Η δικιά μου 7η Οκτωβρίου

Γεννήθηκα και ζω σε μια πόλη με κομμένη ιστορία, με ιστορία χωρίς πόδια και ρίζες στο χώμα. Η Θεσσαλονίκη, η Νέα Ιερουσαλήμ όπως δικαίως την έλεγαν με περηφάνια παλιά, έπαψε από τη μια μέρα στην άλλη να έχει εβραϊκό πληθυσμό. Μόλις ένα ισχνό περίπου 5% γλύτωσε την εκτόπιση από τους ναζί. Συνολικά, κάπου 54.000 Θεσσαλονικείς Εβραίοι εστάλησαν με τα τρένα του θανάτου στο Άουσβιτς, και όλοι θανατώθηκαν σχεδόν αμέσως στους θαλάμους αερίων. Η πόλη ξεγυμνώθηκε και έμεινε μισή.

Η ιστορία του σαλονικιώτικου Εβραϊσμού είναι πολύ παλιά, αρχαία, και ξεπερνά κατά πολύ τις δύο χιλιάδες χρόνια. Η εβραϊκή κοινότητα ήταν εξαιρετικά ακμάζουσα ανέκαθεν, ενώ στην πόλη κατά τον 1ο π.Χ. αιώνα συνυπήρχαν τέσσερις διαφορετικές ομάδες Ιουδαίων: οι γηγενείς, οι Αλεξανδρινοί, οι Απολλωνιάτες και οι Αμφιπολίτες, με τη δική της συναγωγή και διοίκηση η κάθε μία, ενώ κατά τη ρωμαϊκή και βυζαντινή εποχή άπαντες μιλούσαν ελληνικά. Το 1430, διαβάζουμε, η Θεσσαλονίκη είχε 2.000 κατοίκους όλους κι όλους, ενώ στο τέλος του 15ου αιώνα, μετά τον διωγμό των Εβραίων από την Ισπανία, ο συνολικός πληθυσμός της ανερχόταν σε 29.000 ανθρώπους, από τους οποίους πάνω από τους μισούς ήταν Εβραίοι, με τα τραγουδιστά τους λαντίνο. Αργότερα θα έρθουν στη φιλόξενη πόλη Εβραίοι από διάφορες χώρες της Ευρώπης.

Μια ανάσα πριν το 1900, την πόλη κατοικούν περίπου 100.000 άνθρωποι: 18.000 Έλληνες, 22.000 Τούρκοι, 50.000 Εβραίοι, και κάπου άλλες 10.000 εξισλαμισμένοι Εβραίοι και Βούλγαροι. Με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, η απογραφή του πληθυσμού αναφέρει ότι οι Εβραίοι της πόλης ήταν το πολυπληθέστερο στοιχείο με 61.439 κατοίκους. Η πυρκαγιά του 1917 κατέστρεψε τα τρία τέταρτα των εβραϊκών συνοικιών, και πολλοί Εβραίοι της πόλης έφυγαν για την Παλαιστίνη και αλλού. Τον Ιούνιο του 1931 έχουμε το τρομερό πογκρόμ του Κάμπελ, στην Καλαμαριά, από εθνικιστές χριστιανούς της εποχής. Το 1940-41, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης έπραξαν στο ακέραιο το καθήκον τους: σχεδόν 13.000 άνδρες πολέμησαν τον κατακτητή, με σημαντικές απώλειες στα πεδία των μαχών: 513 νεκροί και 3.743 τραυματίες.

Και έπειτα, ήρθε το τέλος — τα τρένα… Οι Γερμανοί αποχώρησαν από τη Θεσσαλονίκη τρία χρόνια μετά, στα τέλη Οκτωβρίου 1944. Από τους 54.000 Θεσσαλονικείς Εβραίους που συνολικά μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης επέζησαν μόνο 1.950, και ξαναγύρισαν στην Ελλάδα σε κατάσταση εξαθλίωσης, χωρίς περιουσίες και πόρους διαβίωσης.

Σήμερα στην πόλη μου ζουν όλοι κι όλοι περίπου 1.200 Εβραίοι, χάρη στους οποίους έρχονται σαν επισκέπτες και προσκυνητές εδώ δεκάδες χιλιάδες Ισραηλινοί κάθε χρόνο. Και βέβαια, με μεγάλη ανυπομονησία περιμένουμε να φτιαχτεί επιτέλους το —εδώ και πολύ καιρό «υπό ανέγερση»— Μουσείο του Ολοκαυτώματος της Θεσσαλονίκης: μια μεγάλη οφειλή της πόλης στην ξεριζωμένη καρδιά της.

Και εύχομαι και ονειρεύομαι να έρθει μία μέρα που το Ισραήλ θα ζει ειρηνικά, δίπλα σε μια ανεξάρτητη και απελευθερωμένη από τη Χαμάς Παλαιστίνη.

Δεν θα μιλήσω εγώ εδώ για τον αντισημιτισμό και το πονηρό συνώνυμό του, τον αντισιωνισμό, ούτε για τις διαρκείς επιθέσεις και τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον Εβραίων και εβραϊκών μνημείων σε όλη την Ευρώπη, σχεδόν κάθε μέρα που περνάει. Αλλά σήμερα, ένα χρόνο μετά τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου 2023 από τους βάρβαρους τρομοκράτες της Χαμάς, με τους 1.200 εν ψυχρώ σφαγιασθέντες και τους 251 ομήρους, θέλω μόνο να πω πόσο μεγάλη ντροπή νιώθω για όλα αυτά, πόση ενοχή και τύψεις, και πόσο παράλληλα θαυμάζω το Ισραήλ για όσα αδιανόητα έχει καταφέρει από την ημέρα της σύγχρονης επανίδρυσής του μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχει ανάλογό του στην ανθρώπινη ιστορία. Ξέρω επίσης πόσο εύκολο είναι, από το ήσυχο σπίτι μου, να καταφέρομαι εναντίον του ακροδεξιού Νετανιάχου και των μιλιταριστικών μεθόδων του, και να φρίττω από τις συγκλονιστικές απώλειες των αμάχων.

Εύχομαι και ονειρεύομαι να τελειώσει μια ώρα αρχύτερα αυτός ο πόλεμος και να πάμε σε πολιτικές διαπραγματεύσεις, γιατί το κακό παράγινε. Και εύχομαι και ονειρεύομαι να έρθει μία μέρα που το Ισραήλ θα ζει ειρηνικά, δίπλα σε μια ανεξάρτητη και απελευθερωμένη από τη Χαμάς Παλαιστίνη. Πράγματα που, αν συμβούν, θα συμβούν χάρη βέβαια στην ισχύ των όπλων του Ισραήλ και στη βούληση και τη διαρκή ετοιμότητά του για να εξακολουθεί να υπάρχει και να μεγαλουργεί. Γιατί οι εχθροί του δεν θα πάψουν να επιζητούν την εξόντωσή του και το σβήσιμό του από το χάρτη, από το ποτάμι ώς τη θάλασσα: από τον Ιορδάνη ώς τη Μεσόγειο.