Ευρωπαϊκή εβδομάδα Κινητικότητας: Μετρώντας πληγές

Εδώ και δεκαετίες το αυτοκίνητο είναι το δεύτερο σπίτι μας. Τα ατελείωτα μποτιλιαρίσματα της Αθήνας δεν μας πτόησαν. Συνεχίζουμε να χάνουμε χρόνια από τη ζωή μας κρατώντας ένα τιμόνι που ζεματάει. Το βλέπω κι από τον εαυτό μου. Παλαιότερα έπαιρνα το μετρό. Κάθε μέρα. Έμπαινα στο Ελληνικό ή στον Άγιο Δημήτριο και μέχρι την Ομόνοια είτε διάβαζα το βιβλίο μου στο πολυπόθητο κάθισμα είτε στριμωχνόμουν όρθιος ανάμεσα στους υπόλοιπους επιβάτες και μετρούσα αντίστροφα τους σταθμούς. Πάντως κέρδιζα χρόνο. Δεν είχα να αντιμετωπίσω την ασύλληπτη αργοπορία των δρόμων, αυτό το ανυπόφορο μικρόβιο που μας πνίγει καθημερινά.

Από τον Μάρτιο του 2020 που μπήκε ο κορονοϊός στη ζωή μας, η σχέση μου με το μετρό διακόπηκε βάναυσα, και παρά την ομαλότητα που αργότερα επανήλθε, δεν αποκαταστάθηκε ποτέ. Ίσως καλόμαθα στην ασφαλή μοναξιά του αυτοκινήτου, με όλα τα αρνητικά που προϋποθέτει, βενζίνες, καθυστερήσεις, χιλιόμετρα. Είμαι κι εγώ ένας από τους πολλούς που, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις πιο προηγμένες κυκλοφοριακά ευρωπαϊκές πόλεις, χρησιμοποιεί το όχημά του για να κατεβεί στο κέντρο. Βλακεία, αλλά…

Είναι θέμα νοοτροπίας φυσικά. Επιμένουμε σε κάτι αναχρονιστικό. Τη στιγμή που ένας στους πέντε Βιεννέζους ή ένας στους δέκα Παριζιάνους ή ένας στους είκοσι Λονδρέζους κυκλοφορεί με αυτοκίνητο στο κέντρο της πόλης του, εμείς οι Αθηναίοι εξακολουθούμε να αγκομαχάμε με το πόδι στο ντεμπραγιάζ, επιβαρύνοντας το περιβάλλον και δείχνοντας ότι αδυνατούμε να ενστερνιστούμε τις απαιτήσεις του 21ου αιώνα. Το αποτέλεσμα είναι αυτή η πνιγηρή εικόνα που συναντάει κανείς σε όλες τις περιφερειακές και κεντρικές αρτηρίες της πρωτεύουσας.

Ξεκινάω από τη Βούλα, η Βουλιαγμένης είναι στο κόκκινο, η Δάφνη στενάζει, το Μετς είναι ένας κυκεώνας από χαραμάδες, η Κηφισίας έχει βουλιάξει, η Ρηγίλλης μοιάζει απροσπέλαστη, η Βασιλίσσης Σοφίας αργοπεθαίνει, το Κολωνάκι θυμίζει οχυρό. Ναι, είναι θέμα νοοτροπίας το να επιμένεις σε αυτή τη ζωή. Πρώτη, δευτέρα, πρώτη, δευτέρα. Τα λάστιχα να καίνε, η μηχανή να έχει ανάψει. Μιάμιση ώρα διαδρομή το πρωί, μιάμιση με δύο το μεσημέρι.

Χρόνος για να σκεφτείς λογαριασμούς, έναν παλιό σου συμμαθητή από το σχολείο, μια παραλία που επισκέφτηκες το 1993, οτιδήποτε. Πάντως χρόνος χαμένος. Και αβίωτος.

Ωστόσο, δεν φταίει μόνο ο Αθηναίος, και η βλακεία του. Όχι. Φταίει και η ίδια η πόλη. Ο τρόπος που ρυμοτομήθηκε, που απλώθηκε, που έγινε αυτό που είναι σήμερα. Δρόμοι στενοί, πεζοδρόμια που δεν είναι φιλικά στους διαβάτες, πεζόδρομοι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού. Πουθενά πρόβλεψη για το διαφορετικό. Η Βιέννη το κατάφερε από το 2010 να ελαχιστοποιήσει τα αυτοκίνητα δημιουργώντας χώρους για όσους θέλουν να μετακινηθούν αλλιώς, το ίδιο και το Άμστερνταμ όπου βλέπεις χιλιάδες ποδήλατα κάθε πρωί. Να κατέβεις με το ποδήλατο στην Αθήνα σε ώρα αιχμής; Ή με πατίνι; Μπα, πρέπει να είσαι τρελός. Οπότε, αν δεν πάρεις το μετρό (που εξακολουθεί κιόλας να μην φτάνει παντού, σε αντίθεση με τα αστικά τρένα στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης), τότε δεν σου μένει άλλη επιλογή. Το τραμ παραείναι αργό.

Φτάνεις λοιπόν στο συμπέρασμα ότι ναι, φταις κι εσύ, αλλά η αλήθεια είναι ότι η Αθήνα ουδέποτε σε βοήθησε πραγματικά να ακολουθήσεις τις επιταγές των καιρών. Είναι μια πόλη δύσκολη, εν πολλοίς αδιάβατη, και επιπλέον εξαιρετικά αφιλόξενη απέναντι σε κάθε ευαίσθητη κατηγορία του πληθυσμού. Ηλίθιοι παρκάρουν μπροστά σε ράμπες ΑΜΕΑ φράζοντας το χώρο όπου κινούνται άνθρωποι καθηλωμένοι σε καροτσάκια. Και άλλοι ηλίθιοι παρκάρουν οπουδήποτε φράζοντας στροφές λεωφορείων και δρόμους με δύο λωρίδες κυκλοφορίας (όπως η Σόλωνος). Συνεπώς, δεν υπάρχει σωτηρία. Είναι 2024 και η αναρχία που επικρατεί θυμίζει 1994. Τίποτα δεν προβλέφθηκε μήτε μεριμνήθηκε εδώ και δεκαετίες ολόκληρες.

Και κάπως έτσι έρχεται η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας, που ξεκίνησε στις 16 Σεπτεμβρίου, να μας υπενθυμίσει το αυτονόητο: μπορούμε να ζήσουμε αλλιώς σε τούτη την πόλη; Ανάμεσα σε 2.000 Δήμους από 44 χώρες συμμετέχει και αυτός της Αθήνας με τη δράση «ΑΘΗΝΑ χωρίς αυτοκίνητο». Περιλαμβάνει διάφορες ρυθμίσεις κυκλοφοριακές σε συνεργασία με την Τροχαία, και διευρυμένο ωράριο Μετρό μέχρι τις 2.30 τη νύχτα. Στόχος της δράσης είναι να αναδειχθεί η ανάγκη για βιώσιμη αστική κινητικότητα, μπλα μπλα μπλά. Ωραία είναι όλα αυτά, και πολύ χρήσιμα, διότι μπορούν να μας δείξουν έστω και για λίγες μέρες μια διαφορετική προσέγγιση στην καθημερινότητά μας.

Γίνεται λόγος και για «Κοινόχρηστο δημόσιο χώρο» (άλλη πληγή τούτη), για ποδηλατάδες, για περπάτημα. Μπράβο. Η Ευρώπη παρακινεί τις πρωτεύουσες να αλλάξουν ζωή, να διαμορφώσουν ποιότητα, να επιλέξουν μέλλον. Και ο Δήμος της Αθήνας σοφά αρπάζει την ευκαιρία για να μας δώσει μια γεύση. Το σκεπτικό δεν χωλαίνει πουθενά, είναι όλο ουσία. Παράτα το ρημάδι το αυτοκίνητο, βρες άλλον τρόπο, βάλε άσκηση, βάλε υγεία, και επιπροσθέτως σώσε και τον τόπο σου, που βουλιάζει μέσα στον καπνό και στην ακινησία. Το θέμα όμως είναι: Μπορούν να συμβούν πραγματικά όλα αυτά στην συγκεκριμένη πόλη έτσι όπως είναι δομημένη; Μπορούν να συμβούν δώδεκα μήνες το χρόνο, και όχι μονάχα μια εβδομάδα;

Καλό είναι το ποδήλατο, καλό είναι και το πατίνι, αλλά δεν γεννηθήκαμε όλοι βιρτουόζοι των δρόμων, άσε που δεν ενδείκνυται κιόλας σε κάποιες ηλικίες. Οπότε το ειλικρινές αιώνιο ερώτημα περικλείει μάλλον τις πιο κοινότοπες, πρακτικές πτυχές:

Μπορείς να κάνεις τη διαδρομή Πολύγωνο-Νέα Φιλαδέλφεια χωρίς ιδιωτικό όχημα ή έστω λεωφορείο; Μπορείς να πας από το Παγκράτι στην Κυψέλη χωρίς ιδιωτικό όχημα ή έστω λεωφορείο;

Μόνο όταν απαντηθούν ενδελεχώς τέτοιας φύσεως απορίες, και όταν η ενδελέχεια της απάντησης χωνευτεί ενδελεχώς από το πεισματωμένο μας μυαλό, μόνο τότε θα έχουμε ίσως ανταποκριθεί πραγματικά στους υγιείς ορίζοντες που μπορεί το στοίχημα της Ευρώπης και των Δήμων για την Κινητικότητα. Ναι, αφορά πρωτίστως εμάς και τη νοοτροπία μας. Αλλά όχι αποκλειστικά εμάς και τη νοοτροπία μας. Αφορά και το έδαφος που σου δίνει η ίδια η πόλη. Ποτέ η ανταπόκριση του κόσμου δεν μπορεί να έρθει μόνη της. Συνοδεύεται πάντα από τις προϋποθέσεις.