Σε δάγκωσε φίδι; Διάβασε τι πρέπει να κάνεις

Τα φίδια δραστηριοποιύνται όλον τον χρόνο, με πιο έντονη δραστηριότητα στο τέλος της άνοιξης και τις αρχές του καλοκαιριού. Τότε είναι που παρατηρούνται και τα περισσότερα περιστατικά εμφάνισής τους μέσα στα σπίτια και τις αυλές – κυρίως στην επαρχία, στα νησιά, τελευταία ακόμα και στην πόλη, που συχνά στην όψη τους πανικοβαλόμαστε. Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 23 είδη φιδιών και 6 είδη άποδων σαυρών που μοιάζουν με φίδια. Από αυτά δηλητηριώδη είναι 7 – όλα τα υπόλοιπα φίδια και άποδες σαύρες είναι ακίνδυνα για εμάς.

Σύμφωνα με τον Ηλία Στραχίνη, βιολόγο, υποψήφιο διδάκτορα του Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και δημιουργό της σελίδας herpetofauna.gr - Ελληνική Ερπετοπανίδα, μπορούμε εύκολα να ξεχωρίσουμε τα ακίνδυνα από τα επικίνδυνα φίδια, αλλά και να προβούμε στις κατάλληλες ενέργειες, αν έρθουμε αντιμέτωποι με δάγκωμα.

Πώς ξεχωρίζουμε τα επικίνδυνα φίδια 

Σύμφωνα με τον κ. Στραχίνη, από τα 7 δηλητηριώδη φίδια, τα 5 είναι είδη οχιάς και είναι τα μόνα που έχουν επικίνδυνο για εμάς δάγκωμα καθώς τα υπόλοιπα δύο έχουν πολύ ασθενές δηλητήριο για να μας προκαλέσουν βλάβες. Οι οχιές κατανέμονται με διαφορετικό τρόπο στην Ελλάδα, δεν είναι επιθετικές και θα δαγκώσουν μόνο ως άμυνα και σε περίπτωση που τις πιάσουμε, τις πατήσουμε ή τις πλησιάσουμε απειλητικά σε απόσταση μικρότερη του μισού μέτρου. Η εμβέλεια του χτυπήματος της οχιάς είναι όσο περίπου το μισό της μήκος. Συχνά μένουν ακίνητες όταν δουν εμάς ή κάποιον θηρευτή, όχι για να στήσουν ενέδρα, αλλά για να μπορέσουν να κρυφτούν με το καμουφλάζ τους, επειδή δεν μπορούν να ξεφύγουν γρήγορα όπως άλλα φίδια – είναι σχετικά αργοκίνητες.

Ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα φίδια της χώρας από έναν συνδυασμό των χαρακτηριστικών τους: To κοντόχοντρο σώμα με το πολύ πλατύ κεφάλι και την κοντή ουρά που στενεύει απότομα. «Το ζιγκ-ζαγκ δεν το έχουν όλες οι οχιές και πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο βοηθητικά στην αναγνώριση. Το τριγωνικό κεφάλι δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό των οχιών, αλλά υπάρχουν και ακίνδυνα φίδια που το μιμούνται. Υπάρχουν επίσης ακίνδυνα φίδια που μιμούνται τα χρώματα της οχιάς, αλλά δεν έχουν ποτέ τον συνδυασμό των παραπάνω χαρακτηριστικών» τονίζει ο κ. Στραχίνης.

Τι κάνουμε αν δαγκωθούμε από οχιά

Σε περίπτωση που μας δαγκώσει οχιά, το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κάνουμε, όπως τονίζει ο βιολόγος στη σελίδα του, είναι να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας, καθώς ο πανικός χειροτερεύει την κατάσταση, και έπειτα να σκεφτούμε πώς θα μεταφερθούμε στο πλησιέστερο νοσοκομείο. Καλούμε το 166 ή το 112 και περιμένουμε να έρθουν διασώστες ή μεταφέρουμε τον ασθενή σε κοντινό νοσοκομείο, αφού πρώτα έχουμε ειδοποιήσει για να μας δοθούν ακριβείς οδηγίες. Στο μεταξύ, χρησιμοποιούμε όποιο αντικείμενο ή ύφασμα θα μπορούσε να σφίξει το μέλος του σώματός μας όσο αυτό πρήζεται (π.χ. δαχτυλίδια, ρολόι, βραχιόλια κ.λπ.). Παραμένουμε όσο το δυνατόν πιο ακίνητοι καθώς με την ακινησία μειώνουμε την κίνηση της λέμφου και καθυστερούμε την εξέλιξη των συμπτωμάτων.

Δεν κόβουμε ή σκίζουμε το δέρμα και δεν ρουφάμε το δηλητήριο, καθώς μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση. Δεν δένουμε το δαγκωμένο μέλος, αφού είναι σημαντικό να μην εμποδιστεί η κυκλοφορία του αίματος. Δεν τοποθετούμε σπάγκο στην περιοχή, δεν καταναλώνουμε αλκοόλ και παυσίπονα εκτός από παρακεταμόλη, δεν χρησιμοποιούμε συσκευές άντλησης δηλητηρίου καθώς επιδεινώνουν την κατάσταση τοπικά.

Επίσης, δεν χρησιμοποιούμε αυθαίρετα αντιοφικό ορό, διότι πρόκειται για επικίνδυνο φάρμακο. Μόνο οι ειδικοί γιατροί μπορούν να κρίνουν και να αποφασίσουν για τη χρήση του ορού, η οποία γίνεται μονάχα σε νοσοκομεία και κυρίως σε κρίσιμες περιπτώσεις.

Μπορούμε να έχουμε στο φαρμακείο μας συσκευή χορήγησης επινεφρίνης για την εξαιρετικά σπάνια περίπτωση της έντονης αλλεργικής αντίδρασης στο δηλητήριο (αναφυλαξία). Χρειάζεται, ωστόσο, ιδιαίτερη προσοχή και ενημέρωση από γιατρό για το πώς και το πότε χορηγείται, και δεν συνιστάται για προληπτική χρήση αφού μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία.

Φίδια και μέτρα πρόληψης

Φοράμε πάντα χοντρά γάντια εργασίας (ιδανικά συγκόλλησης) κατά τις εργασίες στην ύπαιθρο και ψηλά υποδήματα, όπως ορειβατικές μπότες, άρβυλα ή γαλότσες. Δεν βάζουμε τα γυμνά μας χέρια σε τρύπες, σε θάμνους και κάτω από αντικείμενα, σε σημεία όπου δεν βλέπουμε τι μπορεί να υπάρχει. Δεν περπατάμε ξυπόλυτοι ή με παντόφλες όπου υπάρχει βλάστηση. Τινάζουμε καλά τα υποδήματά μας πριν τα φορέσουμε αν τα έχουμε αφήσει εκτός σπιτιού.

Δηλητήριο: Πόσο τοξικό είναι

Το δηλητήριο των οχιών της Ελλάδας δεν είναι ακαριαία θανάσιμο, με βάση τα λεγόμενα του κ. Στραχίνη. «Δεν πεθαίνει κάποιος μέσα σε λίγα λεπτά ή σε λίγες ώρες και ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του κανείς για να επισκεφτεί νοσοκομείο μετά από δάγκωμα είναι πολύς. Εξαιρείται η περίπτωση αναφυλακτικής αντίδρασης η οποία χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Από όλα τα περιστατικά δαγκώματος από οχιά, το ποσοστό των μοιραίων είναι σήμερα μόλις 0.2% και αφορά κυρίως άτομα με βεβαρυμένη υγεία ή λάθη κατά τις πρώτες βοήθειες».

Τα βασικότερα είδη φιδιών στην Ελλάδα

«Η κοινή οχιά, η οθωμανική οχιά και η οχιά της Μήλου είναι τα είδη που μπορεί πιο εύκολα να συναντήσει κανείς, ανάλογα και την περιοχή. Τα υπόλοιπα δύο είδη οχιάς είναι σπάνια, ζουν σε αλπικά υψόμετρα και πρόκειται για την οχιά της Ροδόπης ή αλλιώς αστρίτης και την οχιά της Πίνδου (νανόχεντρα), με αρκετά πιο ήπιο δηλητήριο από τις πρώτες τρεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η οχιά της Πίνδου και η οχιά της Μήλου ανήκουν σε αυστηρό καθεστώς προστασίας, καθώς είναι απειλούμενα είδη. Τα δύο είδη φιδιών που είναι μεν δηλητηριώδη, αλλά δεν θεωρούνται επικίνδυνα για τον άνθρωπο, καθώς το δηλητήριό τους είναι πολύ ασθενές, είναι το μαυρόφιδο ή αλλιώς Σαπίτης, και το αγιόφιδο που χρησιμοποιείται και σε θρησκευτική παράδοση στην Κεφαλονιά τον δεκαπενταύγουστο. Η δενδρογαλιά, ο λαφιάτης, ο τυφλίνος, ο έρυξ, η στεφανοφόρος, ο έφιος, τα νερόφιδα, η σαΐτα και το σπιτόφιδο είναι τα πιο κοινά είδη φιδιών της Ελλάδας που είναι ακίνδυνα, χωρίς δηλητήριο».

Περισσότερες και πιο αναλυτικές οδηγίες μπορεί να βρει κανείς στο herpetofauna.gr.