Παρατηρώντας τη στάθμη του Μόρνου από το γραφικό Λιδωρίκι

Η θέα από το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στο Λιδωρίκι, πρωτεύουσα του Δήμου Δωρίδας, σε υψόμετρο 700 μέτρων, είναι ιδιαίτερη. Η τεχνητή Λίμνη του Μόρνου σε συνδυασμό με τους ορεινούς όγκους δημιουργεί ένα γοητευτικό και γαλήνιο τοπίο. Το Λιδωρίκι βρίσκεται στους πρόποδες της δυτικής πλευράς της οροσειράς της Γκιώνας και αγναντεύει τη λίμνη του Μόρνου, τα Βαρδούσια και τις κορυφές της Γκιώνας.

Το «παρατηρητήριο» όμως αυτό της τεχνητής λίμνης του Μόρνου κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. «Δεν χρειάζονται ούτε δορυφορικές εικόνες, ούτε επίσημα στοιχεία για εμάς που αντικρίζουμε κάθε μέρα την στάθμη της λίμνης να υποχωρεί σημαντικά. Είναι η ώρα να αναλάβουν όλοι της ευθύνες τους», αναφέρει χαρακτηριστικά ένας από τους 400 περίπου μόνιμους κατοίκους που συναντήσαμε στο Λιδωρίκι, ο οποίος παρατηρεί την στάθμη της λίμνης από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 όπου ξεκίνησε η λειτουργία της.

Τα λόγια του μόνιμου κατοίκου επιβεβαιώνουν τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου που είδαν το φως της δημοσιότητας πριν λίγες ημέρες: η συνολική έκταση της επιφάνειας της λίμνης μειώθηκε από 16,5 km² τον Ιούλιο του 2023 σε μόλις 12,8 km² τον Ιούνιο του 2024, αναδεικνύοντας τη δραματική μείωση της στάθμης του νερού που αναδεικνύει το πρόβλημα της λειψυδρίας, γυρνώντας μας πίσω στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όπου το ζήτημα ήταν έντονο.

Σύμφωνα με δηλώσεις του διευθύνοντος συμβούλου της ΕΥΔΑΠ, Χάρη Σαχίνη, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ΕΥΔΑΠ παρακολουθεί από κοντά το πρόβλημα με την λειψυδρία αλλά για την ώρα δεν χρειάζεται να προχωρήσει στη λήψη περιοριστικών μέτρων στην κατανάλωση. Έχει γίνει από καιρό καμπάνια με συστάσεις στον κόσμο και για την ώρα περιμένουμε την εθελούσια ανταπόκρισή του. Αν δεν υπάρξουν βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις τον χειμώνα, τα πράγματα θα είναι διαφορετικά. Τότε θα μπούμε στο κόκκινο. Τώρα είμαστε ακόμη στο κίτρινο, ούτε καν στο πορτοκαλί, πρόσθεσε, επισημαίνοντας ότι ενεργοποιούνται συμπληρωματικές πηγές ενίσχυσης του δικτύου ύδρευσης της πρωτεύουσας.

Λίγα λόγια για την ιστορία του Λιδωρικίου

Από την ιστοσελίδα του Δήμου Δωρίδας μεταφέρουμε λίγα λόγια για την ιστορία του τόπου που αυτές τις ημέρες συμπληρώνει 80 χρόνια από το Ολοκαύτωμα του 1944 και τιμά τα θύματά του.

Το Λιδωρίκι ορίστηκε πρωτεύουσα της Επαρχίας Δωρίδος (του Νομού Φωκίδος), από το 1833 και από το 1836 πρωτεύουσα του Δήμου Αιγιτίου, που προέκυψε από τη συνένωση των μέχρι τότε Δήμων Αιγιτίου, Υαίας και Κόρακα. Οι πρώτες αναφορές γίνονται στα Βυζαντινά χρόνια. Στον κατάλογο των Επισκοπών, ο Λέων ο Σοφός (886 – 912 μΧ.) αναφέρει και την Επισκοπή Λιδωρικίου, που υπαγόταν στη Λάρισα. Αναφέρεται επίσης και από τον Επίσκοπο Καισαρείας Αρέθα (850 – 932 μ.Χ.).

Το 1912 αναγνωρίσθηκε ως Κοινότητα Λιδορικίου, περιλαμβάνοντας και τους οικισμούς Χάνια Στενού, Λεύκα (μέχρι το 1915), Βραΐλα και Παλαιόκαστρο (μέχρι το 1919). Για την προέλευση και την ορθή γραφή της ονομασίας «Λιδωρίκι» έχουν ειπωθεί και γραφεί πολλά. Επικρατέστερη άποψη είναι ότι προέρχεται από τη λέξη «Λιμοδωριείς – Λιμοδωρίκιος». Πριν από το 1955 παρουσιάστηκε με τη γραφή Λιδωρίκιον και το έτος 1955 επανήλθε στη γραφή “Λιδορίκιον” όμως στα μεταγενέστερα χρόνια επικπράτησε η γραφή Λιδωρίκι που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.

Πρωτεύουσα σήμερα του Καλλικρατικού Δήμου Δωρίδος, βρίσκεται στους πρόποδες της δυτικής πλευράς της οροσειράς της Γκιώνας. Αγναντεύει τη λίμνη του Μόρνου, τα Βαρδούσια και τις κορυφές της Γκιώνας.

Πριν σχηματισθεί η λίμνη του Μόρνου (1980 – 1981), οι Λιδωρικιώτες καλλιεργούσαν τα κτήματα της εκτεταμένης περιφέρειάς τους (μερικά ποτιστικά κοντά στο Μόρνο και τη Μπελεσίτσα) και παρήγαγαν επαρκείς ή και πλεονάζουσες ποσότητες σιταριού και καλαμποκιού και δευτερευόντως όσπρια. Είχαν και καλά αμπέλια κάτω προς τη Μπελεσίτσα, αλλά και στη Βελά, κοντά στη Λεύκα και το Παλαιόκαστρο. Η δυναμικότερη όμως ασχολία τους υπήρξε η κτηνοτροφία. Χιλιάδες γιδοπρόβατα τρέφονταν στη μεγάλη και κατάλληλη για βοσκή περιοχή, που συνδύαζε πεδινή έκταση και τα βουνίσια λιβάδια στη Γκιώνα. Ο ταμιευτήρας του Μόρνου όμως άλλαξε τις συνθήκες της περιοχής μειώνοντας τις εκτάσεις καλλιέργειας και βοσκής

Αρκετοί κάτοικοι αναζήτησαν την τύχη τους στην Αθήνα με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να μειωθεί. Διασώθηκαν μερικά κοπάδια, πρόβατα κυρίως, και με γάλατα που παίρνουν και από τα γύρω χωριά, παράγεται η περίφημη και γνωστή διεθνώς φέτα Λιδωρικίου, που εξάγεται και στο εξωτερικό. Μοναδικό και το πρόβειο γιαούρτι και ιδιαίτερα νόστιμα τα ντόπια κρέατα.

Το Λιδωρίκι στην περίοδο της Τουρκοκρατίας

Το πρώτο επαναστατικό κίνημα στη Δωρίδα έγινε το 1571 από Λιδωρικιώτες, Βιτρινισιώτες και Γαλαξειδιώτες, αλλά προδόθηκαν και απέτυχαν. Κατά την περίοδο 1670 - 1680, ο Λιδωρικιώτης Γιάννης Κάψης ή Καψής λεηλατούσε και τρομοκρατούσε τα τουρκικά καράβια, μαζί με τα αδέλφια του, και έφτασε να γίνει και Βασιλιάς στη Μήλο. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το Λιδωρίκι αποτελούσε πρωτεύουσα Καζά (ένα είδος Επαρχίας ή Δήμου) στον οποίο ανήκαν τα μισά χωριά της σημερινής Δωρίδας. Κατά τον Πουκεβίλ, στα 1815 το Λιδωρίκι είχε 180 οικογένειες (900 κατοίκους), οι μισές Χριστιανικές οι οποίες κατοικούσαν στο συνοικισμό Βαρούσι. Εδώ, σε μια πρόχειρη φυλακή έκλεισαν τον Αθ. Διάκο, όταν κάποτε τον έπιασαν, αλλά τη νύχτα έσπασε το σαθρό ξύλινο παραθυράκι και ξαναγύρισε στο βουνό. Περιτριγυρισμένο από τις περήφανες και απρόσιτες κορυφές της Γκιώνας και των Βαρδουσίων, αποτελούσε τα χρόνια εκείνα το κέντρο των αρματολών και κλεφτών. Εδώ έστηναν το στρατηγείο τους ή εύρισκαν καταφύγειο θρυλικοί καπεταναίοι και οπλαρχηγοί, όπως ο Σκαλτσοδήμος, Διάκος, Ανδρουτσαίοι, Σαφάκας, Ρούκης, Γεράντωνος, Καλύβας και άλλοι.

Στις 28 Μαρτίου του 1821, οι Σκαλτσοδήμος, Λιδωρίκης, Μαργέλλος, με τις ευλογίες του Παπα-Γιώργη Πολίτη από τη Σεργούλα κήρυξαν την επανάσταση κατά των Τούρκων στην Αγ. Παρασκευή. Αυθημερόν έπεσε το Λιδωρίκι, το πρώτο τουρκικό κέντρο, που απελευθερώθηκε στη Ρούμελη. Από τότε άλλαξε πολλές φορές χέρια, καταστράφηκε μαζί με άλλα χωριά σ’ επιδρομή των Τούρκων το 1825. Ο Καραϊσκάκης έδιωξε τους Τούρκους το 1826 και βρήκε στις αποθήκες τους 12.000 κιλά «γεννήματα» που είχαν συγκεντρώσει από τη φορολογία «δεκάτη» και τελικά το χωριό απελευθερώθηκε οριστικά από το Λ. Τζαβέλλα το 1828.

Τα χρόνια της Κατοχής: Η καταστροφή του Λιδωρικίου στις 29 Αυγούστου 1944

Το Λιδωρίκι καταστράφηκε το 1944. Για να εκδικηθούν τη δεινή ήττα που υπέστησαν από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ στη φονική μάχη των Καρουτών στις 5 Αυγούστου του 1944, οι Γερμανοί κατακτητές κατέλαβαν το ανταρτοκρατούμενο τότε Λιδωρίκι και το έκαψαν στις 29 Αυγούστου του 1944. Πυρπόλησαν 489 κτήρια (320 σπίτια και 169 αχυρώνες και στάβλους) και σκότωσαν πέντε ανήμπορους ηλικιωμένους που παρέμειναν στα σπίτια τους, νομίζοντας ότι θα τους σεβαστούν. Οι άλλοι κάτοικοι είχαν καταφύγει στα βουνά και σε άλλα χωριά. Παρ' όλα αυτά, πάνω από τα ερείπια και τις στάχτες που άφησαν τα ναζιστικά στρατεύματα, το χαρακτηρισμένο ως «Μαρτυρικό Χωριό» Λιδωρίκι ξαναχτίστηκε με σεβασμό στις ιστορικές καταβολές και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική.

Αξιοθέατα του Λιδωρικίου σήμερα είναι μεταξύ άλλων ο Άγιος Γεώργιος, η Παναγία Ζωοδόχου Πηγής με το επιβλητικό καμπαναριό, το φρούριο και τα υπολείμματα της αρχαίας Καλλίπολης που καταστράφηκε το 279 π.Χ. από τους Γαλάτες, το Αρχαιολογικό και Λαογραφικό Μουσείο όπου φυλάσσονται αρκετά ευρήματα των ανασκαφών της Αρχαίας Καλλίπολης, καθώς επίσης το φράγμα και η λίμνη του Μόρνου.