«Η Τζένη μας έφυγε»: Το «αντίο» του Νίκου Μαστοράκη στην αδελφή του, Τζένη Μαστοράκη

Ο Νίκος Μαστοράκης με μία ανάρτησή του στο Facebook αποχαιρετά την αδελφή του, ποιήτρια και μεταφράστρια Τζένη Μαστοράκη, που πέθανε σε ηλικία 75 ετών.

«Η Τζένη μας έφυγε. Άφησε σήμερα την τελευταία της δύσκολη ανάσα. Η μικρή μου αδελφή, σημαντική ποιήτρια, μητέρα, γιαγιά και αδελφή που μας αγάπησε πολύ και που πολύ την αγαπήσαμε, την αγαπάμε και θα την αγαπάμε. Σας παρακαλώ, αντί για συλλυπητήρια, δώστε την αγάπη σας σ’ εκείνους που κρατάτε πολύτιμους στη ζωή σας» έγραψε ο Νίκος Μαστοράκης στο μήνυμά του.

Μάλιστα, ο Νίκος Μαστοράκης ανέβασε μία φωτογραφία με την αδελφή του Τζένη Μαστοράκη στο Facebook. 

Πέθανε η ποιήτρια Τζένη Μαστοράκη

Πέθανε σε ηλικία 75 ετών η σπουδαία Ελληνίδα ποιήτρια Τζένη Μαστοράκη, που έχει τιμηθεί με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων. Αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες ποιητικές φωνές του νεοελληνικού λογοτεχνικού κανόνα. Ανήκε στη λεγόμενη γενιά του ’70, η οποία έθεσε νέες βάσεις, προσανατολισμούς αλλά και ταυτότητα στην ποίηση του 20ού αιώνα.

Η Τζένη Μαστοράκη γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Φεβρουαρίου του 1949. Σπούδασε βυζαντινή και μεσαιωνική φιλολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ήταν τετράγλωσση: αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιταλικά. Από τη μεταπολίτευση έως σήμερα, παράλληλα, η Τζένη Μαστοράκη παρέδωσε στο ελληνόφωνο κοινό πολυσυζητημένες μεταφράσεις που έχουν αποτελέσει σημεία αναφοράς για τη γλωσσική τους διαύγεια και ακρίβεια και για το ξεχωριστό τους αισθητικό αποτύπωμα, όπως έχει γραφτεί για την ίδια.

Το 1977, σε ηλικία είκοσι οκτώ ετών, η Τζένη Μαστοράκη μετέφρασε τον «Φύλακα στη σίκαλη», το αριστουργηματικό μυθιστόρημα του αμερικανού συγγραφέα Τζ. Ντ. Σάλιντζερ. Ένα χρόνο μετά, το 1978, το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Επίκουρος και ως σήμερα η μετάφρασή του θεωρείται αξεπέραστη.

Τζένη Μαστοράκη: Μία από τις σπουδαιότερες και πιο ξεχωριστές ποιήτριες 

Πρωτοεμφανίστηκε το 1971 με ποιήματα υπό τον γενικό τίτλο «Το συναξάρι της αγίας νιότης», δημοσιευμένα στην «Ποιητική Αντι-ανθολογία» του Δημήτρη Ιατρόπουλου. Ακολούθησαν τέσσερις συλλογές, αρκετές για να την εντάξουν στις σπουδαιότερες και εν πολλοίς αξεπέραστες γραφίδες των καθ’ ημάς γραμμάτων: «Διόδια» (Κέδρος 1972), «Το σόι» (Κέδρος 1978), «Ιστορίες για τα βαθιά» (Κέδρος 1983) και «Μ’ ένα στεφάνι φως» (Κέδρος 1989), καθώς και ποιήματα εκτός βιβλίων δημοσιευμένα σε διάφορα έντυπα.

Ανήκει στην Γενιά του '70, ομάδα Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών που άρχισαν να δημοσιεύουν τα έργα τους κατά τη δεκαετία του 1970, και ειδικότερα προς το τέλος της Χούντας των Συνταγματαρχών και τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Η πρώτη εμφάνιση ποιήματος της έγινε το 1971. Το ποίημα αυτό συμπεριλήφθηκε στην «Αντι-ανθολογία» του Δημήτρη Ιατρόπουλου. Το πρώτο της βιβλίο, με τίτλο«Διόδια», εκδόθηκε το 1972.

Τα ποιητικά έργα της κίνησαν το ενδιαφέρον του Γιάννη Ρίτσου και της Νανάς Καλλιανέση, ενώ τα ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες και δημοσιεύθηκαν σε ανθολογίες και περιοδικά ανά τον κόσμο.

Το 1989 βραβεύθηκε από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια με το βραβείο Thornton Niven Wilder για το μεταφραστικό της έργο. Επίσης, το 1992 έλαβε βράβευση από τη Διεθνή Επιτροπή Παιδικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ, International Board on Books for Young People) για τη μετάφραση του παιδικού βιβλίου «Ο ταξιδιώτης της αυγής».

Όπως έχει γραφτεί στο Λεξικό της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας των εκδ. Πατάκη, «η Μαστοράκη επιχειρεί τις πρώτες ποιητικές εξόδους της, κυρίως, μέσα στα συμφραζόμενα της στάσης που για τους νέους λογοτέχνες της δεκαετίας 1965-1975 έβρισκε το ηθικό της νόημα στην κριτική των θεσμών και των αξιών της εποχής. Η απόγνωση, η δυσφορία, η απροκάλυπτη ειρωνεία και σάτιρα εκφέρονται μέσα από ένα λόγο συχνά ρητορικό και δονούμενο από ένα αναμφισβήτητο ρομαντικό συναίσθημα αντίθεσης στα πάντα. Το μεταγενέστερο έργο της Μαστοράκη παρουσιάζει σημαντική μεταστροφή γλωσσικής έκφρασης και θεματολογίας, με στόχο μια διαχρονική και διιστορική λειτουργία του λόγου».

Η επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας, είχε κρίνει ότι «η Τζένη Μαστοράκη, με την αδιάλειπτη και ποιοτική προσφορά της στα ελληνικά γράμματα, κατόρθωσε να διαμορφώσει μια μοναδική πορεία, η οποία στηρίχθηκε στην επίμονη και ενδελεχή αφοσίωσή της στην ελληνική (γραπτή και ομιλούσα) γλώσσα, στην ανάδειξη γόνιμων περιοχών του ποιητικού παρελθόντος και στη δημιουργική ανάπλασή του, στη λογοτεχνική γνώση και τόλμη και στην υπογράμμιση της ζωτικής σημασίας των αφηγήσεων (κοινωνικοπολιτικών, οικογενειακών, έμφυλων, προσωπικών) στη χαρτογράφηση της μνήμης, των συναισθημάτων και της ίδιας της ύπαρξης στην ιστορική της προοπτική. Με εφαλτήριο την αντήχηση των ρομαντικών επιτευγμάτων, το κληροδότημα των μεταπολεμικών γενιών, το στίγμα της μεταπολίτευσης, η ποιήτρια και μεταφράστρια Τζένη Μαστοράκη κατόρθωσε εντέλει να αποτυπώσει την εσωτερική και περίπλοκη περιπέτεια του ανθρώπου μέσα στον χρόνο».

«Η ποίηση είναι ένα μαγικό παραθυράκι»: Η Τζένη Μαστοράκη μέσα από τα δικά της λόγια

Η Τζένη Μαστοράκη σε μία ολιγόλεπτη συνέντευξή της αναφέρθηκε στην έλξη που ένιωθε από μικρή για την ποίηση και τι σημαίνει για την ίδια.

Η Λίνα Μενδώνη για τον θάνατο της Τζένης Μαστοράκη

H Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη αποχαιρέτησε με συλληπητήριο μήνυμά της τη σπουδαία ποιήτρια Τζένη Μαστοράκη και αναφέρθηκε στην αδιάλειπτη και ποιοτική, χωρίς εκπτώσεις, προσφορά της. 

Όπως ανέφερε η κ, Μενδώνη η Τζένη Μαστοράκη «συνδύασε την ασυμβίβαστη μέριμνα για τη γλώσσα με τη δημιουργική ανάπλαση του παρελθόντος, τη χαρτογράφηση της μνήμης και τη σιωπηλή, αλλά εκφραστικότατη αφομοίωση του βιώματος. Η Τζένη Μαστοράκη σπάνιος άνθρωπος, σπάνιος δημιουργός, με παραδειγματική αφοσίωση στην Τέχνη, δεν επεδίωξε ποτέ την περιττή και άσκοπη δημοσιότητα. Πρόλαβε, όμως, να χαρεί την αναγνώριση του έργου της, όπως πιστοποιούν οι πολυάριθμες βραβεύσεις της, με εξέχουσα την απονομή του Μεγάλου Βραβείου Γραμμάτων 2020».

Ολόκληρη η δήλωση της Λίνας Μενδώνη για τον θάνατο της Τζένης Μαστοράκη

«Η απώλεια της Τζένης Μαστοράκη μας στερεί μία από τις μεγαλύτερες μορφές των σύγχρονων Γραμμάτων μας. Εκπρόσωπος της Γενιάς του 70, μας καταλείπει ένα ποιητικό έργο, το οποίο πέρασε τα σύνορα και γνώρισε πολλές ξενόγλωσσες εκδόσεις. Διακρίνεται για το απόλυτα προσωπικό του στίγμα, αναδεικνύοντας την άρρηκτη σχέση γραφής και ανάγνωσης αλλά και την πολύχρονη βιωματική εμπλοκή της δημιουργού με τη γλώσσα, την ιστορία και τη λογοτεχνία.

Η Τζένη Μαστοράκη υπήρξε κορυφαία μεταφράστρια. Αναμετρήθηκε με κλασικά και σύγχρονα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, από την πεζογραφία, την ποίηση, το θέατρο, αλλά και εμβληματικά δοκίμια, από διαφορετικές γλώσσες. Μας πρόσφερε μεταφράσεις που αποτελούν σημεία αναφοράς, τόσο για τα ίδια τα έργα, όσο και για τον επανακαθορισμό του μεταφραστικού είδους. Το μεταφραστικό corpus της Τζένης Μαστοράκη, το οποίο συγκρότησε επί δεκαετίες, με αφοσίωση, επίμονη και επίπονη δουλειά, διακρίνεται για τη γλωσσική του ακρίβεια και το ξεχωριστό αισθητικό του αποτύπωμα.

Μέσω της μακράς πορείας της αναδείχθηκε σε μοναδική περίπτωση των ελληνικών Γραμμάτων, που τίμησε με την αδιάλειπτη και ποιοτική, χωρίς εκπτώσεις, προσφορά της. Στο έργο της συνδύασε την ασυμβίβαστη μέριμνα για τη γλώσσα με τη δημιουργική ανάπλαση του παρελθόντος, τη χαρτογράφηση της μνήμης και τη σιωπηλή, αλλά εκφραστικότατη αφομοίωση του βιώματος.

Η Τζένη Μαστοράκη σπάνιος άνθρωπος, σπάνιος δημιουργός, με παραδειγματική αφοσίωση στην Τέχνη, δεν επεδίωξε ποτέ την περιττή και άσκοπη δημοσιότητα. Πρόλαβε, όμως, να χαρεί την αναγνώριση του έργου της, όπως πιστοποιούν οι πολυάριθμες βραβεύσεις της, με εξέχουσα την απονομή του Μεγάλου Βραβείου Γραμμάτων 2020.

Στην οικογένειά της και στους φίλους της, απευθύνω τα πιο ειλικρινή μου συλλυπητήρια».