80 χρόνια από δυο μεγάλες σφαγές του Β’ παγκοσμίου πολέμου

Στις 10 Ιουνίου 1944, οι Γερμανοί εκτέλεσαν 228 αμάχους στο Δίστομο του νομού Βοιωτίας. Δεν ήταν η μοναδική θηριωδία των SS κατά τη διάρκεια της Κατοχής· ήταν όμως μια από τις τελευταίες. Ο πόλεμος άρχιζε να βαίνει προς το τέλος του και οι Γερμανοί είχαν χάσει την ψυχραιμία τους. Με αφορμή μια ενέδρα ανταρτών του ΕΛΑΣ, ο 2ος λόχος του 8ου Συντάγματος της 4ης Αστυνομικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Γρεναδιέρων των SS επιτέθηκε στο Δίστομο, σ’ αυτό το ημιορεινό χωριό κοντά στη Λιβαδειά και εκτέλεσε άτομα που δεν είχαν καμία σχέση με τον ΕΛΑΣ. Μετά τις εκτελέσεις, οι γερμανικές αρχές προέβησαν σε έρευνα διότι δεν ήθελαν να διαταράξουν τις σχέσεις τους με τους Έλληνες συνεργάτες τους χωρίς ωστόσο να τιμωρηθούνοι υπεύθυνοι αξιωματικοί. Μονάχα ο επικεφαλής υπέστη «πειθαρχικές» κυρώσεις.

Η επιχείρηση των Γερμανών, επικεφαλής της οποίας ήταν ο λοχαγός Φριτς Λάουτενμπαχ, ξεκίνησε στην περιοχή του Διστόμου, του Στειρίου και του Κυριάκου με σκοπό τον εντοπισμό ανταρτών στη δυτική πλευρά του Ελικώνα. Αλλά, δεν εντόπισαν πουθενά μέλη του ΕΛΑΣ. Στις στάνες των χωριών βρήκαν κρυμμένα 18 παιδιά που προσπάθησαν να δραπετεύσουν και τα οποία εκτέλεσαν αμέσως. Στη συνέχεια, οι Γερμανοί μπήκαν στο Δίστομο όπου έμαθαν από τους τρομοκρατημένους χωρικούς ότι υπήρχαν αντάρτες στο Στείρι. Καθώς ογερμανικός λόχος κατευθυνόταν προς τα εκεί, στη θέση Λιθαράκι, έπεσε σε ενέδρα ανταρτών του ΕΛΑΣ: η μάχη ήταν σκληρή και πολύωρη· οι Γερμανοί οπισθοχώρησαν. Και για να εκδικηθούν, άρχισαν να εκτελούν αδιακρίτως όποιον έβρισκαν μπροστά τους: ο αριθμός των νεκρών του Διστόμου έφτασε τους 228, εκ των οποίων 117 γυναίκες και 111 άντρες·εκτελέστηκαν 53 παιδιά κάτω των 16 ετών. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του απεσταλμένου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού George Wehrly ο οποίος έφτασε στο Δίστομο λίγες μέρεςαργότερα,οι νεκροί στην ευρύτερη περιοχή ήταν περίπου 600:υπήρχαν πτώματα που κρέμονταν από τα δέντρα. Στις 5 Απριλίου,μέλη του ίδιου συντάγματος είχαν εκτελέσει στην Κλεισούρα (κοντά στην Καστοριά) 273 αμάχους, μεταξύ των οποίων παιδιά και βρέφη.

Μετά τη σφαγή στο Δίστομο, ο Λάουτενμπαχ συνέταξε έκθεση όπου ισχυριζόταν πως υπήρχαν αντάρτες οχυρωμένοι σε σπίτια, οι οποίοι έβαλλαν εναντίον των ανδρών του. Αλλά, ο Γκέοργκ Κοχ, στέλεχος της γερμανικής στρατονομίας, κατέγραψε τα γεγονότα με εντελώς διαφορετικό τρόποπαραδεχόμενος ότι εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχαν αντάρτες στο Δίστομο. Τη σφαγή του Διστόμου αναφέρει ο Βρετανός ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ ως «μια από τις χειρότερες ωμότητες του Β’ παγκοσμίου πολέμου».

Το Δίστομο ως μνημείο που θυμίζει τη ναζιστική Κατοχή

Την ίδια μέρα, την 10η Ιουνίου 1944, οι Γερμανοί εκτέλεσαν αμάχους στηνκατεχόμενη Γαλλία, στο χωριό Οραντούρ-Συρ-Γκλαν. Με αφορμή μια αψιμαχία μεταξύ αντιστασιακών και Γερμανών, το απόγευμα εκείνης της μέρας, στελέχη της μεραρχίας των SS «Das Reich» συγκέντρωσαν τον πληθυσμό του χωριού στην κεντρική πλατεία,όπου, αφού διαχώρισαν τους άνδρες από τα γυναικόπαιδα, μετέφεραν τους άνδρες σε ένα στάβλο και τα γυναικόπαιδα στην εκκλησία. Ύστερα, ανατίναξαν με βόμβες αμφότερα τα κτίσματα και έκαψαν όλα τα σπίτια: 642 άτομα έχασαν τη ζωή τους και το χωριό ισοπεδώθηκε.

Ήταν τέτοια η αγριότητα ώστε διαμαρτυρήθηκαν ακόμα και Γερμανοί αξιωματούχοι όπως ο στρατάρχης Έρβιν Ρόμελ, ο στρατηγός Βάλτερ Γκλάινιγκερ και η κυβέρνηση των δοσιλόγων του Βισύ. Στις 12 Ιανουαρίου 1953, ξεκίνησε στο Μπορντό η δίκη των 65 επιζώντων ενόχων από τους 200 περίπου άνδρες των SS που είχαν εμπλακεί στη σφαγή. Μόνο 21 από αυτούς ήταν παρόντες: οι υπόλοιποι είτε είχαν σκοτωθεί στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είτε δεν είχαν εντοπιστεί· πολλοί ναζιστές είχαν καταφύγει στην Ανατολική Γερμανία. Στις 13 Φεβρουαρίου 1953 το στρατιωτικό δικαστήριο στο Μπορντό καταδίκασε 21 στρατιώτες των SS που ήταν παρόντες στη δίκη, συμπεριλαμβανομένων 14 Αλσατών.

Εξαιτίας της συνεχιζόμενης αστάθειας στην Αλσατία (συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων για αυτονομία της περιοχής) ανάγκασε τη γαλλική εθνοσυνέλευση να εγκρίνει νόμο περί αμνηστίας για όλους τους δράστες. Οι καταδικασμένοι Αλσατοί απελευθερώθηκαν λίγο αργότερα, γεγονός που προκάλεσε διαμαρτυρίες στην περιοχή της Λιμόζ.Μέχρι το 1958, όλοι οι Γερμανοί κατηγορούμενοι είχαν αφεθεί ελεύθεροι.

Μετά τον πόλεμο, ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκολ αποφάσισε ότι το χωριό δεν έπρεπε να ξαναχτιστεί, αλλά να γίνει μνημείο που να θυμίζει τη ναζιστική Κατοχή.