Η γοητεία των πλοίων-φαντασμάτων

Τι είναι άραγε αυτό που τραβάει τους ανθρώπους στα ναυάγια και τα μετατρέπει σε τουριστικές ατραξιόν; Πιθανά με την ακινησία τους μεταφέρουν μια αίσθηση της γαλήνιας και αδιαπέραστης αιωνιότητας, επίσης υπενθυμίζουν στους θνητούς ότι τελικά δεν μπορούν να ξεφύγουν από τον θάνατο και ότι η ύλη είναι φθαρτή και έχει ημερομηνία λήξης.

Ένα από αυτά τα γοητευτικά πλωτά νεκροταφεία έχει προσαράξει εδώ και τρεις τουλάχιστον δεκαετίες σε μια παραλία του λακωνικού κόλπου, σε πολύ κοντινή απόσταση από το Γύθειο. Το όνομα του πλοίου δεν έχει ξεφτίσει ακόμη από τη διαδικασία αποσύνθεσης που προκαλούν τα οξείδια του σιδήρου και παραμένει ευδιάκριτο στην πλώρη: Δημήτριος. Οι ιστορικές πηγές που άντλησα, μετά το αυτονόητο γκουγκλάρισμα, συνηγορούν ότι το «Δημήτριος» ήταν τσιγαράδικο ναυπηγημένο γύρω στο 1950 και την εποχή που ναυάγησε (αρχές δεκαετίας του '80) μετέφερε κατά πάσα πιθανότητα παράνομο φορτίο τσιγάρων. Το πλοίο αγκυροβόλησε στο λιμάνι του Γυθείου πιθανά λόγω έκτακτου προβλήματος υγείας του καπετάνιου ενώ οι πηγές αναφέρουν επίσης μηχανικές βλάβες και σοβαρά θέματα ασφαλείας. Δεν είμαι σίγουρος αν όλα αυτά αποτελούσαν δικαιολογίες προκειμένου το πλήρωμα να εγκαταλείψει το πλοίο ή αν οι λιμενικές αρχές είχαν πήραν είδηση το παράνομο φορτίο, πάντως τελικά το πλήρωμα μάλλον το έσκασε εγκαταλείποντας το καράβι άρον-άρον.

Στη συνέχεια φαίνεται ότι άγριες καιρικές συνθήκες έσπασαν τα αγκυροβόλια και το πλοίο-βρικόλακας παρασύρθηκε από σφοδρούς ανέμους που το ξέβρασαν στην αμμώδη παραλία της Σελινίτσας. Από τότε μετατράπηκε σταδιακά σε πλοίο-φάντασμα αφού ο αέρας, το νερό και το αλάτι που δαγκώνουν τις σάρκες του το έχουν μετατρέψει προοδευτικά σε έναν σκελετό τόνων σκουριάς. Τα ύφαλα και τα πλευρικά του καραβιού είναι γεμάτα επιβλητικές τρύπες μέσα από τις οποίες μπαινοβγαίνει αφρίζοντας το κύμα ιδιαίτερα όταν φυσάνε βορειοδυτικοί άνεμοι, τα περίφημα μελτέμια. Σε ορισμένες περιπτώσεις χωράει άνετα να περάσει ένας άνθρωπος μέσα από κάποιες τρύπες στην κοιλιά του «βρικόλακα» αλλά είναι τέτοιος ο βαθμός αποσύνθεσης του πλοίου που κινδυνεύει ο εισβολέας να κοπεί σοβαρά από τις σκουριασμένες άνισες λεπίδες που έχουν σχηματισθεί περιμετρικά της κάθε τρύπας. Οι επισκέπτες που προσεγγίζουν μέσω της αμμουδιάς το πλοίο-φάντασμα αρκούνται στο να φωτογραφίζουν εκστασιασμένοι, μέσα από τις πλευρικές τρύπες, την υδάτινη φυλακή που αποκαλύπτεται μυστηριώδης ανάμεσα στα σάπια σιδερένια σπλάγχνα του βρυκόλακα.

Αναρωτιέμαι αν ζει ακόμη σήμερα ο καπετάνιος του καταραμένου πλοίου και αν έμαθε για την τύχη του πλοίου μετά την αποβίβασή του για λόγους υγείας, εκείνο το βράδυ που το τσιγαράδικο «Δημήτριος» έφτασε στο Γύθειο, εκείνη τη μοιραία παγωμένη νύχτα του χειμώνα. Ίσως κάποιος από το πλήρωμα να επισκέφτηκε, με ένοχη συνείδηση, μετά από χρόνια το πλοίο-βρικόλακα και να αναπόλησε στιγμές που είχε βιώσει στο βαπόρι όσο εκείνο ήταν ακόμη ακμαίο. Αυτές βέβαια είναι οι δικές μου ρομαντικές σκέψεις ή θα μπορούσαν να είναι σκέψεις του ναυτικού και ποιητή Νίκου Καββαδία για τον οποίο είμαι βέβαιος ότι τον ενέπνεαν τα ναυάγια. Το γράφω αυτό γιατί πιστεύω ότι τα πληρώματα των καραβιών, ιδιαίτερα των τσιγαράδικων, θα ήταν άνθρωποι της σκληρής βιοπάλης με πλανισμένα συναισθήματα και χωρίς δεύτερες σκέψεις, εκτός από εκείνες που αφορούν αυστηρά την άγρια επιβίωση. Τους φαντάζομαι κάτι σαν τους ηθοποιούς της ταινίας «Πειρατές της Καραϊβικής». Οι άνθρωποι του ναυτικού συναφιού είναι συνήθως χοντρόπετσοι και εύκολα αλλάζουν σελίδα χωρίς να κοιτάξουν πίσω, δεν θα ήθελαν να την πατήσουν όπως την πάτησε η γυναίκα του Λωτ στην Παλαιά Διαθήκη. Η γυναίκα του Λωτ που κοίταξε πίσω έγινε τελικά στήλη άλατος. Αυτά παθαίνει όποιος κοιτάζει συναισθηματικά και νοσταλγικά το παρελθόν.

Τελικά, τα πλωτά νεκροταφεία και τα ναυαγισμένα πλοία είναι γοητευτικά γιατί μας θυμίζουν το ανελέητο κυνηγητό ζωής και θανάτου, μας υπενθυμίζουν ότι ο θάνατος αποτελεί βεβαιότητα και ότι η ζωή είναι λίγη, όμορφη, πολύτιμη. Επίσης τα πλοία-βρικόλακες εμπεριέχουν το άγγιγμα των ψυχών που έζησαν πάνω, γύρω και μέσα τους. Νομίζω ότι την ημέρα που επισκέφτηκα το γοητευτικό αυτό ναυάγιο ένιωσα ότι οι ψυχές του πληρώματος του «Δημήτριος» δεν το έχουν εγκαταλείψει τελικά. Βγαίνουν κάθε μέρα από τα σκουριασμένα παράθυρα του πλοίου πουρνό-πουρνό, μόλις σκάει το πρώτο φως της μέρας, και επιστρέφουν πίσω στο υδρόβιο νεκροταφείο τα μεσάνυχτα.

Ένα μουσικό βίντεο με θέμα το ναυάγιο του «Δημήτριος» στο Γύθειο

Φωτογραφίες: Αλκίνοος Αρώνης, Μουσική: Θανάσης Δρίτσας , Στίχοι: Ελευθερία Ζαμπετάκη, Τραγουδά η Αθηνά Δημητρακοπούλου, στο πιάνο ο συνθέτης Θανάσης Δρίτσας

* Tο θέμα στην αρχική του μορφή είχε δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα της δημοσιογράφου Ρίτσας Μασούρα (Ritsmas Corner) (2014).