Έλληνες κυνηγοί χαμένων θησαυρών: Ιστορίες των σύγχρονων χρυσοθήρων

Να ένα επάγγελμα που δεν ήξερα: πάνε κάποιοι τα βράδια στις παραλίες και με ανιχνευτές μετάλλων ψάχνουν τα κοσμήματα που χάθηκαν από τους λουόμενους τις προηγούμενες ημέρες ή και μήνες μέσα στη θάλασσα. «Άμα πας ένα βράδυ στο Σούνιο θα δεις πολλούς να ψάχνουν. Σε μια καλή βραδιά το μεροκάματο μπορεί να φτάσει και τα 300 ευρώ. Καλά, δεν το συζητάμε ότι σε φημισμένες παραλίες νησιών, της Μυκόνου ή της Σαντορίνης, μπορεί να είναι και πολύ περισσότερα» λέει ο Αντώνης Βλάχος. Υπάρχουν αυτοί, υπάρχουν όμως και οι άλλοι. Εκείνοι που αναζητούν θησαυρούς αμύθητους, σεντούκια γεμάτα λίρες και πολύτιμα πετράδια, που κάποιοι, για διάφορους λόγους, έκρυψαν, με σκοπό κάποτε να επιστρέψουν να πάρουν. Είναι οι σύγχρονοι χρυσοθήρες και αυτές είναι κάποιες από τις ιστορίες τους.

«Γιάφκα Χρυσοθήρων» γράφει μια ταμπέλα έξω από το κατάστημα πώλησης ανιχνευτών χρυσού και μετάλλων του Α. Βλάχου, στη Νίκαια. Έχει και άλλα δύο καταστήματα σε Πάτρα και Κοζάνη, έχει γράψει τρία βιβλία για την αναζήτηση θησαυρών και ασχολείται με το θέμα 30 χρόνια. Κάθε χρόνο υπολογίζεται ότι πωλούνται περισσότεροι από 3.000 ραβδοσκόποι στη χώρα μας, αλλά «ο αριθμός αυτός μπορεί να είναι και πολύ μεγαλύτερος, αφού κάποιοι μπορεί να τους προμηθεύονται και από το εξωτερικό» λέει. Πόσο κάνει ένας ανιχνευτής; Από 200 ευρώ μέχρι και πάνω από 20.000 ευρώ. Πόσοι μπορεί να είναι οι χρυσοθήρες; Πολλοί. Μόνο μία ιδιωτική σελίδα αντίστοιχου ενδιαφέροντος στο Facebook έχει πάνω από 20.000 μέλη, ενώ στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε το 2015 το 1ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Χρυσοθήρων, στη Νάουσα.

Ο πολυθρύλητος θησαυρός του Αλή Πασά

Χρυσός, πολύτιμα πετράδια και κοσμήματα, νομίσματα, μια αμύθητη περιουσία, λέει ο θρύλος, έκρυψε κάπου ο Αλί Πασάς όταν κυνηγήθηκε από την Πύλη. Αυτός ο θρύλος έχει κινητοποιήσει εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες χρυσοθήρες, τα τελευταία 200 χρόνια, οι οποίοι έχουν σκάψει κάθε απίθανο και πιθανό σημείο της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Η πρώτη οργανωμένη επιχείρηση ανεύρεσης του θησαυρού έγινε το 1913, με την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από μια ιταλική εταιρεία. Για πέντε ολόκληρα χρόνια οι εργάτες της κατέσκαβαν, χωρίς αποτέλεσμα, τις γύρω περιοχές.

Η πιο πρόσφατη γνωστή περίπτωση, που πήρε μεγάλες διαστάσεις όταν δημοσιοποιήθηκε και μέσω του BBC, αφορούσε έναν Ελληνοαυστραλό, το 2012, ο οποίος έψαξε στο χωριό Βασιλική Τρικάλων, όπου έζησε για κάποιο διάστημα εξόριστη η κυρά Βασιλική, τελευταία σύζυγος του Αλή Πασά. Αυτός υπολόγιζε τον θησαυρό σε 30 τόνους χρυσό – όχι μόνο δεν βρήκε τίποτα, αλλά πλήρωσε από την τσέπη του και τις ζημιές που προκλήθηκαν σε αγωγούς ύδρευσης. Ο θρύλος του Αλί Πασά είναι ένας μόνο από αυτούς που υπάρχουν – «σε κάθε καφενείο της χώρας συζητιέται κι ένας χαμένος θησαυρός που υποτίθεται ότι υπάρχει κάπου εκεί κοντά» λέει ο Α. Βλάχος. Υπάρχει ο θρύλος για τον θησαυρό του Άρη Βελουχιώτη, για τις λίρες που έκρυψαν πλούσιοι Εβραίοι όταν εκτοπίστηκαν από τους ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, για τα κασόνια με τις λίρες που πετούσαν οι Εγγλέζοι στα βουνά για να στηρίξουν την ελληνική αντίσταση, για τα χρυσάφια των πειρατών που έκρυψαν στα νησιά. Χρυσοθήρες, φυσικά, δεν υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα και θρύλοι υπάρχουν παντού.

Χάρτες θησαυρών έναντι 15.000 ευρώ

Στην «πιάτσα», από στόμα σε στόμα, ακούγεται κάθε τόσο ότι ο τάδε έχει στην κατοχή του χάρτη για έναν θησαυρό. Μπορεί να είναι φτιαγμένοι σε χαρτί ή σε δέρμα, με τρόπο που να φαίνονται παλιοί, ώστε να δίνουν την εικόνα ότι είναι αυθεντικοί. «Τους φτιάχνουν διάφοροι επιτήδειοι και τους πωλούν σε αφελείς, από 1.000 ευρώ και έχω ακούσει και για 15.000 ευρώ. Μέχρι και πληροφορίες πωλούνται. Ένας, όμως, που ξέρει μια πραγματική πληροφορία για έναν θησαυρό πάει μόνος του και τον βγάζει» υποστηρίζει ο Α. Βλάχος.

Λέει, ακόμη, ότι οι περισσότεροι χρυσοθήρες κινούνται σε νόμιμο πλαίσιο και πως οι παράνομοι είναι μειοψηφία. Η υπόθεση μιας τέτοιας μειοψηφίας εκδικάστηκε σε δεύτερο βαθμό τον Φεβρουάριο. Η υπόθεση είχε αποκαλυφθεί τον Σεπτέμβριο του 2018 όταν έξι άτομα, φίλοι μεταξύ τους οι περισσότεροι, βρέθηκαν να σκάβουν αναζητώντας χρυσές λίρες σε βάθος 24 μέτρων, εντός διατηρητέου κτιρίου, στην ιστορική συνοικία Κυριώτισσα, στη Βέροια. Είχαν εγκατασταθεί για 40 ημέρες στην πόλη και μπαινόβγαιναν σχεδόν καθημερινά στο κτίριο, έχοντας μαζί τους ανιχνευτή μετάλλων, ηλεκτρικό κομπρεσέρ, σκεπάρνια, βενζινοκίνητη γεννήτρια, αντιασφυξιογόνες μάσκες κ.λπ. Βασικός κατηγορούμενος ήταν ένας 74χρονος, κάτοικος Βέροιας, ο οποίος έπεισε τους υπόλοιπους για την ύπαρξη δύο κρυμμένων κιβωτίων με 18.000 χρυσές λίρες. Τελικώς, στον 74χρονο επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 4 ετών εξαγοράσιμη και στους άλλους 12μηνες ποινές με αναστολή.

Άδειες ερευνών από το Υπουργείο Πολιτισμού

Ο Α. Βλάχος αναλαμβάνει έρευνες τόσο για λογαριασμό δημοσίων υπηρεσιών όσο και για ιδιώτες. Για να προχωρήσει κάποιος σε ανασκαφή, θα πρέπει να έχει τρεις άδειες. Άδεια κατοχής ανιχνευτή μετάλλων, την οποία συνήθως αιτείται το κατάστημα από το οποίο θα τον αγοράσει. Στη συνέχεια θα πρέπει να πάρει άδεια ερευνών, η οποία εκδίδεται από το υπουργείο Πολιτισμού και από τις κατά τόπους Εφορίες Αρχαιοτήτων. Για να εκδοθεί η άδεια, μια διαδικασία που μπορεί να πάρει από τρεις μήνες μέχρι και έναν χρόνο, ο τόπος των ερευνών δεν θα πρέπει να βρίσκεται εντός χαρακτηρισμένου αρχαιολογικού χώρου.

Η έρευνα δεν έχει κόστος και δεν θα είναι παρόντες κρατικοί υπάλληλοι, ενώ επιτρέπεται το σκάψιμο έως 20 εκατοστά. Αν στη διάρκεια των ερευνών εντοπιστεί κάτι, στη συνέχεια υποβάλλεται αίτηση ανασκαφής. Η άδεια ανασκαφής θησαυρού έχει κόστος το οποίο καλύπτει το ημερομίσθιο των κρατικών υπαλλήλων που θα είναι παρόντες (εφοριακός, εισαγγελέας, αρχαιολόγος) και τα άλλα έξοδα, με την υποχρέωση του αιτούντα να επαναφέρει το περιβάλλον στην αρχική του μορφή μετά την ανασκαφή. Όταν πρόκειται για λίρες ή για χρυσό, εάν τελικά βρεθούν, ο χρυσοθήρας θα κρατήσει περίπου το 60% και το υπόλοιπο θα αποδώσει στο Δημόσιο με τη μορφή φορολογίας.

«Μια έρευνα που αναλαμβάνουμε εμείς, στη διάρκεια της οποίας εργαζόμαστε 3-4 άτομα, μπορεί να διαρκέσει από μία ώρα έως και μερικές ημέρες» επισημαίνει ο Α. Βλάχος. Μας διηγείται και μια περίπτωση που συνέβη πριν από περίπου δύο χρόνια. Τότε, ζήτησαν τη συνδρομή του κάποιοι υπήκοοι Αλβανίας, για κάποια «πράγματα» που είχαν κρύψει Έλληνες αντάρτες οι οποίοι αναγκάστηκαν να εισέλθουν σε αλβανικό έδαφος στη διάρκεια του Εμφυλίου. Εκείνη η επιχείρηση κράτησε μια εβδομάδα και αυτά που αναζητούνταν, όπως μας λέει, βρέθηκαν.

Η αναζήτηση χαμένων θησαυρών είναι μια δραστηριότητα που κάποιες φορές μπορεί να γίνει επικίνδυνη. «Πρώτα απ’ όλα, υπάρχουν οι φυσικοί κίνδυνοι στο βουνό. Μπορεί να πέσεις και να σπάσεις ένα χέρι, ένα πόδι – έχουμε πολλά τέτοια ατυχήματα, χρειάζεται προσοχή. Και υπάρχουν, φυσικά, και άλλοι κίνδυνοι», λέει ο Α. Βλάχος, υπενθυμίζοντας την τραγική ιστορία που συνέβη πριν από λίγα χρόνια στο Λουτράκι. Τότε, τέσσερις άνδρες, από 35 έως 72 ετών, βρέθηκαν νεκροί σε σπήλαιο στην περιοχή Καρμπουνάρι, από τις αναθυμιάσεις γεννήτριας. Ο ένας από αυτούς φαίνεται ότι προσπάθησε να βγει και να ζητήσει βοήθεια όμως δεν τα κατάφερε και έχασε τις αισθήσεις του πολύ κοντά στην είσοδο της σπηλιάς. Οι μαρτυρίες, τότε, έλεγαν πως οι τέσσερις άνδρες έσκαβαν μια στοά για να ανακαλύψουν έναν χαμένο θησαυρό.

«Η αναζήτηση θησαυρών είναι ένα χόμπι σαν όλα τα άλλα και αυτά που ισχυρίζονται κάποιοι οι οποίοι μας εμπλέκουν με αρχαιοκάπηλους δεν έχουν καμία βάση». Ποια συμβουλή θα έδινε στους επίδοξους χρυσοθήρες; «Η πιθανότητα του απίθανου είναι η πιο πιθανή. Είναι πιθανό με ένα μπιπ να αλλάξει η ζωή σου. Υπάρχουν, έξω, θησαυροί, που μπορούν να βρεθούν αν ψάξει κανείς με μέθοδο, μελετώντας την ιστορία του κάθε τόπου».

Το κύκλωμα πλαστών χαρτών που αποκάλυψε ο ιδιωτικός ερευνητής Γιώργος Τσούκαλης

Μια υπόθεση πλαστών χαρτών είχε αποκαλύψει πριν από χρόνια ο ιδιωτικός ερευνητής Γιώργος Τσούκαλης. «Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και το κύκλωμα το είχαμε αποκαλύψει μαζί με τον αείμνηστο δημοσιογράφο της “Απογευματινής” Παύλο Δημητριάδη. Το κύκλωμα δρούσε στη Βουδαπέστη, προσεγγίζοντας Έλληνες επισκέπτες και λέγοντάς τους ότι υπάρχει ένας χάρτης κάποιου θησαυρού. Τους χάρτες αυτούς τους σιδέρωναν πολλές φορές και έριχναν επάνω τους ένα υγρό για να φαίνονται παλιοί. Τα μάθαμε από έναν Έλληνα που επέστρεψε στη Βουδαπέστη, έχοντας παράνομα χρήματα μαζί του, και αγόρασε έναν τέτοιον χάρτη για 500.000 δραχμές, που ήταν τότε ένα ποσό πολύ σημαντικό.

Γνωρίζω και την περίπτωση ενός Κύπριου πολύ σημαντικού επιχειρηματία ο οποίος, ωστόσο, έδειξε πολύ μεγάλη αφέλεια και αγόρασε έναν χάρτη για 40.000 ευρώ. Ήταν ένας χάρτης που ακόμα και τα τοπωνύμια που ανέφερε ήταν ψεύτικα. Ο άνθρωπος δεν έκανε καταγγελία στις αρχές για να μη διασυρθεί. Όλοι αυτοί οι χάρτες είναι μια μεγάλη απάτη. Προσπαθούν, μάλιστα, να “τοποθετούν” τον υποτιθέμενο θησαυρό κοντά σε κάποιο εκκλησάκι, σε κάποια πηγή, σε κάποιο σημείο δηλαδή που δεν θα αλλάξει με τον χρόνο, κι επίσης σε μέρη που δεν πάνε βοσκοί ή κυνηγοί, για να προσδίδουν μια “αίγλη” σε αυτή την απάτη. Υπάρχουν περιπτώσεις που κάποιοι έχουν πουλήσει τον ίδιο χάρτη 5 και 6 φορές» λέει ο Γιώργος Τσούκαλης.

Σύμφωνα με τον ιδιωτικό ερευνητή, «δυστυχώς με τον μύθο που ήθελε τους Εγγλέζους να ρίχνουν κασόνια με λίρες στη διάρκεια του πολέμου για να βοηθήσουν την αντίσταση, πολλοί έχουν επιδοθεί σε αυτό το κυνήγι του χαμένου θησαυρού. Και οι κίνδυνοι είναι πολλοί. Κάποιοι έχουν το χαρακτηριστικό ότι δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον. Και υπάρχουν περιστατικά που σκοτώθηκαν μεταξύ τους, στη μοιρασιά για παράδειγμα».

Συγκοινωνούντα δοχεία με την αρχαιοκαπηλία;

Ο Γιώργος Τσούκαλης λέει ότι πολλοί που ασχολούνται με το κυνήγι θησαυρών δεν έχουν άλλες προθέσεις και εάν πρόκειται να ψάξουν κάτι, αιτούνται τις σχετικές άδειες από την Πολιτεία. «Βλέπουμε, ωστόσο, ότι αυτοί που ασχολούνται με το κυνήγι θησαυρών εύκολα μπαίνουν και στην περιπέτεια της αρχαιοκαπηλίας. Διαθέτουν μηχανήματα που εκτός από τη δυνατότητα που έχουν να εντοπίζουν μέταλλα, μπορούν να “βλέπουν” και κενά. Αυτά τα κενά μπορεί να είναι ένας τάφος και στην Ελλάδα υπάρχουν άπειρα ταφικά συγκροτήματα. Πιστεύετε ότι εάν συλήσουν τον τάφο και βρουν μέσα κοσμήματα και νομίσματα, θα τα παραδώσουν στις αρχές; Να γνωρίζουν όλοι ότι αν βρουν αρχαία, δεν τους ανήκουν. Και στο οικόπεδό μας ακόμη ό,τι βρίσκεται κάτω από τη γη δεν μας ανήκει. Είναι η πολιτιστική μας κληρονομιά».

Αναρωτιέμαι πώς ένας άνθρωπος που δεν έχει σχέση με περίεργα κυκλώματα, θα μπορούσε να βρει την άκρη και να πουλήσει παράνομα διάφορα τέτοια πράγματα. «Υπάρχει ένας αόρατος κώδικας επικοινωνίας. Να σας θυμίσω την υπόθεση της δολοφονίας του αρχιμανδρίτη στη Νέα Σμύρνη το 1997. Εκείνη η γυναίκα που τον σκότωσε δεν είχε σχέση με τέτοια πράγματα. Η καθημερινότητά της ήταν σπίτι εκκλησία, εκκλησία σπίτι. Πήγε, όμως, στην Ομόνοια και κατάφερε να βρει ένα πιστόλι να αγοράσει».

Θρύλοι για χαμένους θησαυρούς απ’ όλο τον κόσμο

Όλα τα παραπάνω, βέβαια, δεν συμβαίνουν μόνο στην Ελλάδα, καθώς οι θρύλοι για χαμένους θησαυρούς κινητοποιούν εκατοντάδες χιλιάδες σε όλο τον κόσμο. Επί αιώνες αρχαιολόγοι και χρυσοθήρες αναζητούν την Κιβωτό της Διαθήκης, ένα επίχρυσο ξύλινο κιβώτιο που, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, είχε στα χέρια του ο Μωυσής και κατασκευάστηκε κατ’ εντολή του ίδιου του Θεού. Σκοπός της ύπαρξης της Κιβωτού, λένε, ήταν η φύλαξη ιερών κειμηλίων, ανάμεσά τους και δύο πέτρινες πλάκες στις οποίες αναγράφονταν οι 10 Εντολές. Από τις ακτές της Βιρτζίνια και την Καραϊβική μέχρι τα νησιά Κέιμαν άλλοι χρυσοθήρες ψάχνουν για τον θησαυρό του Μαυρογένη.

Ο διαβόητος πειρατής έστηνε καρτέρι και λήστευε πλοία που επέστρεφαν στην Ισπανία φορτωμένα με χρυσό και ασήμι. Ο Μαυρογένης αποκεφαλίστηκε από Βρετανούς και το κεφάλι του παλουκώθηκε στο πλοίο, για παραδειγματισμό – κι εκείνος πήρε μαζί του το μυστικό του: την τοποθεσία όπου έκρυβε τους θησαυρούς που έκλεβε. Μυστήριο καλύπτει και την τύχη του χαμένου 8ου θαύματος του κόσμου, του κεχριμπαρένιου δωματίου που φτιάχτηκε αποκλειστικά από χρυσάφι και τόνους κεχριμπαριού από τους Πρώσους και δωρήθηκε στην Αγία Πετρούπολη, απ’ όπου το έκλεψαν οι ναζί. Λένε πως η αξία του φτάνει κοντά στα 300 εκατομμύρια ευρώ και άλλοι το αναζητούν στην Πολωνία, άλλοι στη Γερμανία. Εσείς; Πόσα θα δίνατε για έναν χάρτη που θα αποκάλυπτε πού βρίσκεται κρυμμένο;