Διαπαιδαγώγηση ή φροντίδα των παιδιών/εφήβων

Τα παιδιά και οι έφηβοι, δύο εντελώς διαφορετικές κατηγορίες από ψυχοσεξουαλική άποψη, ανήκουν στις πιο παραμελημένες κοινωνικά, πολιτικά και ανθρωπιστικά ομάδες, μαζί με τις γυναίκες και τα άγρια ζώα.

Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, από την εποχή των πρώτων πολιτισμένων κοινωνιών, π.χ. κλασική περίοδος στην αρχαία Αθήνα, τα παιδιά και οι έφηβοι αποτελούσαν την «κρίσιμη» μάζα για διαπαιδαγώγηση. Τι σήμαινε αυτό; Σήμαινε ότι πίσω από τη λέξη παιδί ή το νόημα της, υπάρχει ένας ενήλικας ο οποίος νουθετεί, συμβουλεύει, εκπαιδεύει, τιμωρεί, απαιτεί, φαντάζεται, αγαπάει, μισεί κ.λπ.

Επομένως σε κάθε χρονική περίοδο, σε κάθε εποχή, τα παιδιά και οι έφηβοι αποτελούν «ιδιοκτησία» των ενηλίκων και των θεσμών, κρατικών ή ιδιωτικών. Έτσι, σε περιόδους ειρήνης τα εκπαιδεύουμε για να μας «μοιάσουν», δηλαδή για να εκπληρώσουν τις γονεϊκές φαντασιώσεις, ενώ σε περιόδους πολέμου δεν υπάρχει καμία «αντίσταση» να τα κάνουμε «ήρωες» ή να σκοτώσουμε τα παιδιά και τους έφηβους του εχθρού.

Τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν τη δικιά τους μοναδική ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη η οποία κατ’ αρχήν και κυρίως, δεν είναι αποδεκτή από τους ενήλικες γιατί είναι «εκτός πλαισίου». Όπου πλαίσιο είναι οι κανόνες και οι ηθικές αξίες κάθε οικογένειας ξεχωριστά, αλλά και κάθε γονιού ξεχωριστά, όπως και κάθε κρατικού θεσμού ξεχωριστά.

Ένα δημοκρατικό κράτος φροντίζει έτσι ώστε τα μικρά παιδιά και οι έφηβοι να μπορούν να έχουν το βασικό δίκτυο πρόληψης και παροχής υπηρεσιών ανάλογα με τις ηλικιακές και ψυχικές τους ανάγκες

Ένα κράτος μπορεί να θεωρείται δυνάμει δημοκρατικό από τον αριθμό των παροχών και της υποστήριξης προς τα παιδιά και στους εφήβους. Το πλαίσιο, οι παροχές και η ηθική κάθε οικογένειας δεν σχετίζονται μ’ εκείνες του κράτους, συχνά μάλιστα μπορεί να αντιπαρατίθενται οι μεν στις δε. Σε κάθε περίπτωση, ένα δημοκρατικό κράτος φροντίζει έτσι ώστε τα μικρά παιδιά και οι έφηβοι να μπορούν να έχουν το βασικό δίκτυο πρόληψης και παροχής υπηρεσιών ανάλογα με τις ηλικιακές και ψυχικές τους ανάγκες. 

Αυτές οι παροχές και η συγκεκριμένη φροντίδα μπορεί να μην υπάρχουν σε μια οικογένεια απέναντι σ’ ένα παιδί ή έναν έφηβο. Τότε τα πράγματα μπορεί και να λειτουργούν σε βάρος του παιδιού ή του έφηβου. Μπορεί οι γονείς να αντιμετωπίζουν οι ίδιοι ζητήματα ψυχοπαθολογίας. Τότε είναι που μπορεί να παρατηρήσουμε διαταραχές στη συμπεριφορά των παιδιών/εφήβων.

Ποιοι θα τα «παρατηρήσουμε» αφού οι γονείς δεν είναι σε θέση; Οι θεσμικά υπεύθυνοι: οι εκπαιδευτικοί.

Υπάρχει η συγκεκριμένη δυνατότητα στη χώρα μας; Σπανίως!

Όταν έχει υπάρξει τι ακριβώς μπορεί να γίνει; Να απευθυνθεί η οικογένεια με τη σύσταση του εκπαιδευτικού στο πλησιέστερο Κέντρο ψυχικής υγείας για παιδιά και έφηβους (ΚΨΥ). Υπάρχει αυτή η δυνατότητα στη χώρα μας; Λειτουργούν Κ.Ψ.Υ. για παιδιά και έφηβους στην κοινότητα; Σπάνιο. Εάν υπάρχει ένα ΚΨΥ, πότε θα κλειστεί ένα ραντεβού με το χαρακτήρα του επείγοντος; Μετά από ένα εξάμηνο, ίσως. Υπάρχει δυνατότητα για θεραπευτική αγωγή; Δύσκολο.

Συνεπώς, για να μην ψυχολογικοποιείται παραπάνω απ’ όσο χρειάζεται το ζήτημα, αφού σε τελευταία ανάλυση ούτε διάγνωση μπορεί να γίνει εκ του μακρόθεν ούτε βέβαια να δοθούν λύσεις στο επίπεδο της φροντίδας, μόνο ένα ζήτημα μπορεί να επισημανθεί: να αυξηθούν οι πόροι για τη φροντίδα και την πρόληψη σε ζητήματα ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων με τη δημιουργία περισσότερων μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας πρόληψης και θεραπείας. Ταυτόχρονα, να αυξηθούν τα προγράμματα ευαισθητοποίησης εκπαιδευτικών και παιδαγωγών σχετικά με την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων.