχίατρος.

Σε αντίστοιχη θέση βρέθηκε και η content creator Χαρά Κοντοχρήστου, μετά από ανάρτησή της που σχετίζεται με το Pride Festival.

Χαρά Κοντοχρήστου | Πήγα στο Pride και απλώς αποτύπωσα την στιγμή. Απογοητεύτηκα... αλλά και ήρθα αντιμέτωπη με το τι βιώνουν τα μέλη της LGBTQ κοινότητας, όχι μόνο διαδικτυακά αλλά και στον έξω κόσμο.

Ποιο σχόλιο τις τρόμαξε περισσότερο; Πόσο τις ανησυχεί η ευκολία με την οποία κάποιος εκφράζει μίσος στα social media; Eίναι εύκολο να δημιουργηθούν φιλίες στον απρόσωπο ψηφιακό κόσμο ή αναπτύσσονται κυρίως τοξικές σχέσεις; Αφού έδωσαν αμφότερες τις απανήσεις τους στα παραπάνω, τοποθετήθηκε η Άννα Κανδαράκη, σχετικά με τους λόγους που οι άνθρωποι αισθάνονται πιο ελεύθεροι να εκφραστούν μέσα από τις οθόνες, σε σχέση με την ζωή, έξω από αυτές. Έπειτα πρότεινε μεθόδους θωράκισής μας απέναντι στο φαινόμενο ενώ αναφέρθηκε και στις αιτίες που οι γυναίκες παρατηρείται να είναι ευκολότεροι στόχοι social bullying σε σχέση με τους άντρες, όσον αφορά την εικόνα και τον τρόπο που εκφράζονται.

Πώς θα μείνουν ανθρώπινες οι ψηφιακές μας ζωές;

Άννα Κανδαράκη | Aς είμαστε τίμιοι και ας δεχτούμε ότι από την στιγμή που μπαίνουμε μέσα σε μια τέτοια συναναστροφή, πρέπει να είμαι έτοιμος να δεχτώ όλη αυτή την κριτική. Επιλέγω την έκθεση. Πώς θωρακίζομαι; Θα πρέπει εγώ να βουτήξω σε εμένα.

Στο τέλος της συζήτησης ο Yiakou, εξήγησε πως χρησιμοποιεί την πλατφόρμα του ώστε να μεταφέρει την ενσυναίσθηση από το έξω στον διαδυκτυακό κόσμο και πώς αυτή καλλιεργείται μέσα από την τέχνη.

Υiakou | Zωντανεύω μια ιστορία όπου κάποιοι την εγκατέλειψαν, ένα εγκατελειμένο εργοστάσιο που παρήγαγε ψυγεία και ιστορίες ανθρώπων που έζησαν εκεί χρόνι, γράφοντας πάνω εκεί έναν στίχο.

Επιλέγω την έκθεση. Πώς θωρακίζομαι; Θα πρέπει εγώ να βουτήξω σε εμένα.

Η Ενσυναίσθηση ως Κοινωνικός Δεσμός

Μπορεί να Παρεξηγηθεί σαν Λέξη; Τι Ακριβώς Σημαίνει; Πώς Μπορεί να Λειτουργήσει Υποστηρικτικά στις Ανθρώπινες Σχέσεις;

Παναγής Παναγιωτόπουλος | Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο ΕΚΠΑ
Ρωμανός Γεροδήμος | Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth
Βάσω Κιντή | Καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης στο ΕΚΠΑ
Συντονίστρια: Αγγελική Κοσμοπούλου | Story Strategist, Ιδρύτρια Storymentor

Οι ομιλητές του πάνελ έθεσαν με έναν πιο θεωρητικό τρόπο την ενσυναίσθηση διατυπώνοντας μάλιστα διαφορετικές οπτικές για το αν και με ποιους τρόπους είναι χρήσιμη, ποιοι είναι οι κίνδυνοι, υπό ποια έννοια μπορεί να λειτουργήσει προβληματικά, ποια είναι τα όρια. Η Βάσω Κιντή ξεκίνησε με μια ιστορική αναδρομή στις σημασίες και τη χρήση του όρου της ενσυναίσθησης.

Βάσω Κιντή | «Είναι ένα θέμα που με κάνει να κρατάω κάποιες επιφυλάξεις γιατί μας φορές χρησιμοποιείται εσφαλμένα. Στην Ελλάδα πολύ συχνά η λέξη ενσυναίσθηση μπερδεύεται με τη λέξη συναίσθηση, που σημαίνει άλλο πράγμα, να μας γνώση κάποιου πράγματος να το μας καταλάβει. Ψχνοντας βρήκα ότι υπάρχουν 43 ορισμοί. Να διακρίνουμε τη συμπάθεια από την ενσυναίσθηση, με την ενσυναίσθηση έχουμε τα αισθήματα του άλλου, αισθανόμαστε ως μας, ενώ με τη συμπάθεια έχουμε αισθήματα για τον άλλον, αλλά είναι δικά μας τα αισθήματα. Στη φιλοσοφία βλέπουμε τη συμπάθεια ή την ενυναίσθηση σαν ένα μετα-ηθικό ζήτημα, σεσχέση με το πού θεμελιώνεται η ηθική, στα συναισθήματα ή στον Λόγο, όπως θα έλεγε ο Καντ;»

«Ποια θα έβλεπα εγώ ως προβλήματα σε σχέση με την ενσυναίσθηση; Το ότι την αισθανόμαστε για ανθρώπους που βρίσκονται πιο κοντά σε εμάς, που μας μοιάζουν, κι αυτό μπορεί να μας κάνεις ηθικά μεροληπτικούς. Επίσης, θα θέλαμε οι δικαστές να έχουν ενσυναίσθηση; Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι στις κοινωνίες μας υπάρχουν και συστημικά προβλήματα που δεν έχουν σχέση με το πώς αισθάνεται και το σε ποια θέση βρίσκεται ο καθένας. Και άρα δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε ικανή συνθήκη το να έχεις ενσυναίσθηση για να μπορείς να λύνεις τα προβλήματα».

Παναγής Παναγιωτόπουλος | «Όλοι εδώ έχουμε περίπου την ίδια εντύπωση, ότι η ενσυναίσθηση είναι μια ηθική αρετή που έχει να κάνει με την ικανότητα ή το καθήκον μας να προσπαθούμε να αισθανθούμε όπως ή ό,τι και ο άλλος. Εγώ είμαι σε αυτή τη μικρή ομάδα ανθρώπων που βρίσκω ότι αυτή η έννοια μπορεί να είναι προβληματική, εννοιολογικά,ή και να δημιουργεί εμπλοκές στο μετρό που έρχεται να αντικαταστήσει άλλες έννοιες και διαδικασίες που πιστεύω ότι είναι πιο ικανές για να πετύχουν τον ίδιο σκοπό, που είναι ποιος; Μια καλή, κοινή κοινωνία. Μια κοινωνία που οι άνθρωποι επιδιώκουν όσο γίνεται περισσότερο έναν καλό κοινό σκοπό».

«Το πρώτο πρόβλημα είναι καθαρά πρακτικό με τη συνεχή επίκληση της ενσυναίσθησης. Πού μπαίνει το όριο της ενσυναίσθησής μου, δηλαδή μέχρι πού οφείλω να συναισθάνομαι και ποιους για να έχουμε μια κοινή καλή κοινωνία; Τα θύματα μιας αδικίας ή μιας βίας. Ωστόσο η έννοια της ενσυναίσθησης φεύγει από αυτό, επεκτείνεται, και είναι πάρα πολύ εύκολο να διεκδικήσει ενσυναίσθηση κι ένας θύτης. Είναι κάτι που το βλέπουμε πολύ συχνά να στο δυτικό κόσμο, να εξομοιώνονται θύτες και θύματα στο όνομα της ενσυναίσθησης». 

 Ψάχνοντας να βρούμε πώς θα συνδεθούμε με άλλα άτομα σε ένα περιβάλλον όπου έχουν καταρρεύσει όλα αυτά τα οποία κάποτε πιστεύαμε.

Ρωμανός Γεροδήμος | «Τα τελευταία 20-30 χρόνια έχουν συμβεί αλλαγές σαν αποτέλεσμα μιας πολύ μακράς διαδικασίας όπου μετατοπίζεται η πίστη του ανθρώπου από τις συλλογικές δομές, τους θεσμούς, το κράτος, στο άτομο. Στο αποκορύφωμα αυτής της διαδικασίας το άτομο γίνεται κυρίαρχο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μέσα σ’αυτό τον προβληματισμό, μπορούμε να αντιληφθούμε την ενσυναίσθηση σαν επιστέγασμα μιας διαδικασίας αιώνων Διαφωτισμού, όπου το άτομο ψάχνει να βρει πώς θα συνδεθεί με άλλα άτομα σε ένα περιβάλλον όπου έχουν καταρρεύσει όλα αυτά τα οποία κάποτε πιστεύαμε. Οι νεότερες γενιές έχουν ένα συναισθηματικό λεξιλόγιο που δεν είχαν οι παλιότερες, μια επαφή με τον ψυχισμό τους, ενώ πλέον ψαχνόμαστε πολύ περισσότερο, αναζητώντας μια πνευματικότητα την οποία έχουμε χάσει».

«Ναι, φυσικά και ο θύτης είναι και θύμα, και φυσικά είναι άνθρωπος και πρέπει να αναπτύσσουμε ενσυναίσθηση, κι όσο το ψάχνουμε τόσο καταλαβαίνουμε τι κρύβεται πίσω από τη βία και τα εγκλήματα, αυτή την αλυσίδα πόνου και ντροπής και τραύματος τα οποία απλώς αναπαράγονται. Χωρίς να είναι δικαιολογία για κανέναν, είναι όμως αυτό που διαφοροποιεί μια πολιτισμένη κοινωνία η οποία θα αντιμετωπίσει τον παραβατικό, ακόμα και τον δολοφόνο, με ενσυναίσθηση και ανθρωπιά γιατί εντέλει είναι άνθρωπος».

Ενσυναίσθηση και Υγεία

Πώς Στεκόμαστε Δίπλα στους Ανθρώπους που Αρρωσταίνουν; Μαρτυρίες και Ιατρική Εμπειρία.

Σάββας Σαββόπουλος | Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής
Ολυμπία Κρασαγάκη | Φωτογράφος
Εύη Χατζηανδρέου | Ιατρός, Διδάκτωρ Δημόσιας Υγείας Πανεπιστημίου Harvard, Ειδικός Μακροζωίας
Συντονίστρια: Χριστίνα Γαλανοπούλου | Σύμβουλος Διεύθυνσης στην Athens Voice, Δημοσιογράφoς

Η ενσυναίσθηση ως ακρογωνιαίος λίθος μακροζωίας και καταλυτικός παράγοντας στην ψυχολογία των ασθενών. Η ενσυναίσθηση ως η μεγάλη απούσα όταν αναφερόμαστε στην κόπωση και το προσδόκιμο ζωής των γιατρών. Στο πάνελ με θέμα «Ενσυναίσθηση και Υγεία» ακούστηκαν μεγάλες –κάποτε πίκρες και κάποτε απολύτως αισιόδοξες αλήθειες– για το ποιοι είμαστε όταν ασθενούμε και ποιοι (θα βοηθούσε να) είναι οι άλλοι απέναντι μας. Σε αυτό συνέβαλε η πολύτιμη εμπειρία και το βίωμα της βραβευμένης φωτογράφου Ολυμπίας Κρασαγάκη, αλλά και της Διδάκτωρα Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, ιατρού και ειδικού μακροζωίας, Εύης Χατζηανδρέου, καθώς και του εμβληματικού έλληνα ψυχιάτρου και ψυχαναλυτή, Σάββα Σαββόπουλου.

Μπορεί, και κυρίως πρέπει, ο γιατρός να συναισθάνεται την πάλη του ασθενούς;

Εύη Χατζηανδρέου | «Έχουμε δύο ειδών ενσυναισθήσεις: τη γνωσιακή και τη συναισθηματική – αυτή έχει να κάνει με τη συμπόνοια. Ένας γιατρός δεν γίνεται γιατρός, αν δεν θέλει να ανθίσει, αν δεν είναι άνθρωπος. Οι ογκολόγοι και οι αναισθησιολόγοι – ειδικότητες με πολύ στρες- έχουν 10 χρόνια λιγότερο προσδόκιμο ζωής. Για πολλούς λόγους σε αυτό παίζει ρόλο και η ενσυναίσθηση. Άρα στη ζωή του γιατρού πρέπει να υπάρχει ισορροπία».

Σάββας Σαββόπουλος | «Στη χώρα μας υπάρχει τεράστιο έλλειμμα ψυχοκοινωνικής πλαισίωσης: και των ασθενών και των ιατρών και των φροντιστών κι αυτό είναι σκάνδαλο. Στη Γενεύη το ’80 υπήρχε κέντρο ανακουφιστικής θεραπείας ασθενών με καρκίνο, στην Ελλάδα του 2024 δεν υπάρχει ούτε μία μονάδα... Είναι ωραίο να λέμε λόγια, αλλά αυτό δείχνει ότι ως κοινωνία δεν έχουμε την ενσυναίσθηση».

Πώς νιώθεις όταν ξαφνικά σου ανακοινώνουν ότι είσαι άρρωστος; Πώς τα βγάζεις πέρα;

Ολυμπία Κρασαγάκη | «Είναι στην κουλτούρα μας να μη μιλάμε για την ασθένεια, γιατί "τι θα πει ο κόσμος;!". Και λες, "μα, αυτό είναι μια αρρώστια. Αρρώστησα, δεν έκανα κάτι κακό, δεν έκανα ένα έγκλημα. Μου ήρθε!" Όπως μπορεί να έρθει στον καθένα. Καταλαβαίνω ότι αρκετές γυναίκες ντρέπονται. Και το καταλαβαίνω δυο φορές, γιατί αλλάζεις, αλλάζει η μορφή σου, φαίνεσαι άρρωστος και η κοινωνία δεν θέλει να αρρωσταίνεις ...»

Κοιτάζοντας τα ζώα στα μάτια

Δεν έχουν Φωνή, Δεν Συνειδητοποιούμε πώς Νιώθουν, Δεν Γνωρίζουμε τι Συμβαίνει. Μήπως για αυτό Δεν Νοιαζόμαστε;

Εριέττα Κούρκουλου Λάτση | Ιδρύτρια και Πρόεδρος των Save a Greek Stray και A Promise to Animals
Άννα Μπιτσάνη | Εθελόντρια
Αντώνης Καραμπατζός | Καθηγητής στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ
Συντονίστρια: Δήμητρα Γκρους | Δημοσιογράφoς στην Athens Voice

Το να αναπτύσσεις ενσυναίσθηση για τα ζώα, ανάμεσα σε άλλα, σημαίνει να καταλάβεις ότι η μόνη λύση για τον ανυπολόγιστα αριθμό αδέσποτων ζώων που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι η στείρωση. Nα κάνεις ό,τι μπορείς σε σχέση με αυτό. Δεν είναι μόνο όμως τα ζώα συντροφιάς το θέμα του πάνελ, καθώς και οι τρεις καλεσμένοι ομιλητές αναφέρθηκαν στα ζώα που συνηθίζουμε να ονομάζουμε «παραγωγικά».

Η Εριέττα Κούρκουλου Λάτση έχει προσφέρει πάρα πολλά στην υπόθεση των Ζώων στην Ελλάδα. Έχει ιδρύσει το Save a Greek Stray, το οποίο μέσα σε 10 χρόνια εξελίχθηκε στον πιο σημαντικό θεσμό στην Ελλάδα για τα ζώα συντροφιάς, αλλά και το A promise to Animals, που ασχολείται με τα παραγωγικά ζώα.

«Κάθε φορά που καλούμαι να μιλήσω για την ενσυναίσθηση μου αρέσει να τη συνδέω με την επαφή. Η επαφή είναι προϋπόθεση της ενσυναίσθησης. Και γιατί το λέω αυτό; Σε αυτά τα 15 χρόνια που δραστηριοποιούμαι στον χώρο της προστασίας των ζώων έχω δει τεράστια αλλαγή, και πιστεύω ότι σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλεται στην αύξηση της επαφής που έχουμε πια μ’ αυτά τα ζώα. Τα ζώα σε κερδίζουν, χωρίς να χρειάζεται κάποιος να μεταφράσει τα συναισθήματά τους. Όποιος έχει ζήσει με έναν σκύλο ξέρει ότι και τα ζώα έχουν ικανότητα ενσυναίσθησης, όχι μόνο εμείς».

«Ενώ έχω δει μεγάλη βελτίωση στην αντιμετώπιση σε ό,τι αφορά τα ζώα συντροφιάς, δεν μπορώ να πω το ίδιο σε ό,τι αφορά τα υπόλοιπα ζώα. Αλλά δεν μπορώ και να κατηγορήσω κανέναν γιατί κι εμένα μου πήρε πολύ χρόνο, επειδή δεν είχα επαφή με μια αγελάδα ή ένα γουρούνι, με ζώα τα οποία τα συναντάμε στο πιάτο μας με έναν τρόπο που δεν θυμόμαστε καν ότι μπορεί αυτό το κομμάτι φαγητού να ήταν κάποτε ένα ζώο, ήθελε να ζήσει όπως κι εμείς. Όσο καταφέρνουμε να φέρουμε αυτά τα ζώα στο προσκήνιο θα μας κερδίσουν από μόνα τους. Μπορεί να πάρει καιρό, αλλά θα έρθει μια εποχή που θα έχουν κι αυτά δικαιώματα».

Ενώ έχω δει μεγάλη βελτίωση στην αντιμετώπιση σε ό,τι αφορά τα ζώα συντροφιάς, δεν μπορώ να πω το ίδιο σε ό,τι αφορά τα υπόλοιπα ζώα.

Η Άννα Μπιτσάνη θεωρεί φοβερό τιμητικό τον τίτλο «εθελόντρια». «Η ενσυναίσθηση ίσως ειναι κάτι έμφυτο, πιο εσωτερικό, όμως η συναισθηματική και η φιλοζωική νοημοσύνη καλλιεργούνται. Αρκεί να καταλάβουμε και κυρίως να συμφωνήσουμε τι είναι ΦΙΛΟΖΩΙΑ. Και μετά, σαν κοινωνιία, να συμφωνήσουμε και στο τι είναι κακοποίηση. Το ζήτημα της φιλοζωίας είναι πολύ βαρύ και δύσκολο στη χώρα μας, βαθιά πολιτικό και κοινωνικό, και μας αφορά όλους. Κανείς δεν μπορεί να βγάλει έξω τον εαυτό του».

«Η φιλοζωία θα έπρεπε να είναι μια ξεχωριστή επιστήμη, γιατί ξεκινά από τα ζώα αλλά απλώνεται τόσο πολύ και τόσο βαθιά, που είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει εύκολα κάποιος που δεν έχει ζήσει καταστάσεις. Για αυτό συχνά λεω ότι είναι απαραίτητη η φιλοζωική εμπειρία για να αποκτήσεις φιλοζωική νοημοσύνη. Ένα παράδειγμα: όλοι πιστεύουν πως φιλόζωος είναι αυτός που έχει πολλά ζώα, όσο πιο πολλά τόσο πιο φιλόζωος. Λάθος! Φιλόζωος μπορεί να είναι κάποιος που δεν έχει κανένα ζώο, αλλά η στάση ζωής του είναι συμβατή, από το να προσφέρει εθελοντική εργασία, να κάνει δωρεές σε σωματεία, να στειρώνει τις γάτες της γειτονιάς του, έως απλά να μην επιβαρύνει την ήδη εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση».

Τα ζώα δεν έχουν φωνή για να προστατευτούν από τη βαρβαρότητα.

Ο Αντώνης Καραμπατζός είναι καθηγητής Νομικής ο οποίος έχει ασχοληθεί με το Δίκαιο της Προστασίας των Ζώων. «Όταν μιλάμε για ζώα συντροφιάς, με αυτή τη γενική, για να θυμηθούμε τη γραμματική μας, δεν εννοούμε μόνο μία γενική υποκειμενική, με την έννοια ότι τα ζώα μάς παρέχουν συντροφιά. Αλλά και μία γενική αντικειμενική, με την έννοια ότι και τα ζώα πρέπει να είναι αντικείμενα της συντροφιάς, της στοργής και της φροντίδας μας. Η σχέση μεταξύ ανθρώπου και ζώου συντροφιάς έχει πλέον αμφίδρομο χαρακτήρα, με τον άνθρωπο, μάλιστα, να φέρει αυξημένα καθήκοντα και ευθύνες απέναντι στα ζώα συντροφιάς. Η αμφίδρομη αυτή συντροφική σχέση μετατρέπει τον άνθρωπο από κύριο και δεσπόζοντα ενός κινητού πράγματος» σε υπεύθυνο και στοργικό σύντροφο».

«Ο νόμος 4830/2021 δίνει εξειδικεύει το περιεχόμενο της κομβικής έννοιας της ευζωίας διά της ρητής κατοχύρωσης των πέντε βασικών ελευθεριών των ζώων: συγκεκριμένα, οι βιολογικές ελευθερίες περιλαμβάνουν την απουσία πείνας, δίψας, άσκοπης ταλαιπωρίας και καταπόνησης. Οι συναισθηματικές την απουσία πόνου, τραυματισμού και ασθένειας. Και οι κοινωνικές την ελευθερία έκφρασης φυσιολογικής συμπεριφοράς του ζώου (με την παροχή, κυρίως, κατάλληλων συνθηκών διαβίωσης). Ωστόσο ο νόμος αυτός δεν εφαρμόζεται σε μεγάλο βαθμό κι αυτό έχει συνέπειες».

Τα ζώα πρέπει να είναι αντικείμενα της συντροφιάς, της στοργής και της φροντίδας μας.

Έλα στη Θέση Τους

Ορθή Γλώσσα, Ορθό Συναίσθημα, Συμπεριφορές με Σεβασμό Απέναντι στα Άτομα με Αναπηρία.

Στέλιος Μαλακόπουλος | Παραολυμπιονίκης
Ιωάννα Μαρία Γκέρτσου | Ψυχολόγος σε Παιδιατρικό Νοσοκομείο, Πρόεδρος της Σχολής Σκύλων - Οδηγών «Λάρα»
Στέλλα Διακάτου | Κοινωνιολόγος, Μέλος Συμπεριληπτικής Ομάδας Χορού Έξις - Inclusive
Συντονίστρια: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη | Δημοσιογράφoς στην Athens Voice, Ποιήτρια, Μεταφράστρια

Τελευταίο πάνελ της ημερίδας της ATHENS VOICE με θέμα την Ενσυναίσθηση, ως μία από τις πολυτιμότερες αρετές του 21ου αιώνα, ήταν το πάνελ «Έλα στη θέση τους», με συνομιλητές τρία άτομα με αναπηρία, πραγματικούς πρωταθλητές της ζωής, που μας τίμησαν με την παρουσία τους και μοιράστηκαν μαζί μας μια σοφία πολύτιμη, βαθιά βιωμένη.

Τρία άτομα με αναπηρία, πραγματικούς πρωταθλητές της ζωής, μας τίμησαν με την παρουσία τους.

Η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, ψυχολόγος στο νοσοκομείο παίδων «Αγία Σοφία», ιδρύτρια της πρώτης σχολής σκύλων-οδηγών στην Ελλάδα και η μοναδική επιστήμονας με αναπηρία στο Ε.Σ.Υ., μάς μίλησε για το πόσο επικίνδυνη είναι η καθημερινή μετακίνηση ενός τυφλού ατόμου στις ελληνικές πόλεις· για το πώς το εκπαιδευτικό σύστημα είναι σχεδιασμένο για να «χάνει» από τα ραντάρ του τις εκπληκτικές, ξεχωριστές δεξιότητες των ΑμεΑ· για τα όρια της συγχώρεσης αλλά και για το θαύμα τη πραγματικής. μη παθολογικής φροντίδας: την κατανόηση των αναγκών των άλλων όταν εκείνες μάς φαίνονται εντελώς ξένες.

Η Στέλλα Διακάτου, κοινωνιολόγος, χορεύτρια σε συμπεριληπτικές ομάδες, ηθοποιός και κολυμβήτρια μίλησε, μεταξύ άλλων, για ένα θέμα ταμπού: τη σεξουαλική ζωή των αναπήρων και για το πώς οι περισσότεροι άνθρωποι συμπεριφέρονται σε άτομα με εγκεφαλική παράλυση, όπως η ίδια, λες κι είναι παιδιά—ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για πλήρως λειτουργικούς ενήλικες. Η ίδια εκμυστηρεύτηκε ότι αντλεί δύναμη από την οικογένειά της που της εξηγούσε πάντα ότι δεν υπάρχουν πράγματα που τα άτομα με αναπηρία δεν μπορούν να κάνουν με τον δικό τους τρόπο—κι ότι αυτός ο τρόπος είναι εξίσου αξιέπαινος και πολύτιμος (και ίσως ακόμα πιο ξεχωριστός) από τον πεπατημένο.

Κάτι που, φυσικά, ξέρει από την καλή και την ανάποδη ο παραολυμπιονίκης Στέλιος Μαλακόπουλος που, μετά από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα στα 18 του χρόνια, εμπνεύστηκε από τον επίσης παραολυμπιονίκη Αντώνη Τσαπατάκη να κυνηγήσει τα πιο τρελά του όνειρα στον αθλητισμό: αυτή τη στιγμή είναι πολλάκις κάτοχος παγκοσμίου ρεκόρ στο άλμα εις μήκος για άτομα με διπλό ακρωτηριασμό κάτω από το γόνατο.

«Κάθε μέρα που ζω [μετά το ατύχημα] είναι ένα δώρο» μας είπε. Με τις δυσκολίες της ζωής, ακόμα και τις αναπηρίες, έχει κανείς δύο επιλογές, εξήγησε: είτε να αφεθεί στη νέα του πραγματικότητα, είτε να τις χρησιμοποιήσει για να δημιουργήσει νέες προοπτικές. Και τι προοπτικές άνοιξε ο ίδιος για τον εαυτό του!

Αυτό ακριβώς κάνει και η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου καθημερινά: δημιουργεί προοπτικές για τον εαυτό της σε έναν κόσμο άκρως εχθρικό για άτομα με βλάβη στην όραση. «Ανάπηρους μάς καθιστά η κοινωνία» εξήγησε. «Γιατί ανάπηρος είναι αυτός που δεν μπορεί» ενώ εκείνη μπορεί, όπως και ο Στέλιος, να κάνει θαύματα.

Φτάνει να υπάρχουν από τη μεριά του κρατικού μηχανισμού και των συνανθρώπων μας τα αυτονόητα: προσβασιμότητα και ενσυναίσθηση. Που τι είναι τελικά; «Η κατανόηση των αναγκών των άλλων όταν εμάς μας φαίνονται εντελώς ξένες» εξηγεί η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου. Και πώς αυξάνονται τα έργα προσβασιμότητας από το κράτος και καλλιεργείται η ενσυναίσθηση στους άλλους απέναντι στα άτομα με αναπηρία; Μέσω της συνεχούς ορατότητας στο δημόσιο χώρο: με τη συνεχή τους παρουσία εκεί και την επιμονή τους να απαιτήσουν τα προαναφερθέντα αυτονόητα. Όπως είπε και η Στέλα Διακάτου: «Άμα πας εσύ εκεί που θες, τότε θα κάνεις αυτό τον [μη προσβάσιμο] χώρο προσβάσιμο, από μόνος σου».

Οι άνθρωποι με αναπηρία κρύβουν τεράστια δύναμη. Κάτι πρέπει να μάθουμε απ’ αυτούς.

Η ενσυναίσθηση μέσα από ιστορίες

Συζητούν ο δημοσιογράφος Σταύρος Θεοδωράκης με τον ηθοποιό Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη

Γύρω από αυτό συζητούν: Το να μπορείς να έχεις ενσυναίσθηση είναι σημαντικό, αλλά το να εξαντλούμε την ενσυναίσθησή μας στις ομάδες ανθρώπων ή στα άτομα που μας μοιάζουν, που μπορούν να κερδίσουν τη συμπάθειά μας σχετικά εύκολα, είναι μια ενσυναίσθηση μισή. Και γι’ αυτό μιλάμε στην εποχή μας για την ενσυναίσθηση και τη χρησιμοποιούμε ευρέως, στην πραγματικότητα όμως βρισκόμαστε σε μια περίοδο που κερδίζουν έδαφος η μισαλλοδοξία και η εχθροπάθεια. Έχουμε την ικανότητα να βρεθούμε στα παπούτσια ανθρώπων των οποίων τις απόψεις σχεδόν τρομάζουμε ακόμα και να φέρουμε στο στόμα μας;

Είμαστε μέρος ενός οργανισμού – ας τον ονομάσουμε ανθρωπότητα, Τhe Humans. Ό,τι αισθανόμαστε υπάρχει εν δυνάμει στους άλλους.

Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης | «Είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται πάρα πολύ, αλλά νομίζω ότι θα άξιζε να δώσουμε ένα πρόχειρο ορισμό. Ως ενσυναίσθηση ορίζεται η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου και η κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων του. Το να μάθεις να βλέπεις το πρόβλημα όπως το βλέπει ο άλλος, το να κατανοείς και να νιώσεις ό,τι νιώθει ο άλλος, είναι μία από τις πολυτιμότερες δεξιότητες που μπορούμε να αναπτύξουμε. Επομένως ενσυναίσθηση, είναι το να μπορώ να μπω στη θέση του άλλου και να δω τα πράγματα από τη δική του ματιά. Αυτό που λέμε να μπεις στα παπούτσια του».

Σταύρος Θεοδωράκης | «Έχω έναν άλλον ορισμό, τον οποίο εγώ λέω ότι είναι ένας ορισμός της ενσυναίσθησης. Είναι κάτι που έχει πει ο Άμος Οζ. “Όποιος μπορεί να φαντάζεται τον άλλον δεν είναι μόνο καλύτερος συγγραφέας, καλύτερος γείτονας, καλύτερος οικογενειάρχης. Είναι και καλύτερος εραστής. Να σκέφτεσαι πάντα, αν ήμουν εκείνος, αν ήμουν εκείνη... Πώς θα ήταν αν ήμουν αυτή η γυναίκα, αυτός ο γέρος άνθρωπος, ο τρομοκράτης, ο χαζός του χωριού; Μπαίνω στο πετσί του άλλου – σε μερικά πετσιά δεν θέλω να μείνω, αλλά κι αυτά τα επισκέπτομαι”».

Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης | «Ο ηθοποιός εκ των πραγμάτων πρέπει να έχει ενσυναίσθηση, αν μη τι άλλο σε σχέση με τους ρόλους του. Και έχω προσπαθήσει να μπω στα παπούτσια ανθρώπων που ούτε φίλους μου θα ήθελα, ακόμα και ήρωες που εκφράζουν το απόλυτο κακό. Αλλά το θέατρο, η μυθοπλασία, η λογοτεχνία, ακόμα και η ερευνητική δημοσιογραφία, είναι εργαλεία ενσυναίσθησης, δηλαδή μας επιτρέπουν να δούμε τον κόσμο από τα μάτια ενός άλλου προσώπου».

Σταύρος Θεοδωράκης | «Πολλές φορές νομίζουμε ότι ενσυναίσθηση είναι η ανάγκη να κατανοήσουμε τον δίπλα μας, την παρέα μας, τον άνθρωπο που μας είναι οικείος, όχι όμως τον αντίπαλό μας... »