Έμφυλη βία: «Δεν θα το ξανακάνω». Θα το ξανακάνει

Ως νέοι της πρώιμης μεταπολίτευσης, ζώντας πλέον για πρώτη φορά σε καθεστώς φιλελεύθερης δημοκρατίας και εμφορούμενοι από προοδευτικές ιδέες, νομίζαμε ότι είχαμε ξεμπερδέψει με την παλιά Ελλάδα. Ειδικά στις σχέσεις των δύο φύλων, που μας απασχολούσαν ιδιαιτέρως. Μπορεί η επανάσταση και η κοινωνική αλλαγή να ήταν μια μακρόσυρτη διαδικασία με άδηλο τέλος, αλλά υπήρχαν και το φλερτ, ο έρωτας, η συμβίωση και για κάποιους ακόμα και ο γάμος. Υπήρχε η συναρπαστική σχέση του θηλυκού με το αρσενικό. Στον τομέα αυτόν οι περισσότεροι είχαν κάνει την επανάστασή τους και η ισότητα των δύο φύλων είχε νικήσει. Η πατριαρχία είχε δεχτεί ένα συντριπτικό πλήγμα και η Simone de Beauvoir θα μπορούσε να είναι υπερήφανη. Ήταν όμως έτσι τα πράγματα;

Η γυναίκα σπούδαζε, δούλευε, οδηγούσε, κατακτούσε αντρικά επαγγέλματα, έβγαζε χρήματα, πολιτεύονταν μαζικά, διεκδικούσε ακόμα περισσότερα δικαιώματα και ανάλογες ποσοστώσεις. Με δυο λόγια ήταν νομικά τουλάχιστον ίση με τον άντρα. Ως εκ τούτου είχαμε πιστέψει ότι η αντρική βία κατά των γυναικών, που σήμερα κάπως ρετουσάρεται πίσω από τον χαρακτηρισμό της «ενδοοικογενειακής βίας», ήταν κατάλοιπο άλλων εποχών και ενδεχομένως να επιβίωνε στη βαθιά επαρχία και σε κοινωνικά στρώματα στοιχειώδους μόρφωσης. Κούνια που μας κούναγε. Το ξύλο επιβίωνε ακόμα και στα αστικά σαλόνια των μεγάλων πόλεων. Απλώς τα στόματα ήταν κλειστά, όπως και τα παντζούρια.

Με την είσοδο στην ΕΕ και τον αλματώδη αστικό εκσυγχρονισμό πιστέψαμε ακόμα πιο βαθιά ότι είχαμε εγκαταλείψει τις «ανατολίτικες» συνήθειες και ότι η ενδοοικογενειακή βία είχε εκλείψει. Τα γεγονότα και πάλι μας διέψευσαν. Η έμφυλη βία καλά κρατούσε και μάλιστα σχεδόν χωρίς συνέπειες. Ακόμα και η νομοθεσία την αντιμετώπιζε, μέχρι χτες τουλάχιστον, χαλαρά. Με μια σκανδαλώδη συγκατάβαση. Σαν να μην τρέχει κάτι σοβαρό. «Κάποια κοπελιά άρπαξε μπουκέτα από τον σύντροφό της. Ε και;» Μόνο που δεν περιορίζεται στα χαστούκια, αλλά προχωρά σε βαριές κακώσεις, ακόμα και σε φόνο. Τον είπαμε γυναικοκτονία. Η Ελλάδα είχε την υψηλότερη αύξηση στην Ευρώπη στις γυναικοκτονίες το 2021 με ποσοστό 187,5%, καθώς από 8 περιστατικά το 2020 καταγράφηκαν 23 το 2021. Το 2022 έγιναν 24, αλλά το 2023 έπεσαν στα 13. Το 2024 μέχρι στιγμής έχουμε 6. Το ξύλο όμως συνεχίζει να πέφτει απτόητο. Η πρόσφατη περίπτωση του «διάσημου» δικηγόρου και οι νομοθετικές παρεμβάσεις του υπουργού Γ. Φλωρίδη άνοιξαν και πάλι τη συζήτηση. 

Έμφυλη βία: Ο άντρας ως κατακτητής και η γυναίκα ως λάφυρο

Ο παθολογικός ναρκισσισμός είναι η αιτία της έμφυλης βίας και δεν θεραπεύεται ούτε με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου ούτε με τον εκσυγχρονισμό των κοινωνικών δομών. Η αξίωση ισχύος του «άρρωστου» αρσενικού επί της συντρόφου του, ο έλεγχος της προσωπικότητας, της κοινωνικής και σεξουαλικής ζωής της, η παραδοχή ότι αυτός είναι ο απόλυτος μονάρχης της οικογένειας, ο σεβασμός που πρέπει αυτή να δείχνει προς αυτόν, ενώ το αντίστροφο είναι προαιρετικό. Ο άντρας ως κατακτητής και η γυναίκα ως λάφυρο. Ακόμα; Και όμως ακόμα, ίσως για πάντα. Και φυσικά στο τέλος αυτής της διαδρομής το γνωστό σταυροδρόμι. Θα πάρετε τη βία ή μήπως την αυτοκαταστροφή; Συνήθως συνυπάρχουν και τα δύο σε ένα μονοπάτι που οδηγεί στην κατηφόρα τη μεγάλη. Και μαζί με τους πρωταγωνιστές κατρακυλούν και τα παιδιά τους. 

Μα υπάρχουν ακόμα το 2024 τέτοιες απαρχαιωμένες αντιλήψεις; Νομίζαμε πως όχι, αλλά κοιμόμασταν τον ύπνο του δικαίου. Και όταν σκάνε τα γεγονότα πέφτουμε δήθεν από τα σύννεφα. Η γυναίκα μπορεί να φέρνει περισσότερα λεφτά στο σπίτι, μπορεί να έχει υψηλότερη μόρφωση από τον άντρα, μπορεί να αντιμετωπίζει πιο επιδέξια τις κρίσεις μιας σχέσης ή μιας οικογένειας, αλλά για κάποιους, έστω και λιγότερους, δεν παύει να είναι κατώτερη και δεν μπορεί να τους κοιτάζει στα μάτια. Και όταν παραβαίνει πανάρχαιους άγραφους νόμους, ξεσπά η βία ως η έσχατη δήθεν προσπάθεια αποκατάστασης των ισορροπιών. Πάντα με «αγάπη» βέβαια, όπως συχνά λέγεται, ενώ το μίσος ξεχειλίζει απ’ όλες τις μπάντες.

Γιατί δεν φεύγει

Συχνά ακούγεται το γνωστό «μα γιατί κάθεται και τις τρώει», «γιατί δεν φεύγει». Ακούγεται όμως και το αντίθετο «κάνε υπομονή αφού σ’ αγαπάει», «μη χαλάσεις το σπιτικό σου», «βρείτε μια λύση», «δεν θα το ξανακάνει». Ενώ είναι σίγουρο ότι θα το ξανακάνει. Η γυναικεία υποχωρητικότητα έχει μια ιστορία, είναι στοιχείο της παράδοσης, χαρακτηριστικό της παλιάς Ελλάδας και φαντάζει ολίγον ντεμοντέ στη σύγχρονη εποχή. Έλα όμως που δεν είναι εύκολο. Διότι υπάρχει στο θύμα ένα συναίσθημα που κόβει τα πόδια και αυτό λέγεται «φόβος». Και με τον φόβο ο αγώνας είναι δύσκολος. Ειδικά όταν ξέρεις ότι είσαι τελείως ακάλυπτη παρ’ όλα όσα λέγονται. Από τη στιγμή που ο δικός σου βάρβαρος κυκλοφορεί ελεύθερος, ούτε το αστυνομικό τμήμα ούτε το panic button ούτε τα ασφαλιστικά μέτρα μπορούν να εγγυηθούν τη σωματική σου ακεραιότητα. Τουλάχιστον στο 100%. Το λυσσασμένο θεριό, αν σε ψάχνει, θα σε βρει και θα «πληρώσεις» για το δικαίωμά σου να ζεις ελεύθερη εντός γάμου ή σχέσης. Ίσως και με τη ζωή σου. Η Κυριακή Γρίβα σκοτώθηκε με μαχαίρι από τον βίαιο σύντροφό της έξω από την πόρτα του αστυνομικού τμήματος. Μπροστά στον ένοπλο φρουρό. Μετά από αυτό ποια γυναίκα που έχει μπλέξει μπορεί να αισθάνεται ασφαλής;

Όταν ο βίαιος Νάρκισσος δεν θα σε βρει στο σπίτι, συχνά χάνει τον έλεγχο και σε ψάχνει για να επαναλάβει τα κακουργήματά του, για να ταΐσει το θηρίο που έχει μέσα του. Και φυσικά είναι ακόμα πιο πιθανό να ανέβει στην επόμενη πίστα και να φτάσει στον φόνο. Πρέπει να εξαφανιστείς και αυτό είναι δύσκολο σε έναν κόσμο μικρό όπως η Ελλάδα στην εποχή των κοινωνικών δικτύων. Ειδικά όταν υπάρχουν οικογένεια, σόγια, παιδιά, κοινές περιουσίες και δεν συμμαζεύεται. Δύσκολες και ριψοκίνδυνες αποφάσεις. Αλλά δεν κατάλαβα, πρέπει να ζεις καταδιωκόμενη σαν σε αμερικάνικη ταινία επειδή κάποτε έμπλεξες με έναν τύπο που γουστάρει να σε δέρνει; Γουστάρει, δεν είναι άρρωστος, να εξηγούμαστε. Και γι’ αυτό τα μέτρα που εγκαινίασε η κυβέρνηση και άλλα που προτίθεται να εφαρμόσει είναι προς την σωστή κατεύθυνση. Είναι υψηλό καθήκον της Πολιτείας να βοηθά τη γυναίκα να βγει από την επικίνδυνη σχέση ασφαλώς και άμεσα. Και να εγγυηθεί την ασφάλειά της στην υπόλοιπη ελεύθερη ζωής της.

Η έστω και προσωρινή κράτηση μετά από βαριά σωματική βλάβη και πριν το δικαστήριο, ή ο κατ’ οίκον περιορισμός με βραχιολάκι είναι μέτρα που θα βοηθήσουν πολλά θύματα να απεγκλωβιστούν και ίσως τιθασεύσει το μίσος των θυτών προς την τέως σύντροφό τους. Ο εγκλεισμός έχει και σωφρονιστικά αποτελέσματα τα οποία κάποιοι λησμονούν. Βοηθά τον θύτη να αναστοχαστεί την κακοποιητική του ιστορία και πιθανόν να αναθεωρήσει. Αντιγυρίζει τον φόβο και αυτό είναι σημαντικό. Αλλά βοηθά και το θύμα να οργανώσει την άμυνά του. Αυτού του είδους οι νάρκισσοι είναι συνήθως θρασύδειλοι, όχι θεοί όπως οι ίδιοι νομίζουν. Αν καταλάβουν ότι δεν τους παίρνει και έχουν κάτσει και κάποιο διάστημα στη μπουντρού, ίσως να δουν το αύριο με άλλο μάτι. Τη γυναίκα φυσικά όχι. Αυτό έχει κλειδώσει από νωρίς μέσα τους. Τη μισούν και με αυτό το μίσος θα πάνε.