International Baccalaureate και Εθνικό Απολυτήριο στα δημόσια λύκεια

Οι εφαρμογές στο Δημόσιο των καλών πρακτικών του ιδιωτικού τομέα είναι μια επιλογή που πρέπει να διαθέτει κάθε φιλελεύθερη κυβέρνηση. Γιατί να ψάχνουμε για άλλα κόλπα, όταν υπάρχουν λύσεις που έχουν δοκιμαστεί επί μακρόν και έχουν αποδώσει, και μάλιστα υπό καθεστώς σκληρού ανταγωνισμού; Βεβαίως και μια τέτοια πολιτική θα συναντήσει ισχυρή αντίδραση από τις δυνάμεις της «προόδου», αλλά, έτσι καχεκτικές που είναι αυτές σήμερα, δεν συνιστούν απειλή. Εδώ δεν υπάρχει πολιτικό κόστος, αλλά, απεναντίας, πολιτικό όφελος που εισπράττεται άμεσα. Το δημόσιο σχολείο και δη το λύκειο είναι ένας τομέας που απαιτεί επιτέλους μια σοβαρή μεταρρύθμιση, για να αλλάξει σελίδα. Και μαζί του και όλη η δημόσια εκπαίδευση.    

Ο υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης, καινοτομεί, εισάγοντας από το 2026 το International Baccalaureate (ΙΒ) στα δημόσια σχολεία. Αρχικά πιλοτικά σε 5 Πρότυπα, με στόχο να επεκταθεί και στα υπόλοιπα 16 και αργότερα σε άλλα επιλεγμένα δημόσια γενικά λύκεια. Το ΙΒ θα συνδυαστεί με την εισαγωγή και του Εθνικού Απολυτηρίου (ΕΑ) και φυσικά θα λειτουργούν παράλληλα. Οι κάτοχοι του ΕΑ θα μπορούν να διεκδικήσουν μια θέση στα κρατικά και μη κρατικά ΑΕΙ και οι κάτοχοι του ΙΒ στα πανεπιστήμια του εξωτερικού και στα εγχώρια μη κρατικά. Εγώ εδώ προσθέτω ότι, αν η δοκιμαστική περίοδος αποδείξει ότι η καινοτομία δουλεύει, θα πρέπει η είσοδος στα κρατικά πανεπιστήμια να επιτρέπεται και από τους δύο δρόμους, ΙΒ και ΕΑ. Να γίνουν ρυθμίσεις ώστε όλοι και όλες οι κάτοχοι τίτλου να μπορούν να συμπληρώνουν μηχανογραφικό. Επιτέλους πλουραλισμός και ποικιλία ευκαιριών.

Η εισαγωγή του IB στα δημόσια σχολεία συνιστά επανάσταση για τα ελληνικά δεδομένα. Διότι εκ των πραγμάτων θα συνοδεύεται από αυστηρή επιλογή και ειδική επιμόρφωση εκπαιδευτικών σε ένα πρόγραμμα σπουδών τελείως διαφορετικό και πιο απαιτητικό από το υπάρχον. Δηλαδή πραγματική αξιολόγηση. Αλλά προϋποθέτει και αυξημένο μισθό σε όσους εμπλακούν, πράγμα που σπάει το ενιαίο μισθολόγιο των ΔΥ και δη των εκπαιδευτικών. Επιτέλους! Απαιτεί σύγχρονες υποδομές, (αίθουσες διδασκαλίας, εργαστήρια κ.λπ.) και κυρίως διαφορετική νοοτροπία από διδάσκοντες και μαθητές. Αν, μάλιστα, η καινοτομία αυτή αποδώσει και επεκταθεί, είναι σίγουρο ότι θα χρειαστούμε εκπαιδευτικό προσωπικό με πρόσθετες δεξιότητες (π.χ. άριστη γνώση αγγλικών), που σίγουρα δεν διαθέτουμε. Οπότε γιατί να μη γίνουν προσλήψεις ιδιωτών που έχουν εμπειρία πάνω στο αντικείμενο, όπως ακριβώς τις κάνουν τα ιδιωτικά σχολεία; Με ειδικές συμβάσεις και φυσικά δελεαστικούς μισθούς. Διότι, αν θέλεις να αναμορφώσεις το λύκειο, πρέπει να πληρώσεις και κάτι παραπάνω. Εδώ το πράγμα λειτουργεί αντίστροφα. Το δημόσιο σπάει το μονοπώλιο του ιδιωτικού.

Φυσικά και οι απαιτήσεις του ΙΒ είναι υψηλές, αφού δίνει πρόσβαση σε μεγάλα πανεπιστήμια της αλλοδαπής. Και γι’ αυτό θα πρέπει και το ΕΑ να προσαρμοστεί επάνω του ως προς την ποιότητα και τις απαιτήσεις. Στο μέτρο που τα ελληνικά ΑΕΙ έχουν ήδη μπει σε δρόμους συνεργασίας με μεγάλα ΑΕΙ του εξωτερικού με κοινά πτυχία και μεταπτυχιακά. Η συνεργασία των δύο συστημάτων απαιτεί δύο προϋποθέσεις: ουσιαστική γνώση των αντικειμένων και πλουραλισμό στις επιλογές. 

Το ΕΑ μπορεί να είναι ένας συγκερασμός επιδόσεων της Β' και Γ' λυκείου στα 4 μαθήματα προσανατολισμού σε μια αναλογία 30% -70%, ή και μόνο της Γ', αφού η πρώτη επιλογή μπορεί να εγείρει διαμαρτυρίες για διπλές πανελλήνιες εξετάσεις. Οι επιδόσεις μπορούν να υπολογίζονται τόσο από τις γνωστές γραπτές Εθνικές Εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς, όσο και από τις προφορικές κατά τη διάρκειά της, με μια αναγκαία προσαρμογή των προφορικών επάνω στις γραπτές. Αλλά μπορούν και μόνο από τις γραπτές, διότι η συμμετοχή των προφορικών ενδέχεται να προσβάλλει το αδιάβλητο. Στην Ελλάδα ζούμε. Η δική μου πρόταση είναι υπολογισμός με βάση τις επιδόσεις στις δύο τάξεις μαζί με την προφορική βαθμολογία. Να γίνει επιτέλους το λύκειο σχολείο με απαιτήσεις αλλά και οφέλη για τους μαθητές.

Ο βαθμός του ΕΑ θα ακολουθεί τον απόφοιτο λυκείου σε όλη του τη ζωή. Θα είναι αξιόπιστος και αδιάβλητος και θα μπορεί να αξιοποιηθεί για εγγραφή σε δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια της ημεδαπής και της αλλοδαπής, σε ΙΕΚ, διορισμό στο δημόσιο μέσω ΑΣΕΠ και την αγορά εργασίας. Ο κάτοχός του θα μπορεί να συμπληρώνει μηχανογραφικό και να διεκδικεί μια θέση στα ΑΕΙ χωρίς την ΕΒΕ, πλέον και χωρίς πρόσθετες πανελλήνιες. Αρκεί να έχει βαθμό ΕΑ μεγαλύτερο ή ίσο του δέκα (10). Και φυσικά δεν θα το παίρνουν όλοι με τη μία.

Πού είναι όμως η διαφορά αυτής της πρότασης από τις σημερινές πανελλήνιες εξετάσεις; Στο γεγονός ότι οι Εθνικές Εξετάσεις σε μία ή δύο τάξεις θα πραγματοποιούνται με την πλήρη αξιοποίηση της ανοιχτής Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας (ΤΘ), με κοινά θέματα για όλη την Ελλάδα. Με εξωτερική επιτήρηση και με βαθμολόγηση από ειδικό Σώμα βαθμολογητών σε εθνικό επίπεδο, όπως και τώρα. Φυσικά και κάτι τέτοιο απαιτεί δημιουργία σοβαρών επιτροπών εκπαιδευτικών κάθε ειδικότητας υπό την εποπτεία του ΙΕΠ, που θα αναμορφώσουν ορθολογικά τη σημερινή ΤΘ ή, καλύτερα, θα την αναδομήσουν εκ βάθρων. Με ενιαία εκπαιδευτική και επιστημονική λογική. Επιτέλους, όχι θέματα ατάκτως ερριμμένα για να λέμε ότι κάτι κάνουμε. Με 60 χρόνια πανελλαδικών εξετάσεων και τέτοια «βιομηχανία» σχολικών βοηθημάτων, η ΤΘ φαντάζει σήμερα, αλλά και είναι, κάτι χειρότερο από φτωχός συγγενής. Και αυτό είναι αρνητικό.

Η ακύρωση της ΚΕΓΕ και των επιτροπών που εισηγούνται τα θέματα θα αποτελέσει κυριολεκτικά βάλσαμο τόσο για το σχολείο όσο και για τους μαθητές. Τα παιδιά, έχοντας σαφή εικόνα των πραγματικών ορίων της ύλης και των προς εξέταση θεμάτων: Πρώτον, θα μπορούν να προετοιμάζονται καλύτερα. Δεύτερον, θα αποκτούν ουσιαστικές γνώσεις ανά αντικείμενο. Τρίτον, θα απαλλαγούν από το άγχος του αιφνιδιασμού του «εξυπνάκια θεματοδότη». Τέταρτον, θα χρειάζονται σαφώς λιγότερη φροντιστηριακή υποστήριξη και λιγότερα έξοδα. Και αυτό είναι αίτημα σύσσωμης όχι μόνο της σχολικής κοινότητας, αλλά και της κοινωνίας. Επιτέλους, εκφορτίστε τις εισαγωγικές εξετάσεις. Αναζητήστε την ουσία της εκπαίδευσης και απαλλάξτε μας από το «φρενοκομείο» αυτού του είδους των εξετάσεων!

Προφανώς και θα υπάρξει αντίλογος. Αν τα θέματα είναι όλα από την ανοιχτή ΤΘ, πώς θα γίνεται η κατανομή, μια και υπάρχει πιθανότητα να αυξηθούν οι αριστούχοι; Στις σχολές μεγάλες ζήτησης (Ιατρικές, Πολυτεχνεία, Νομικές), για την εισαγωγή στις οποίες οι υποψήφιοι πρέπει εκ των πραγμάτων να έχουν υψηλές επιδόσεις και δεξιότητες, μπορούμε να προσθέσουμε και πανελλήνιες εξετάσεις σε δύο μαθήματα ανά επιστημονικό πεδίο, με άγνωστα θέματα που θα εισηγείται κάποια επιτροπή. Με τη δέσμευση ότι θα παραμένει αυστηρά στα όρια και τη λογική της ΤΘ. Και με μια δευτεροβάθμια επιτροπή που θα λύνει και θα ελέγχει τα θέματα πριν αυτά φτάσουν στους εξεταζομένους. Κόλπα τέλος! Απλά πράγματα.

Ο μεγάλος στόχος είναι η επιστροφή του μαθητή στο λύκειο. Στη σχολική αίθουσα και σε ό,τι συμβαίνει μέσα σ’ αυτήν, και όχι η αποκλειστική ενασχόληση με το φροντιστήριο. Η απαλλαγή από την πρακτική του αιφνιδιασμού και τη νοοτροπία των θεματοδοτών. Η απαλλαγή από το υπερβολικό, παράλογο άγχος. Και ο συνδυασμός του ΙΒ και του ΕΑ που προτείνω, τόσο εγώ αλλά και πολλοί συνάδελφοι ειδικότεροι εμού, κάνει τα πράγματα απλούστερα, ορθολογικότερα και πλουραλιστικά. Προτάσσοντας τη γνώση και όχι την εξέταση. Ανοίγοντας νέους δρόμους. Ας ελπίσουμε ότι δεν αργεί η μέρα που όλα αυτά αλλά και άλλα ανάλογα θα μπουν σε έναν σοβαρό και γόνιμο δημόσιο διάλογο, τόσο στην εκπαιδευτική κοινότητα, όσο και στην ελληνική κοινωνία. Υποθέτω ότι το Υπουργείο Παιδείας έχει την πρόθεση και θα το κάνει προσεχώς.