Σαν σήμερα: 26 Οκτωβρίου 1912, η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Η Θεσσαλονίκη σήμερα γιορτάζει όχι μόνο τον πολιούχο Άγιο Δημήτριο, αλλά και την απελευθέρωσή της. Σαν σήμερα (26 και 27 Οκτωβρίου 1912) έγινε η απελευθέρωση της πόλης, με την είσοδο των ελληνικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη έπειτα από τις νικηφόρες μάχες στα Γιαννιτσά και στο Σαραντάπορο.

Στις 20 Οκτωβρίου οι ελληνικές δυνάμεις υπό των εντολών του Βασιλιά Κωνσταντίνου κατευθυνόταν στη Βόρεια Ήπειρο, προς απελευθέρωση αυτής. Μετά από έντονη διαφωνία όμως του Ελευθέριου Βενιζέλου με τον Βασιλιά, επικράτησε η διαταγή του Πρωθυπουργού και τα Ελληνικά στρατεύματα οδηγήθηκαν προς απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ώστε να προλάβουν την επέλαση των Βουλγάρων, οι οποίοι ενδιαφέρονταν να καταλάβουν την πόλη για να έχουν πρόσβαση στο Αιγαίο. Ο Οθωμανός στρατηγός της Θεσσαλονίκης, Χασάν Ταχσίν Πασάς, παρέδωσε την πόλη στους Έλληνες, άνευ όρων και μαζί με 25.000 αιχμαλώτους, με συμφωνία που υπεγράφη στο χωριό Τοψίν (σημερινή Γέφυρα Θεσσαλονίκης).

Σαν σήμερα: Πώς έγινε η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Με αφορμή το ξέσπασμα του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, με τις βαλκανικές χώρες να στρέφονται εναντίον των Οθωμανών, οι χώρες ξεκίνησαν την επεκτατική πορεία. Οι Έλληνες αφού κατάφεραν να προσαρτήσουν μεγάλο μέρος της Μακεδονίας προσέγγισαν τη Θεσσαλονίκη. Τα ελληνικά στρατεύματα της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας πήραν εντολή από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ να κινηθούν ταχύτατα προς τη Θεσσαλονίκη πριν φτάσουν οι Βουλγαρικές στρατιωτικές δυνάμεις, γιατί τότε η Μακεδονία αποτελούσε σημείο σύγκρουσης Ελλήνων και Βουλγάρων για την κυριαρχία στην περιοχή. Τα στρατεύματα της Θεσσαλίας, με εντολή του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ κινήθηκαν βορειότερα και έπειτα από τη  Μάχη των Γιαννιτσών έφτασαν έξω από τη Θεσσαλονίκη, ενώ τα στρατεύματα της Μακεδονίας κατευθύνθηκαν νοτιότερα, με εντολή του Ελευθερίου Βενιζέλου και ύστερα από τη Μάχη του Σαρανταπόρου έφτασαν και αυτοί στη Θεσσαλονίκη.

Οι τουρκικές δυνάμεις μετά από την ήττα στο Σαραντάπορο, κατευθύνθηκαν στα Γιαννιτσά δίνοντας αμυντική μάχη για να ανακόψουν την ελληνική πορεία προς τη Θεσσαλονίκη, όμως ο ελληνικός στρατός νίκησε τη μάχη και προωθήθηκε στην πόλη. Στις 25 Οκτωβρίου 1912, τα ελληνικά στρατεύματα περικύκλωσαν τη Θεσσαλονίκη. Στις 26 και 27 Οκτωβρίου 1912, ο Χασάν Ταχσίν Πασάς αναγκάστηκε να υπογράψει το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης στους Έλληνες, άνευ όρων και έδωσε 25.000 αιχμαλώτους. 

Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης: Η διαφωνία του βασιλιά Κωνσταντίνου με τον Ελευθέριο Βενιζέλο

Όπως διαβάζουμε στο άρθρο του Γιάννη Θ. Διαμαντή στα «Νέα», η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ήρθε παρά τη διαφωνία του βασιλιά Κωνσταντίνου με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. «Ο Κωνσταντίνος σχεδίαζε οι ελληνικές δυνάμεις να προχωρήσουν βόρεια ως το Μοναστήρι, σημερινή Μπίτολα της Βόρειας Μακεδονίας, ενώ ο Ελευθέριος Βενιζέλος ζητούσε με κάθε τρόπο ο ελληνικός στρατός να φτάσει το ταχύτερο δυνατό στη Θεσσαλονίκη». Μάλιστα, το άρθρό του παραθέτει αποσπάσματα από το έργο του ιστορικού Γεώργιου Βεντήρη, «Η Ελλάς του 1910-1920: Ιστορική μελέτη». 

«Ο αρχηγός του στρατού δεν ήτο απλούς ανώτατος αξιωματικός. Ήτο διάδοχος του θρόνου. Υπήρξεν αντιβασιλεύς (…). Υπό την ιδιότητα αυτήν έλαβε μέρος εις τα ελληνοβουλγαρικάς διαπραγματεύσεις (…) Εγνώριζεν επομένως ότι δεν υφίστατο συμφωνία διανομής των δύο κρατών ως προς τα καταλαμβανόμενα μέρη», αναφέρει στο έργο του ο ιστορικός και υπογραμμίζει ότι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε εγκρίνει την πολιτική του Βενιζέλου, σύμφωνα με την οποία η έλλειψη συγκεκριμένης συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας – Βουλγαρίας έδινε στην Ελλάδα τη δυνατότητα και ταυτόχρονα την υποχρέωση να καταλάβει όσα περισσότερα αλύτρωτα εδάφη με ελληνικό στοιχείο ήταν δυνατόν.

«Την 12/25 Οκτωβρίου, ο υπουργός των Εξωτερικών, τηλεγραφών επειγόντως προς τον διάδοχον προσέθετεν αυτολέξει: Φρονώ ότι πρέπει, κατά το δυνατόν, να εντείνωμεν ημετέρας ενεργείας ώστε καταληφθή όσον τάχιστα Θεσσαλονίκη και ίνα μη ημετέρα αποτελέσματα έλθωσι πολύ ύστερον από τα αποτελέσματα των συμμάχων.
(Υπογραφή) Λ. Κορομηλάς» Λίγες ημέρες αργότερα, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος λαμβάνει τηλεγράφημα από τον Βενιζέλο. «Αναμένω να μοι γνωρίσετε την περαιτέρω διεύθυνσιν, ην θα ακολουθήση η προέλασις του στρατού Θεσσαλίας. Παρακαλώ μόνον να έχετε υπ’ όψιν ότι σπουδαίοι πολιτικοί λόγοι επιβάλλουσι να ευρεθώμεν μίαν ώραν ταχύτερον εις Θεσσαλονίκην. Υπουργός Στρατιωτικών: Βενιζέλος»

Όπως αναφέρει ο Βεντήρης, η κυβέρνηση είχε διατάξει τον διάδοχο Κωνσταντίνο να σπεύσει προς τη Θεσσαλονίκη. Γρήγορα ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ενημέρωσε τον Βενιζέλο  ότι «ο στρατός δεν θα οδεύση προς την Θεσσαλονίκη. Εγώ έχω καθήκον να στραφώ κατά του Μοναστηρίου, εκτός αν μου το απαγορεύσετε». Άμεσα ο Βενιζέλος απάντά: «Σας το απαγορεύω!» Όπως γράφει ο ιστορικός, «παρεκάλεσεν επίσης τον βασιλέα (σ.σ. Γεώργιο) να αναχωρήση εις το γενικόν στρατηγείον και καταπείση τον υιόν του. Ο Γεώργιος έφθασεν εις Κοζάνην την μεσημβρίαν της 14/27 Οκτωβρίου. Αυθημερόν ο αρχιστράτηγος διέτασσε τα εξ από τας επτά μεραρχίας του να προελάσουν διά Βερροίας κατά της Θεσσαλονίκης. Η Πέμπτη μεραρχία αφέθη ως πλαγιοφυλακή της στρατιάς προς επιτήρησιν της οδού Κοζάνης – Σόροβιτς – Φλωρίνης.»

«Κατά τας 4 το απόγευμα της 26ης Οκτωβρίου, οι Βούλγαροι συνήντησαν την 2αν ελληνικήν μεραρχίαν. (…) Ηγνόησαν την επίσημον ελληνικήν γνωστοποίησιν. Διήλθον προ του μετώπου της μεραρχίας, έφθασαν την 5 και 15’ παρά το Αϊβατλή και επυροβόλησαν τους εκεί διεσπαρμένους Τούρκους αιχμαλώτους. Εσκηνοθέτουν μάχην! (…)», περιγράφει ο ιστορικός. «Την νύκτα ο στρατηγός Θεοδωρώφ κατώρθωσε να στείλη αξιωματικόν του εις τον Ταξίν πασάν, ζητών να του υπογράψη πρωτόκολλον [παράδοσης] όμοιον με τον ελληνικόν. Ο Τούρκος αρχηστράτηγος ηρνήθη».

Με πληροφορίες από ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ και ΤΑ ΝΕΑ