Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και τα άγρια πουλιά της

Ξεφυλλίζοντας την καλαίσθητη έκδοση για τα 40 χρόνια της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας εντυπωσιάζεσαι για το εύρος των δράσεών της, αλλά κυρίως από την αφετηρία της: Μια μικρή ομάδα «τρελών» –όπως οι ίδιοι αποκαλούσαν τον εαυτό τους– στις αρχές των 70s, περνούσε στον λαιμό τα κιάλια κι έτρεχε σε βιοτόπους και στην άγρια φύση για να δει και να καταγράψει πουλιά. Οι τύποι αυτοί επιβεβαίωναν σε απόλυτο βαθμό τη φράση «Την ιστορία γράφουν οι παρέες».

Με τα χρόνια, η παρέα αυτή μεγάλωσε, πήρε χαρακτηριστικά, άλλα έδωσε θεσμική διάσταση στο εγχείρημα. Κυρίως συνέδραμε στο να (δια)σωθούν και να καταγραφούν πολλά είδη πουλιών.

Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία: Η περιβαλλοντική ΜΚΟ για την προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους στην Ελλάδα

Από την ίδρυσή της το 1982, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (ΕΟΕ) ηγείται μιας αδιάκοπης προσπάθειας για την προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους σε όλη τη χώρα. Στο επίκεντρο της δράσης βρίσκεται η συστηματική μελέτη, η αποτελεσματική διατήρηση και η ανάδειξη του πλούσιου ορνιθολογικού αποθέματος της χώρας. 

Οι άνθρωποί της υλοποιούν δράσεις σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, από τις ψηλότερες βουνοκορφές έως τις ακατοίκητες νησίδες του Αιγαίου – αν δείτε κάτι τύπους να κρέμονται από βραχονησίδες, πολύ πιθανόν να είναι από την Ορνιθολογική στην προσπάθειά τους να καταγράψουν τα θαλασσοπούλια.

Μέσω ερευνητικών προγραμμάτων, δράσεων καταγραφής και παρακολούθησης, η οργάνωση αποκτά πολύτιμη γνώση για τα πουλιά, τους βιοτόπους και τις απειλές που αντιμετωπίζουν.

«Η Ορνιθολογική γεννήθηκε σε μια εποχή που η παρατήρηση πουλιών με κιάλια ήταν ακόμη μια άγνωστη ή και παρεξηγήσιμη δραστηριότητα. Σύντομα, η καθαρή απόλαυση της παρατήρησης των πουλιών εξελίχθηκε σε συστηματική έρευνα, καταγραφή πληθυσμών και αξιολόγηση απειλών, ενώ οι μεγάλες προκλήσεις της δεκαετίας του ’90, όπως το “στήσιμο” των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (ΣΠΠ) και του δικτύου NATURA 2000, η εξερεύνηση του “άγνωστου” Αιγαίου, αλλά και η ανάγκη στιβαρής αντίστασης απέναντι σε μια αδιάφορη και περιβαλλοντικά παραβατική πολιτεία, ωρίμασαν, αρκετά βίαια, τη νεαρή ακόμα οργάνωση. Τα επόμενα 20 χρόνια και μέχρι σήμερα, συμπυκνώνονται σε μια συνεχώς ανοδική πορεία παραγωγής επιστημονικής γνώσης και διαρκούς δράσης για την προστασία και διατήρηση των πουλιών και των βιοτόπων τους, πάντα με συνέπεια, διαφάνεια και δημοκρατική λειτουργία» τονίζει η πρόεδρος του ΔΣ, Νίκη Καρδακάρη. 

Και προσθέτει: «Μέσα στο 2024 αποχαιρετήσαμε δύο εμβληματικούς εκπροσώπους της πρώτης γενιάς: τον ιδρυτή μας, Χριστόφορο Βαλιάνο, και τον Μπεν Χάλμαν, εξέχοντα ορνιθολόγο και μέντορα όλων μας. Η δεύτερη γενιά –που και εγώ εκπροσωπώ– ήδη καμαρώνει τους διαδόχους της, εκπληκτικά νέα παιδιά με κοφτερά μάτια, ακούραστα πόδια και άρτια γνώση, που εξασφαλίζουν τη συνέχεια του έργου μας και την προσφορά στην ελληνική φύση και άγρια ζωή».

Η Ορνιθολογική εταιρεία και οι εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού

Η Ορνιθολογική εστιάζει στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σημασία της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Εκστρατείες ενημέρωσης, εκδηλώσεις και προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης μεταφέρουν τα μηνύματα της οργάνωσης σε όλη την Ελλάδα, καλλιεργώντας μια κουλτούρα σεβασμού προς τα άγρια πουλιά και το οικοσύστημα στο οποίο ζουν. Η δράση της δεν περιορίζεται μόνο στην Ελλάδα.

Ως εθνικός εταίρος της BirdLife International, της μεγαλύτερης ομοσπονδίας περιβαλλοντικών οργανώσεων παγκοσμίως, η ΕΟΕ παρεμβαίνει σε περιπτώσεις παραβίασης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των διεθνών συμβάσεων για την προστασία της ορνιθοπανίδας. Διατυπώνει και προωθεί θέσεις για κρίσιμα περιβαλλοντικά ζητήματα, συμβάλλοντας στην υιοθέτηση λύσεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

«Η Ορνιθολογική, μετρώντας ήδη 42 χρόνια, είναι από τις μακροβιότερες και πιο δραστήριες περιβαλλοντικές οργανώσεις στην Ελλάδα, παράγοντας σημαντικό έργο για την προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους. Εάν χρειαζόταν να διαλέξω ένα κορυφαίο επίτευγμα της οργάνωσής μας, θα ήταν σίγουρα το πρόγραμμα της αναγνώρισης, καταγραφής και παρακολούθησης των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (ΣΠΠ) στην Ελλάδα, μέρος του παγκόσμιου προγράμματος της BirdLife International για περιοχές που είναι ζωτικές για τη διατήρηση των πουλιών του πλανήτη», σημειώνει ο υπεύθυνος Νομικών Θεμάτων, Βασίλης Παπαδόπουλος.

«Στην Ελλάδα, η Ορνιθολογική έχει αναγνωρίσει 208 ΣΠΠ, οι οποίες αποτέλεσαν την επιστημονική βάση για την ανάπτυξη του Δικτύου NATURA 2000 και συγκεκριμένα για τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας για τα πουλιά. Βέβαια, ο ρόλος μας δεν τελειώνει εκεί, καθώς οι περιοχές αυτές αντιμετωπίζουν πλήθος απειλών. Σημαντική απειλή που διαρκώς γιγαντώνεται είναι η χωροθέτηση Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας εντός ή πλησίον των ΣΠΠ και των περιοχών NATURA 2000, με συχνά καταστροφικές επιπτώσεις για τη βιοποικιλότητα και το τοπίο. Υποστηρίζουμε την ανάπτυξη ΑΠΕ όταν όμως αυτές σχεδιάζονται ορθά. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής πάει χέρι χέρι με την προστασία της βιοποικιλότητας» συμπληρώνει.

Στο πλαίσιο του επιστημονικού της έργου, η ΕΟΕ έχει υλοποιήσει ή συμμετάσχει σε εκατοντάδες έρευνες και επιστημονικές δημοσιεύσεις. Αναπτύσσει συνεργασίες με ερευνητικά ιδρύματα και φορείς σε όλο τον κόσμο και υλοποιεί δράσεις υψηλού επιστημονικού κύρους, όπως ο Ορνιθολογικός Σταθμός Αντικυθήρων, ο Άτλαντας των Αναπαραγόμενων Πουλιών της Ελλάδας και οι Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδροβίων Πουλιών.

Η 42χρονη αφοσίωση της οργάνωσης στην έρευνα, την εκπαίδευση και την ενεργή δράση έχει αφήσει θετικό αποτύπωμα στο ελληνικό τοπίο.

Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία στο Αρχιπέλαγος

Ένα από τα πιο σπουδαία επιτεύγματα της ΕΟΕ είναι ότι κατάφερε να κάνει γνωστά στο ευρύ κοινό τα πουλιά της θάλασσας και να αντιστρέψει την αντίληψη ότι οι εκατοντάδες νησίδες είναι άχρηστοι βράχοι (αναφορά για την αξία τους υπάρχει πλέον και στα βιβλία του Δημοτικού). Κι αυτό δεν ήταν εύκολο, αφού μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90, η γνώση για τα πουλιά στο Αιγαίο περιοριζόταν στα μεγάλα κατοικημένα νησιά. Οι υπόλοιπες, χιλιάδες απρόσιτες γωνιές του αρχιπελάγους ήταν –για τους περισσότερους– σαν κάποια άγνωστη, χαμένη ήπειρο.

Μόλις λίγα χρόνια πολλής δουλειάς ήταν αρκετά για να ανοίξει μια πόρτα σε έναν νέο κόσμο, καθώς αιγαιόγλαροι, μύχοι, αρτέμηδες, θαλασοκόρακες, σπιζαετοί μάς αποκάλυπταν τα μυστικά τους, ενώ η πρώτη ολοκληρωμένη καταγραφή του Μαυροπετρίτη, του πιο σημαντικού είδους της Ελλάδας, εξέπληξε τους πάντες: αντί για δύο με δυόμισι χιλιάδες ζευγάρια που νομίζαμε, αποδείχτηκε ότι η Ελλάδα φιλοξενεί σχεδόν 13.000 ζευγάρια, δηλαδή το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού. Όλη αυτή η τιτάνια προσπάθεια έδωσε έναν τεράστιο όγκο νέων δεδομένων για τα πουλιά και οδήγησε στην καθιέρωση πολλών νέων σημαντικών περιοχών. Τουλάχιστον 50 –σημερινές– Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της χώρας που περιλαμβάνουν νησίδες και μικρά νησιά «ανακαλύφθηκαν» ορνιθολογικά εκείνη την περίοδο. 

Σήμερα, η Ορνιθολογική παραμένει ένας από πιο εξειδικευμένους φορείς στη νησιωτική φύση στην Ελλάδα με αδιάκοπη δράση στο θαλασσινό πεδίο και σημαντικές παρεμβάσεις για τη σωτηρία και ανάδειξη των πολύτιμων καταφυγίων ενδημισμού που φιλοξενεί. Μάλιστα, ο πρόσφατος χαρακτηρισμός του Ν. Αιγαίου ως Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο στηρίζεται στην παρουσία προστατευόμενων θαλασσοπουλιών και κατ’ επέκταση στη μακρόχρονη επιστημονική δράση της Ορνιθολογικής που παρακολουθεί αυτά τα είδη εδώ και τρεις δεκαετίες.