Δημήτρη Τριανταφυλλίδη, πού πάει η αγάπη όταν πεθαίνουμε;

Την επομένη της γιορτής του, η είδηση απλώθηκε στους τοίχους των φίλων του σκορπίζοντας θλίψη. Τι παράξενο που τόσοι άνθρωποι ένιωσαν τόση στενοχώρια για έναν άνθρωπο που μπορεί και να μην είχαν δει ποτέ από κοντά... Στη φεϊσμπουκική γειτονιά μας, αυτή η σχέση με τον Δημήτρη Τριανταφυλλίδη καλλιεργούνταν με τις καθημερινές του αναρτήσεις, χρόνια τώρα: με το «Καλημέρα ντουνιά!» του που συνοδευόταν από ένα ποίημα της αγαπημένης του Αχμάτοβα ή κάποιου Ρώσου δημιουργού και μια καλαίσθητη φωτογραφία, με την καθημερινή –ακέραιη– αρθρογραφία του στο Liberal ενάντια σε κάθε ολοκληρωτισμό, ή με κάποιο στιγμιότυπο με τα λατρεμένα του σκυλιά στη Σκήτη – όπως αποκαλούσε το κτήμα στην Ερέτρια όπου είχε μετακομίσει τα τελευταία χρόνια από το Μεταξουργείο, δημιουργώντας εκ νέου τους όρους της ζωής του.

H θλιβερή αναγγελία ήρθε από τον αγαπημένο του γιο, Βασίλη, στο Facebook. «Ο πατέρας μου, Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, ολοκλήρωσε εχθές το βράδυ τη γήινη διαδρομή του στο νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν τους τελευταίους μήνες. Ξεκουράστηκε μετά από μια τεράστια δοκιμασία». Και μετά, η ανάρτηση του Κυριάκου Αθανασιάδη. Μια ραγισμένη καρδούλα, μια ωραία φωτογραφία και 4 λέξεις: «Ήταν μεγάλη μας τιμή». Δεν θα μπορούσε να το πει καλύτερα. Του στέλνω για να ανταλλάξουμε μερικά λόγια. «Κυριάκο, πέθανε ο Δημήτρης;»

Ξέραμε ότι έδινε μια πολύ δύσκολη μάχη, από την αρχή του χρόνου. Είχαμε δει –21 Ιουλίου– στη φωτογραφία που είχε αναρτήσει μαζί με τη μεγάλη του αγάπη, την Ίρμα, το πέρασμα της αρρώστιας, σαν οδοστρωτήρας, από πάνω του. Ξέραμε, επίσης, πως τον Νοέμβριο του 2023 βιαζόταν να ολοκληρώσει αυτή τη σειρά podcast που θα ηχογραφούσαν με τον Μάκη Προβατά στο στούντιο της Athens Voice, καθώς θα έμπαινε σε μια δύσκολη περιπέτεια με την υγεία του. Δεν γνωρίζω ποια ακριβώς στιγμή απέκτησε τη βεβαιότητα του τι θα ακολουθούσε.

4 Δεκεμβρίου, πάντως, έκανε αυτή την ανάρτηση:

Για τις γυναίκες δεν μπορώ να μιλήσω. Είναι ένας άλλος κόσμος, όμορφος, τον οποίο αγαπώ a priori χωρίς να τον καταλαβαίνω. Μπορώ να μιλήσω μόνο για τους άντρες κι έχω να πω τούτο: ο άντρας πρέπει να σηκώνεται μετά από τις ήττες του, να διαχειρίζεται τη μοναξιά του και ν’ αντιμετωπίζει τους φόβους του.
Όταν 16 χρονών έφυγα από το σπίτι των γονιών μου, ο πατέρας μου μού είπε: από δω και πέρα σε όποια τρύπα κι αν πέσεις, θα πρέπει να βγεις μόνος σου. Έπεσα σε πολλές τρύπες, βίωσα άπειρες ήττες, μα πάντα σηκωνόμουν και προχωρούσα. Μπορεί κάτι να κατάφερα. Δεν ξέρω.

Τη μοναξιά μου, ευτυχώς, την αγάπησα νωρίς κι έτσι δεν πλήγωσα πολλούς ανθρώπους. Απ’ όσους πρόλαβα, ζήτησα συγγνώμη. Έζησα και ζω μαζί της χρόνια πολλά. Την ευγνωμονώ.

Φόβους αντιμετώπισα πολλούς, αρκετούς τους ξεπέρασα, κάποιους άλλους τους απώθησα. Για πρώτη φορά, όμως, αντιμετωπίζω τον αρχέγονο φόβο της ύπαρξης. Για δικούς μου λόγους, τον ονόμασα Βόλαντ. Έτσι, τώρα πρέπει να τον αντιμετωπίσω στο χειρουργικό τραπέζι, το οποίο στη φαντασία μου, μοιάζει με το μπαλκόνι στην στέγη της Έπαυλης Πεσκόφ στην Μόσχα, απ’ όπου ο Βόλαντ, στην τελευταία σκηνή του «Μαιτρ και Μαργαρίτα» ατενίζει τον σταχτή, δυσοίωνο ουρανό.
Για τον λόγο αυτό, η Σκήτη κλείνει για όσο διάστημα χρειαστεί. Ο κάπελας πάει για ρεκτιφιέ. Το κινητό μου, το παραδίδω στον γιο μου, ο οποίος ανάλογα με τις περιστάσεις θα απαντάει σε κατεπείγουσες, μόνο, κλήσεις. Εις το επανιδείν!

Ήταν η πρώτη μεγάλη μάχη από όσες θα ακολουθούσαν. Ακόμα και στα δύσκολα, την αρθρογραφία του τη διατηρούσε σχεδόν ανελλιπώς, την καλημέρα του επίσης, έτσι που να μην καταλαβαίνεις. Κάποιες φορές, ωστόσο, έστελνε σήματα από εκείνο τον αρχέγονο φόβο που είχε ονομάσει Βόλαντ – με ποίηση και θάρρος. Kι εμείς, οι φίλοι του στο Facebook, τα κρατούσαμε στη σκέψη μας, παρέα με τα παρηγορητικά λόγια των αιώνιων του συντρόφων.

4 Απριλίου. Είμαστε σταυρωμένοι σε μια διάσταση, ο κόσμος όμως είναι πολυεπίπεδος. Το νιώθουμε αυτό και υποφέρουμε από την αδυναμία μας να γνωρίσουμε την αλήθεια... Δεν χρειάζεται να ξέρουμε! Χρειάζεται να αγαπάμε. Και να πιστεύουμε. Η πίστη είναι η γνώση με τη βοήθεια της αγάπης. Η τέχνη μας δίνει αυτή την πίστη και μας γεμίζει με το αίσθημα της προσωπικής αξιοπρέπειας. Εισάγεται στο αίμα του ανθρώπου, στο αίμα της κοινωνίας κάποιο ένζυμο αντίστασης, η ικανότητα να μην παραιτούμαστε. Ο άνθρωπος χρειάζεται το φως. Η τέχνη τού δίνει το φως, την πίστη στο μέλλον, στην προοπτική. - Андрей Тарковский

- Σαν σήμερα το 1932 γεννήθηκε ο Αντρέι Αρσένιεβιτς Ταρκόφσκι, ο ποιητής των εικόνων. Του χρωστάμε πολλά.

5 Απριλίου. Καλημέρα ντουνιά! Και πάλι στη Σκήτη.
Πέρασε κι αυτό.

17 Απριλίου. Σκεπτικοί οι συμπολεμιστές ανταλλάσσουν βλέμματα συμπόνιας και κατανόησης, έτοιμοι να πολεμήσουν ο καθένας τον δικό του εχθρό και τον κοινό όλων. Στα μαρμαρένια αλώνια. 1η χημειοθεραπεία. Ανηφόρα κι ορθοπεταλιά.

1η Μαΐου. Καλημέρα ντουνιά!
Διάφανο ξεδιπλώνεται το πέπλο. Στη φρέσκια χλόη κι αδιόρατα λιώνει. Σκληρή η άνοιξη και παγωμένη τα πρώτα μπουμπούκια θανατώνει. Του πρώιμου θανάτου είναι η όψη τρομερή κι εγώ να κοιτάξω δεν μπορώ στο Θείο δώρο. Μια θλίψη μέσα μου με κατατρώγει που ο Δαυίδ ο βασιλιάς με χιλιετίες μας προίκισε βασιλικά.

- Άννα Αχμάτοβα «Μαγιάτικο χιόνι». Ο πίνακας είναι του Μαρκ Σαγκάλ από τη σειρά «Δάφνης και Χλόη».

2 Μαΐου. Καλημέρα και καλό μήνα, ντουνιά! Κουτσά στραβά με κόπο επανήλθαν κάπως οι εργοστασιακές ρυθμίσεις – λέμε τώρα. Ας γυρίσω στη Σκήτη να αγκαλιάσω τα κορίτσια μου.

24 Ιουλίου. Ξέρω μόνο ένα πράγμα: όταν κοιμάμαι, δεν έχω ούτε φόβους, ούτε ελπίδες, ούτε δουλειές, ούτε μακαριότητα. Ευχαριστώ εκείνον που ανακάλυψε τον ύπνο. Είναι το μοναδικό νόμισμα για όλους. Είναι η μοναδική ζυγαριά που εξισώσει τον βοσκό με τον βασιλιά, τον βλάκα με τον σοφό. Ένα πράγμα μόνο είναι κακό με τον ύπνο, πολλοί λένε πως μοιάζει με τον θάνατο. 

- Αντρέι Ταρκόφσκι

Ή την ανάρτησή του όταν πέθανε ο Ντελόν, 18 Αυγούστου.

Ο Αλαίν Ντελόν όλη του τη ζωή αγαπούσε τα σκυλιά. Είχε φτιάξει μάλιστα κι ένα μικρό νεκροταφείο στο κτήμα του, όπου τα έθαβε. Κάποτε τον ρώτησαν που θα ήθελε να βρίσκεται η τελευταία του κατοικία κι απάντησε: εκεί με τα σκυλιά μου.
- Την αναγγελία του θανάτου υπογράφουν τα τρία του παιδιά *και ο [σκύλος του] Loubo*.
- Τη δική μου θα την υπογράφει ο γιος μου και τα 4 σκυλιά μου.

Τον Σεπτέμβριο, έβαλε εξώφυλλο στο προφίλ του μια φωτογραφία από την «Έβδομη σφραγίδα» του Μπέργκμαν: τον Ιππότη που παίζει σκάκι με τον Χάρο.

12 Σεπτεμβρίου. Η ζωή που μικραίνει: η μεγάλη αλήθεια.

Αλήθεια, υπάρχει πιο συγκλονιστική φράση μια τέτοια στιγμή; Λίγες μέρες πριν, είχε καρφιτσώσει αυτή την ανάρτηση, εξίσου συγκλονιστική.

Ώρες, ώρες με πιάνει απόγνωση όταν σκέφτομαι που θα πάει τόση αγάπη, όταν θα πεθάνω. - Μαρίνα Τσβετάγιεβα

Είχα την τιμή να γνωρίσω τον Δημήτρη Τριανταφυλλίδη στις δύο συνεντεύξεις μας: η πρώτη λίγο μετά τις 24 Φεβρουαρίου του 2022, όταν έγινε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και μία ακόμα για το ίδιο θέμα έναν χρόνο μετά. Δεν χρειαζόταν πολύ για να καταλάβεις ότι ήταν ο απόλυτος γνώστης. Είχε ήδη σταματήσει να ταξιδεύει στην αγαπημένη του Ρωσία, το είχε δει που ερχόταν. «Αν θέλεις να καταλάβεις αυτό τον πόλεμο», έλεγε στους φίλους του, «διάβασε το “Τάρας Μπούλμπα” του Νικολάι Γκόκολ». Δεν υπάρχει χώρος εδώ για να απαριθμήσουμε τα βιβλία που έγραψε ο Δ.Τ. για τον ρωσικό κόσμο, την ιστορία και την ποίηση, για τις μαρτυρίες των αντιφρονούντων, τους διανοούμενους και τους απλούς ανθρώπους, την πάλη για ελευθερία. Όσο για τα 133 βιβλία που μετέφρασε, ήταν επιλεγμένα ένα κι ένα, ώστε να διασωθεί η αλήθεια και η μνήμη.

Για όλα αυτά μιλάει στα podcast που πρόλαβε να μας αφήσει. Τα ακούω σήμερα και αισθάνομαι μια ζεστασιά. Είναι τόσο ζωντανά και απολαυστικά, δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι πέρασε στην ανυπαρξία. Για δυόμισι ώρες έρχεσαι σε επαφή με τον πλούτο που είχε στο κεφάλι του και αυτό το larger than life ταπεραμέντο. Κομμάτια της προσωπικής του ιστορίας, οι σπουδές Φιλοσοφίας στον Κίεβο όσο η Ουκρανία ήταν Σοβιετική Ένωση, η επαφή με το σταλινικό καθεστώς, η ρωσική ψυχή που τόσο αγάπησε, τα διαβάσματά του, οι εκκαθαρίσεις και οι ιδεολογικές μάχες που οφείλουμε να δίνουμε, τι άνθρωπος ήταν ο Ντοστογιέφσκι και ο Καμί, το μεγαλείο του Άρη Αλεξάνδρου και ο Αναγνωστάκης, ο Βαρλάμ Σαλάμοφ, «ένας αυτόπτης μάρτυρας του ζόφου του 20ού αιώνα», είχε διαβάσει τα άπαντα και σκόπευε να βγάλει ένα βιβλίο με τίτλο «Σκόρπιες σελίδες». Και τόσα άλλα...

Είναι όλα εκεί, ολοζώντανα. Στο τέλος του 3ου επεισοδίου, αισθάνεσαι ένα τσίμπημα: εκεί που συζητούν για το θέμα της μεταπτυχιακής του εργασίας, που θα ήταν «Η αυτοκτονία στη φιλοσοφία» και δεν τον άφησε το καθεστώς. «Που τι είναι; το δικαίωμα στην επιλογή» εξηγεί. «Στα σημερινά, αν το μεταφέρουμε, είναι το δικαίωμα του ανθρώπου ο οποίος πάσχει βαριά και ανίατα και υποφέρει, να έχει έναν αξιοπρεπή θάνατο. Οι γιατροί το αρνούνται, μέχρι στιγμής, η κοινωνία δεν είναι ώριμη να το συζητήσει… δεν ξέρω. Αλλά είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα, κάποιες κοινωνίες το έχουν λύσει. Στην Ελβετία, στο Βέλγιο υπάρχει υποβοηθούμενη, εκούσια έξοδος από το θέατρο της ζωής… Υποφέρει ο άλλος με φριχτούς πόνους και σου λέει, δεν θέλω να ζήσω άλλο…».

Αυτή τη μάχη θα την έδινε ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης. Όταν η μόνη καταφυγή του ασθενούς είναι η μορφίνη. «Ανοίγω τα μάτια μου βλέπω άσπρους τοίχους. Τα κλείνω βλέπω απέραντα λιβάδια. Θέλω ή να τα ανοίγω και να βρισκόμαστε πάλι να συζητάμε ή αλλιώς ελπίζω να βλέπω λιβάδια για πάντα...». Από έναν διάλογο, πριν κάποιες εβδομάδες. Πραγματικό ή φανταστικό, δεν έχει σημασία. (από ανάρτηση του Μ.Π.)

Λένε ότι η φωνή είναι από τα πρώτα που χάνεται, όταν φεύγει ένας άνθρωπος. Στην εκπνοή του χρόνου, μια μεγάλη συζήτηση σε 5 επεισόδια, με αυτή την ιδιαίτερη, χαρακτηριστική χροιά. Τεκμήριο της σκέψης του αλλά και του ανθρώπου που υπήρξε. Όπως ακριβώς τον περιέγραψε ο Κυριάκος σε μια παράγραφο που μου έστειλε την επομένη της γιορτής του, όταν του είπα: «Να γράψουμε κάτι για τον Δημήτρη; Εσύ τι θα έγραφες;»

Ευρυμαθής, ναι, αλλά και εραστής: του λόγου, της ποίησης, της γλώσσας, των γλωσσών, της επικοινωνίας, των γυναικών, των βιβλίων, της ιστορίας, της ελευθερίας, της εξοχής, της κηπουρικής, του φαγητού, της παρέας, της ελευθερίας, των φίλων, της δημοκρατίας, της Ευρώπης, της κουβέντας, του ραδιοφώνου, της απλότητας, της αμεσότητας, των σκυλιών. Και σε όλα αυτά καλός, ευγενικός και αυστηρός, κριτικός και χειμαρρώδης. Ωραίος τύπος, με πάθος, μαχητής, παρεμβατικός και ακέραιος. Εξέχων διανοούμενος. Απόλυτος και τρυφερός. Κόντρα στα εύκολα, κόντρα στο ρεύμα, κόντρα στις προπαγάνδες και στα ωραία ψέματα, αυτά τα μεγάλα που διαφεντεύουν τον κόσμο και τον τυφλώνουν. Σπάνια στόφα, δυσεύρετη και αναντικατάστατη.

Ευχαριστούμε πολύ, μετρ. Θα μας λείψεις.