1o Forum Athens Voice: 10 πράγματα που μάθαμε για την Ενσυναίσθηση

Η Athens Voice διοργανώνει την πρώτη θεµατική µιας σειράς συζητήσεων µε τίτλο «Οι αρετές του 21ου αιώνα»: Ενσυναίσθηση, η πιο µαγική µορφή επικοινωνίας. Ακούγεται κλισέ; Κι όµως. Όσο διερευνούσαµε τη σηµασία της ενσυναίσθησης φτιάχνοντας τις θεµατικές και επιλέγοντας οµιλητές, συζητώντας για το τι θα µπορούσαµε να πούµε σε κάθε πάνελ, τόσο εµβαθύναµε στο τι σηµαίνει η λέξη, που κάποιες φορές µπορεί να τη χρησιµοποιούµε και λίγο εύκολα επειδή έγινε «της µόδας». Θα µιλήσουµε και γι’ αυτό. Η σηµασία των λέξεων είναι χρήσιµο να φωτίζεται, για να φωτίζεται το περιεχόµενό τους.

Πάντως, όσο το ψάχναµε, όσο ερχόµασταν σε επαφή µε ανθρώπους προτείνοντάς τους να ακούσουν, να µιλήσουν ή να υποστηρίξουν ένα συνέδριο µε αυτή τη θεµατική, όσο το συζητούσαµε µε τους φίλους µας («εσύ τι σκέφτεσαι για την ενσυναίσθηση;») και το ανοίγαµε προς τα έξω, ήταν αποκαλυπτικό το πώς το αγκάλιαζαν όλοι θεωρώντας το κάτι ουσιαστικό, το πώς γεννούσε σκέψεις και συζητήσεις. Μέσα από αυτή την ιδέα, που ξέραµε τη δύναµή της, αρχίσαµε να σκεφτόµαστε πράγµατα που δεν είχαµε σκεφτεί. Και όχι µόνο σε θεωρητικό επίπεδο.

Γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος επειδή σκέφτεσαι και συζητάς για την ενσυναίσθηση; Όταν είµαστε ανοιχτοί, µπαίνοντας σε µια διαδικασία να παρατηρούµε τον εαυτό µας και τους άλλους, αποκτούμε εφόδια κι έναν ηθικό προσανατολισμό. Άλλωστε, καθετί που διευρύνει την εµπειρία µας έχει μια δύναµη να µας µεταµορφώσει. Όπως και να έχει, για εµάς ήταν πρόκληση η συζήτηση αυτή να έχει νόηµα για όσους την παρακολουθήσουν. Ακολουθεί µια µικρή πρόγευση. Μερικά πράγµατα που µάθαµε εµείς διοργανώνοντας το συνέδριό µας και ανυποµονούµε να τα µοιραστούµε µαζί σας στις 4 ∆εκεµβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ξεκινώντας από το τέλος της ατζέντας…

1. Αν ταιριάζει στην ενσυναίσθηση το επίθετο «µαγική», είναι επειδή µας βοηθάει να αντιληφθούµε κάτι πέρα από την εµπειρία µας. Ότι ο καθένας από εµάς είναι µέρος ενός οργανισµού, ας τον ονοµάσουµε «η ανθρωπότητα» – the humans: πριν, τώρα και για πάντα. Με την έννοια ότι καθετί που αισθανόµαστε υπάρχει εν δυνάµει στους άλλους και καθετί που αισθάνονται οι άλλοι υπάρχει εν δυνάµει σ’ εµάς. Έτσι πορευτήκαµε στους αιώνες, κι αυτό µας το διδάσκει όχι µόνο η Ιστορία, αλλά πρώτα απ’ όλα η Τέχνη – γιατί τι άλλο είναι οι αρχαίες τραγωδίες από συναισθήµατα που έζησαν άνθρωποι σαν κι εµάς 2.500 χιλιάδες χρόνια πριν;

Η ενσυναίσθηση –µέσω του θεάτρου, που ζωντανεύει «εδώ και τώρα» ιστορίες– µας βοηθάει να µπούµε στη θέση ανθρώπων που έζησαν πριν ή κάπου αλλού. Μας διδάσκει στην κυριολεξία τη «συνέχεια της φυλής», βάζοντάς µας να ταυτιστούµε µε κάποιους που έζησαν στον αρχαίο κόσµο, στην εποχή του Σαίξπηρ ή στη Νέα Υόρκη του ’30. Με έναν τρόπο, µας µαθαίνει ότι «δεν πέθανες και γεια σου», ότι όλο αυτό υπήρχε πριν από εµάς και ότι  πρέπει πάση θυσία να συνεχίσει να υπάρχει και µετά. Αν το σκεφτούµε έτσι, η έννοια της ενσυναίσθησης εµπεριέχει ευθύνη. Είναι η ραχοκοκαλιά του οργανισµού που λέγεται ανθρωπότητα, ή αλλιώς ένα ένστικτο αυτοσυντήρησης: η εκδοχή της ειρήνης απέναντι σε αυτήν του πολέµου.

***

Τι κάνουµε µε τους ανθρώπους γύρω µας; Με τους δικούς µας, αλλά και µε αυτούς που συναντάµε κάθε στιγµή.

2. Αν αυτή είναι µία σηµασία, υπάρχουν κι άλλες: όπως, τι κάνουµε µε τους ανθρώπους γύρω µας. Με τους δικούς µας ανθρώπους, αλλά και µε αυτούς που συναντάµε κάθε στιγµή: πώς αλληλεπιδρούµε µαζί τους σε ζωντανό χρόνο. Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να βλέπουµε τον κόσµο από την προοπτική κάποιου άλλου, που έχει µια εµπειρία ζωής διαφορετική από τη δική µας, ακόµα κι αν είναι ο αδελφός µας, η αδελφή µας, ο/η σύντροφός µας, οι φίλοι µας, το παιδί µας.

Γι’ αυτό σε ένα Forum για την Ενσυναίσθηση χρειάζεσαι ψυχοθεραπευτές – κι εµείς βρήκαµε κάποιους από τους καλύτερους, για να µας µιλήσουν και να συζητήσουν ποια είναι η (µεταµορφωτική) σηµασία της στις ανθρώπινες σχέσεις.

***

3. Στο πάνελ «Ενσυναίσθηση και παιδί» η διαδροµή έχει δύο κατευθύνσεις. Όχι µόνο γιατί και οι γονείς ήταν κάποτε παιδιά, αλλά και γιατί πάντα οι ενήλικες έχουµε µέσα µας το παιδί που ήµασταν. Το ερώτηµα «τι είναι η ενσυναίσθηση στον κόσµο των παιδιών» το απαντάµε µέσα από την επαφή µας µε τα παιδιά αλλά και στρεφόµενοι µέσα µας. Είχαµε εµείς οι ίδιοι συναισθηματική ασφάλεια, µας αντιµετώπιζαν µε σεβασµό, υπολόγιζαν τον κόσµο μας; Μας έµαθαν να εξασκούµε την ενσυναίσθηση; Κι αν όχι…

Θα ακούσουμε επίσης ότι οι άνθρωποι ένα πράγµα ζητάµε, ένα πράγµα µάς κάνει να δυστυχούµε ή να κάνουµε λάθος επιλογές: η ανάγκη µας για αποδοχή και ο φόβος µας για τη γνώµη των άλλων. Από εκεί πηγάζουν οι ανασφάλειές µας, η αδυναµία µας να φτιάξουµε υγιείς σχέσεις, οι συµπεριφορές βίας, οι διαταραχές κάθε είδους. Ποια είναι τα εφόδια που θα µας θωρακίσουν και τι θα µπορούσε η ενσυναίσθηση να προσφέρει στο να γινόµαστε, µεγαλώνοντας, ευτυχισµένοι ενήλικες;

***

Η ενσυναίσθηση µας κάνει να βλέπουµε το καλό στους άλλους, µας ελαφραίνει από τις τοξικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήµατα.

4. Όσο περισσότερο εξασκούµε την ενσυναίσθησή µας, γινόµαστε λιγότερο εγωιστές – κάτι άλλο που µάθαµε. Το να µπορείς να µπεις στη θέση του άλλου σηµαίνει να αντιλαµβάνεσαι τα συναισθήµατά του και τις ανάγκες του, πέρα από τα δικά σου συναισθήµατα και τις δικές σου ανάγκες. Αυτό, όµως, δεν προϋποθέτει να έχουµε µια καλή σχέση µε τον εαυτό µας; Η ενσυναίσθηση πάει µαζί µε την αυτογνωσία. Και, επιπλέον, µας απαλλάσσει από το βάρος τού να παίρνουµε τα πράγµατα προσωπικά.

Με άλλα λόγια, για να µπορούµε να «νιώθουµε» τους άλλους, πρέπει να µπορούµε να κατανοούµε τις βαθύτερες ανάγκες µας, να έχουµε µάθει να µας συγχωρούµε, να µη µας κρίνουµε συνεχώς. Κι όταν το καταφέρουµε αυτό, µαθαίνουµε να µην είµαστε επικριτικοί. Η ενσυναίσθηση µας κάνει να βλέπουµε το καλό στους άλλους, µας ελαφραίνει από τις τοξικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήµατα. Κι επειδή όλα αυτά µεταφράζονται στον οργανισµό µας σε ορµόνες και νευροδιαβιβαστές, η ενσυναίσθηση εντέλει κάνει καλό στην υγεία µας, µας δίνει χρόνια γιατί µας ελαφραίνει από το στρες, όπως θα µας πουν στο πάνελ «Ενσυναίσθηση και Υγεία».

***

Η απέραντη µοναξιά της ασθένειας είναι άγνωστη γη σε κάποιον υγιή.

5. Όσοι έχουν περάσει µια δύσκολη αρρώστια το ξέρουν. Το πιο δραστικό φάρµακο είναι οι ενέσεις ενσυναίσθησης. Πρώτα απ’ όλα, στη σχέση γιατρού και ασθενούς, αλλά επίσης και στο πώς συναισθανόµαστε, από τη θέση του υγιούς, έναν άνθρωπο που έχει καρκίνο ή κάποια χρόνια νόσο. Η απέραντη µοναξιά της ασθένειας είναι άγνωστη γη σε κάποιον υγιή. Πώς νιώθεις όταν σου ανακοινώνουν ξαφνικά ότι νοσείς; Πώς τα βγάζεις πέρα; Θα µας πουν οι οµιλητές µας στο πάνελ της Υγείας, που έχουν το βίωµα και τη δύναµη να εκτεθούν και να εµπνεύσουν ενσυναίσθηση.

Ενσυναίσθηση σηµαίνει ευαισθησία, σεβασµό, διακριτικότητα, φροντίδα· σηµαίνει όµως και κατανόηση και αποδοχή της ευθραυστότητας της ανθρώπινης φύσης. Η ενσυναίσθηση, κάνοντάς µας να νιώσουµε ότι ο καθένας µπορεί να περάσει αυτή τη γραµµή που χωρίζει τον κόσµο της Υγείας από αυτόν της Ασθένειας, µας βοηθάει να αποκτήσουµε συνείδηση της δικής µας ευαλωτότητας. Πώς αλλιώς θα προετοιµαστούµε για τις ανατροπές της ζωής, ώστε να δώσουµε τις µάχες που θα χρειαστεί µε ψηλά το κεφάλι;

***

6. Η ενσυναίσθηση δυναµώνει, όµως, και τον κοινωνικό δεσµό. Λειτουργεί ως ανάχωµα στις προκαταλήψεις απέναντι στη διαφορετικότητα και στην αδιαφορία για τους συνανθρώπους µας που είναι πιο ευάλωτοι.

Όταν δεν κάνουµε την προσπάθεια να γνωρίσουµε την ιστορία κάποιου, τα βιώµατα, τις σκέψεις, τα συναισθήµατά του, τότε δηµιουργούµε µια δική µας εκδοχή, χάνοντας την ευκαιρία να κατανοήσουµε κάτι πέρα από τον δικό µας κόσµο. Η ενσυναίσθηση προϋποθέτει ότι φεύγουµε για λίγο από τα προνόµιά µας, τα οποία δεν αντιλαµβανόµαστε καν.

***

Όλοι έχουµε ανάγκη να συµβιώνουµε σε ένα περιβάλλον που χτίζει σχέσεις εµπιστοσύνης.

7. Τι γίνεται αν γεννηθείς µε µια αναπηρία ή την αποκτήσεις; «Έλα στη θέση µου» ονοµάσαµε το πάνελ µε τους οµιλητές µας που θα µιλήσουν για την αναπηρία. ∆εκάδες χιλιάδες συµπολίτες µας είναι αόρατοι επειδή δεν µπορούν να κυκλοφορήσουν εκεί που κυκλοφορούµε εµείς, γιατί οι δοµές της κοινωνίας δεν τους συµπεριλαµβάνουν. Αν το κοινωνικό µοντέλο αναπαράγει την ανισότητα, φυσικά και δεν αρκεί να χαµογελάµε και να είµαστε καλοί και ευγενικοί, χρειάζεται να διεκδικούµε το να αλλάξει κάτι. Θα µιλήσουµε γι’ αυτό. Οι δικές µας νοοτροπίες όμως δεν φτιάχνουν αυτό που λέµε κοινωνία;

Το σίγουρο είναι ότι άνθρωποι µε αναπηρία κρύβουν τεράστια δύναµη, όπως κάθε άνθρωπος που παρά τις αντιξοότητες βγαίνει νικητής. Όχι µόνο στους Παραολυµπιακούς, που αναµφισβήτητα είναι κάτι θαυµαστό. Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο ένα βιντεάκι µε µια νέα γυναίκα που εξηγούσε ότι ως παιδί δεχόταν bullying στο σχολείο γιατί ήταν διαφορετική, αλλά ότι τους συγχώρεσε όλους, γιατί δεν καταλάβαιναν τι έκαναν. Αυτό το βίντεο έγινε viral, το αναπαρήγαµε µεταξύ µας γιατί µας συγκίνησε. Άνθρωποι σαν τη Στέλλα, που θα είναι µαζί µας στο πάνελ, µπορούν να εµπνεύσουν ενσυναίσθηση. Το κέρδος από τη δική της ευηµερία, όσο προχωράµε ως κοινωνία, είναι και δικό µας, γιατί όλοι έχουµε ανάγκη να συµβιώνουµε σε ένα περιβάλλον που χτίζει σχέσεις εµπιστοσύνης.

***

Πού χωράει η ενσυναίσθηση όταν έχουµε µια εικονική ζωή, την οποία κατασκευάζουµε, και µια πραγµατική η οποία τείνει να µένει στο περιθώριο;

8. Κι έπειτα, η νέα πραγµατικότητα: οι ψηφιακές µας ζωές. Τι γίνεται µε τη ρητορική µίσους στο απρόσωπο σύµπαν του διαδικτύου; Γιατί πίσω από τη διαµεσολάβηση της οθόνης οι άνθρωποι αισθάνονται την ελευθερία να εκφράσουν µίσος; Είµαστε διαφορετικοί µέσα και έξω από τα κοινωνικά δίκτυα; Πού χωράει η ενσυναίσθηση όταν έχουµε µια εικονική ζωή, την οποία κατασκευάζουµε, και µια πραγµατική η οποία τείνει να µένει στο περιθώριο; Πώς θωρακιζόµαστε και πώς θα εξασκήσουµε την αρετή να νοιαζόµαστε ο ένας για τον άλλο σε έναν παγκοσµιοποιηµένο κόσµο που αποτελείται από φούσκες µικρόκοσµων στους οποίους οι άνθρωποι µαθαίνουν να ποδοπατούν ο ένας τον άλλο; Είναι ερωτήµατα που θα θίξουµε στο πάνελ για τα social media. Η ενσυναίσθηση σαν πράξη αντίστασης.

***

 Τα ζώα δεν έχουν φωνή και ούτε µπορούν να προστατευτούν από τη βαρβαρότητα.

9. Τέλος, η σχέση µας µε τα ζώα. Μια ασυνήθιστη κατηγορία για ένα Forum στο Μέγαρο Μουσικής. Χαιρόµαστε πολύ για αυτό το πάνελ, γιατί τα ζώα, ενώ ζουν δίπλα µας, δεν έχουν φωνή και ούτε µπορούν να προστατευτούν από τη δική µας βαρβαρότητα – των ανθρώπων. Θεωρούµε, λοιπόν, χρέος µας αυτό το κάλεσµα για επαγρύπνηση, γιατί ξέρουµε ότι µόνο εµείς υπάρχουµε για να τα υπερασπιστούµε. Ποιοι εµείς; Όσο περισσότεροι αποκτούµε ενσυναίσθηση. Είναι ένα θέµα που στην ATHENS VOICE αναδεικνύουµε συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Πέρα από το κατοικίδιό µας που έχουµε στο σπίτι και το αγαπάµε, τι νιώθουµε όταν βλέπουµε ένα αδέσποτο; Γνωρίζουµε ποια είναι η σκληρή πραγµατικότητα για αµέτρητα ζώα στη χώρα µας;

Θα προσπαθήσουµε να σας το δείξουµε στο πάνελ «Κοιτάζοντας τα ζώα στα µάτια». Στις σύγχρονες κοινωνίες η ζωοφιλία και η Επιστήµη των Ζώων έχουν εξελιχθεί, στην Ελλάδα είµαστε ακόµα στον προηγούµενο αιώνα. Είναι ζήτηµα κοινωνικής προόδου, η καλλιέργεια ενσυναίσθησης απέναντι στα ζώα θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία. Μόνο καλύτερους ανθρώπους µάς κάνει και υπεύθυνους πολίτες.

***

Η ιδέα δεν είναι να είµαστε γενικά καλοί, αλλά να εξασκούµε καθηµερινά την ενσυναίσθησή µας απέναντι στους άλλους.

10. Έχοντας την ενσυναίσθηση στο µυαλό µας και κοιτάζοντας γύρω µας, µαθαίνουµε να την αναγνωρίζουµε. Κάποιοι είναι πιο δεκτικοί από κάποιους άλλους, αλλά οι περισσότεροι είµαστε ικανοί για κάποια µορφή ενσυναίσθησης: συναισθηµατικής –το να καταλαβαίνουµε πώς αισθάνεται ένας άλλος άνθρωπος– και διανοητικής – το να καταλαβαίνουµε πώς βλέπει τον κόσµο. Το ένα προϋποθέτει το άλλο.

Κι αν τελικά κάτι µπορεί να µας µάθει αυτή η συζήτηση, είναι ότι έχουµε µια ευθύνη να µας επιτρέψουµε να αισθανθούµε ευάλωτοι ανοίγοντας σε εµπειρίες ξένες προς εµάς. Η ιδέα δεν είναι να είµαστε γενικά καλοί, αλλά να εξασκούµε καθηµερινά την ενσυναίσθησή µας απέναντι στους άλλους, σε προσωπικό επίπεδο, στον επαγγελµατικό ή στον δηµόσιο χώρο. Μόνο να κερδίσουµε έχουµε.

Η σηµασία της ενσυναίσθησης στην ηγεσία και στον στίβο των επιχειρήσεων είναι καθοριστική. Το να αισθανόµαστε καλά στην εργασία µας, που είναι η µισή µας ζωή, έχει άµεση σχέση µε την ανάπτυξή της. Για αυτό και όλο και περισσότερες εταιρείες καλούνται πλέον να εφαρµόσουν στην πράξη την ενσυναίσθηση, ώστε να υπάρχει απόδοση, δέσµευση, καλό κλίµα, ευηµερία, ευεξία. Η Ενσυναίσθηση είναι µια αρετή του 21ου αιώνα, που καλούµαστε σε όλους τους τοµείς της ζωής µας και µε όλα τα νέα δεδοµένα να την ανατροφοδοτήσουµε µε νόηµα.

Αυτά, πάνω κάτω, θα συζητήσουµε αναλυτικά µε τους εκλεκτούς προσκεκληµένους οµιλητές µας στις 4 ∆εκεµβρίου στο Μέγαρο Μουσικής. Θα χρειάζονταν σίγουρα άλλα τόσα πάνελ για να τα θίξουµε όλα και εις βάθος, έτσι κι αλλιώς όµως το Forum «Ενσυναίσθηση - Μια µαγική µορφή επικοινωνίας» είναι µόνο η αρχή, καθώς τη συζήτηση αυτή θα τη συνεχίσουµε και µετά τις 4 ∆εκεµβρίου.

Σας περιµένουµε. Να έρθετε!

Δωρεάν είσοδος με κρατήσεις θέσεων εδώ