Μάθε με πώς να μαθαίνω: Η πρόκληση της σύγχρονης εκπαίδευσης

Ως επαγγελματίας εκπαιδευτικός με πάνω από 15 χρόνια εμπειρίας στη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας, έρχομαι συχνά αντιμέτωπη με μια ανησυχητική παρατήρηση. Οι μαθητές, ανεξαρτήτως ηλικίας, στερούνται μια θεμελιώδη και ουσιαστική δεξιότητα: δεν ξέρουν πώς να μαθαίνουν. Η έλλειψη της δεξιότητας αυτής δεν είναι αποτέλεσμα ανεπάρκειας ή έλλειψης ευφυΐας αλλά μάλλον απόρροια του λανθασμένου προσανατολισμού του σχολείου.

Τι πρέπει να γίνει; Πριν εμβαθύνουμε στη γνώση πρέπει να διδάξουμε τους μαθητές τον τρόπο να την προσεγγίζουν. Η ανάπτυξη αυτής της σπουδαίας ικανότητάς δεν είναι απλώς απαραίτητη για καλύτερες σχολικές επιδόσεις. Είναι το θεμέλιο για την συνεχή προσωπική ανάπτυξη καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του ατόμου.

Γιατί είναι σημαντικό να διδάξουμε στα παιδιά την τέχνη της μάθησης

Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία είναι άμεσα διαθέσιμη. Αλλά η ουσιαστική μάθηση ξεπερνά την απομνημόνευση. Πλέον, είναι ζωτικής σημασίας να διδάξουμε στα παιδιά πώς να αξιολογούν, να συνθέτουν και να ερμηνεύουν τις πληροφορίες. Η σωστή προσέγγιση της μάθησης δίνει στους μαθητές αυτονομία, αυτοπεποίθηση και μια αληθινή αγάπη για τη γνώση που διαρκεί μια ζωή.

Όταν οι μαθητές κατακτούν την τέχνη της μάθησης, η εκπαίδευση μεταμορφώνεται από υποχρέωση σε ένα συναρπαστικό ταξίδι ανακάλυψης του κόσμου και του εαυτού. Δεν προσπαθούν απλώς να «στριμώξουν» πληροφορίες. Κατανοούν, εξερευνούν και γίνονται ενεργοί συμμετέχοντες στην ίδια τους την ανάπτυξη. Αυτή η αλλαγή είναι το κλειδί για να δημιουργηθούν άνθρωποι που αγαπούν τη μάθηση και βλέπουν τη ζωή ως ευκαιρία για ατελείωτη εξερεύνηση.

Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς στο προσκήνιο

Το να διδάξουμε στα παιδιά πώς να μαθαίνουν είναι έργο κοινό. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενσωματώσουν τις στρατηγικές μάθησης στα καθημερινά τους μαθήματα και οι γονείς να ενισχύσουν τις προσπάθειες αυτές στο σπίτι. Δημιουργώντας ένα υποστηρικτικό και ενθαρρυντικό περιβάλλον όπου τα παιδιά νιώθουν άνετα να δοκιμάζουν νέες στρατηγικές, να κάνουν λάθη και να μαθαίνουν από αυτά, χωρίς τον φόβο της κριτικής ή της αποτυχίας, τους δίνουμε το θάρρος να κατακτήσουν την γνώση με αυτοπεποίθηση.

Έξυπνες τεχνικές μελέτης

Πώς να ξεκινήσετε; Κάποιες επιστημονικά αποδεδειγμένες στρατηγικές που μπορείτε να εισάγετε είναι:

Η ενεργή ανάκληση: Ενθαρρύνετε τα παιδιά να κάνουν ερωτήσεις στον εαυτό τους αντί να διαβάζουν απλά τις σημειώσεις τους ξανά και ξανά. Ρωτήστε τα «Ποιος; Που; Πότε; Γιατί;». Με την ενεργή ανάκληση της πληροφορίας, ενισχύουν τη μνήμη τους. Αυτό μπορεί να γίνει απλά με το να κλείσουν το βιβλίο και να προσπαθήσουν να εξηγήσουν αυτά που μόλις διάβασαν.

Η διανεμημένη επανάληψη: Η διανεμημένη επανάληψη, δηλαδή η επανάληψη της ύλης σε τακτά διαστήματα, έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει την μακροχρόνια ανάκληση της γνώσης. Για παράδειγμα στην εκμάθηση λεξιλογίου μιας ξένης γλώσσας, αντί ο μαθητής να προσπαθεί να απομνημονεύσει δεκαπέντε λέξεις σε μια μέρα, μπορεί να στοχεύσει σε πέντε λέξεις για τρεις μέρες.

Οι χάρτες νοητικών εννοιών (Mind Maps): Χρησιμοποιήστε οπτικά εργαλεία! Η δημιουργία νοητικών χαρτών βοηθά τα παιδιά να οργανώσουν την πληροφορία με τέτοιο τρόπο που να φαίνονται οι συνδέσεις μεταξύ των ιδεών. Έτσι ενισχύονται η κατανόηση και η μνήμη.

Η οργανωμένη καταγραφή σημειώσεων: Δείξτε τους πώς να κρατούν σημειώσεις. Πως να συνοψίζουν τα βασικά σημεία, να υπογραμμίζουν σημαντικούς όρους και να καθιστούν την πληροφορία εύκολη στην επανάληψη αργότερα. Διδάξτε τα να χρησιμοποιούν διαφορετικά χρώματα ανάλογα με την πληροφορία, με έντονα χρώματα για τις σημαντικότερες πληροφορίες και πιο απαλά για τις λεπτομέρειες.

Επίσης, μερικοί παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά:

Δημιουργήστε το κατάλληλο περιβάλλον μάθησης: Ο χώρος όπου τα παιδιά μελετούν παίζει σημαντικό ρόλο. Βοηθήστε τα να δημιουργήσουν έναν ήσυχο, τακτοποιημένο χώρο χωρίς περισπασμούς, με όλα τα απαραίτητα εργαλεία κοντά τους.

Διδάξτε τους πώς να διαχειρίζονται τον χρόνο τους: Χρησιμοποιείστε τεχνικές όπως η μέθοδος Pomodoro (25 λεπτά δουλειάς ακολουθούμενα από 5 λεπτά διαλείμματος), ώστε να παραμένουν φρέσκοι και συγκεντρωμένοι.

Ενθαρρύνετε την περιέργεια: Η περιέργεια είναι το καλύτερο καύσιμο για τη μάθηση. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να κάνουν ερωτήσεις, να εξερευνούν θέματα που τους ενδιαφέρουν και να συνδέουν αυτά που μαθαίνουν με τον πραγματικό κόσμο.

Διδάξτε πώς να ξεπερνούν τις δυσκολίες: Βοηθήστε τα παιδιά να αναπτύξουν μια «νοοτροπία ανάπτυξης» (growth mindset). Να κατανοήσουν δηλαδή πως το να δυσκολεύεσαι αποτελεί μέρος της διαδικασίας. Τα παιδιά πρέπει να κατανοήσουν ότι η μάθηση είναι κάτι που όπως όλα χρειάζεται εξάσκηση για να γίνεις καλύτερος. Έτσι, αντί να λένε «δεν το καταλαβαίνω», ενθαρρύνετέ τα να λένε «δεν το καταλαβαίνω ακόμα». Με αυτόν τον τρόπο, τα βοηθάτε να κατανοήσουν ότι η προσπάθεια είναι το κλειδί για την κατανόηση οποιασδήποτε δεξιότητας.

Διδάξτε την αυτοαξιολόγηση και τον στοχασμό: Αυτό είναι ίσως και το σπουδαιότερο εργαλείο για την αποτελεσματική μάθηση. Η κατάκτηση της μεταγνώσης, της ικανότητας να ελέγχουμε και να κατανοούμε τις γνωστικές μας διαδικασίες. Μετά από κάθε μαθησιακή εμπειρία, ενθαρρύνετε τα παιδιά να αξιολογήσουν τι δούλεψε και τι όχι. Μελέτησαν αρκετά; Ήταν η μέθοδος αποτελεσματική; Βοηθώντας τα να αναπτύξουν τη συνήθεια της αυτοαξιολόγησης, τα μετατρέπετε σε ενεργούς συμμετέχοντες στη δική τους διαδικασία μάθησης.

Μια δεξιότητα ζωής για την επιτυχία

Όταν μαθαίνουμε στα παιδιά πώς να μαθαίνουν, τους δίνουμε κάτι πολύ μεγαλύτερο από απλές τεχνικές. Τους προσφέρουμε το κλειδί για να ξεκλειδώσουν κάθε πόρτα στο μέλλον τους. Η ικανότητα αυτή τα μεταμορφώνει σε δυναμικούς στοχαστές, εφευρετικούς λύτες προβλημάτων και παθιασμένους δια βίου μαθητές. Με το να τους δείξουμε πώς να μελετούν, τα ενδυναμώνουμε να πάρουν στα χέρια τους την εκπαίδευσή τους, να αντιμετωπίσουν κάθε πρόκληση με αυτοπεποίθηση και να αδράξουν κάθε ευκαιρία που θα βρουν μπροστά τους. Πρόκειται για μια δεξιότητα που θα τους ανοίγει δρόμους για μια ζωή γεμάτη επιτυχία και νόημα.