Τι σημαίνει να είσαι σήμερα μηχανολόγος ναυπηγός;

Των Ελένη Βαρδάκη και Μαρία-Ιωάννα Σιγαλού

Αν κάτι χαρακτηρίζει την Ελλάδα, εκτός από τον ήλιο της, είναι οι θάλασσές της, καθιστώντας τη χώρα μας έναν παραδοσιακά ναυτιλιακό τόπο. Η ελληνική ναυτιλία διατηρεί κυρίαρχη θέση στην παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία ήδη από τον 19ο αιώνα. Δεν είναι τυχαίο που η σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αποτελεί σταθερά μια από τις πιο περιζήτητες σχολές του μηχανογραφικού.

Σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ: Η ίδρυσή της, το πρόγραμμα σπουδών, η γυναικεία εκπροσώπηση και η πράσινη ναυτιλία

Η σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών ιδρύθηκε το 1969, αρχικά ως τμήμα της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ, ενώ από το 1982 λειτουργεί ως ανεξάρτητο τμήμα και από το 2002 ως Σχολή, προετοιμάζοντας τις νέες γενιές ναυπηγών της χώρας μας. Ποια είναι όμως η εικόνα της Σχολής Ναυπηγών σήμερα; Τι μαθαίνουν οι φοιτητές και τι προοπτικές έχουν; Παραμένουν στην Ελλάδα ή αποφασίζουν να φύγουν στο εξωτερικό; Πώς το ΕΜΠ συνδέεται με το παγκόσμιο ναυπηγικό γίγνεσθαι και ποιες οι προκλήσεις για τη ναυπηγική τέχνη; Ο κοσμήτορας της σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών, Κωνσταντίνος Μπελιμπασάκης, και ο καθηγητής του Τομέα Ναυτικής και Θαλάσσιας Υδροδυναμικής, Γρηγόρης Γρηγορόπουλος, μίλησαν στην Athens Voice εξηγώντας τι σημαίνει το να είσαι σήμερα μηχανολόγος ναυπηγός. 

Πρόγραμμα σπουδών της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων του ΕΜΠ

«Αν και πρόκειται για μία από τις πιο υψηλόβαθμες σχολές, η οποία για τη χρόνια 2023 βρισκόταν στην 4η θέση των πολυτεχνικών σχολών σε όλη την Ελλάδα, το ποσοστό αποφοίτησης είναι εξαιρετικά μεγάλο» εξηγεί ο κ. Κωνσταντίνος Μπελιμπασάκης. Το πρόγραμμα σπουδών έχει συνταχθεί με τρόπο ώστε να παρέχονται στους φοιτητές οι βασικές επιστημονικές γνώσεις στις περιοχές της Ναυπηγικής και της Ναυτικής Μηχανολογίας, ανταποκρινόμενο παράλληλα και στις απαιτήσεις της επαγγελματικής απασχόλησης σε κάθε τομέα. Η Σχολή προσφέρει ένα προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών που οδηγεί σε Δίπλωμα Ναυπηγού Μηχανολόγου Μηχανικού επιπέδου integrated master, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί πρόγραμμα διδακτορικών σπουδών, με ιστορικό 120 διατριβών έως σήμερα. Πρόβλημα παρατηρείται στον χρόνο που απαιτείται για την ολοκλήρωση των σπουδών, αγγίζοντας κατά μέσο όρο τα 7 έτη. Σύμφωνα με τον κ. Μπελιμπασάκη, λύση στο ζήτημα φαίνεται να είναι τα μαθήματα που οι φοιτητές αποκαλούν «αλυσίδες»: προαπαιτούμενες επιτυχημένες εξετάσεις προηγούμενων μαθημάτων, προκειμένου να μπορέσουν να δώσουν κάποια επόμενα.

Αν και κάποιος θα περίμενε η δυσκολία να αυξάνεται όσο αυξάνεται το εύρος γνώσεων, μαθαίνουμε πως τα πρώτα χρόνια της σχολής είναι τα πιο δύσκολα. Πρόκειται για μια έντονα μεταβατική περίοδο, για αυτό και οι καθηγητές προσπαθούν με εισαγωγικά μαθήματα να τους προετοιμάσουν. Προκειμένου να ανακαλύψει περισσότερο ο κάθε φοιτητής τον τομέα που τον ενδιαφέρει στον χώρο της ναυτιλίας, το πρόγραμμα σπουδών δέχεται αρκετές επικαιροποιήσεις, σχεδόν κάθε πέντε χρόνια, με τα μαθήματα επιλογής να αναβαθμίζονται στο πλαίσιο του εφικτού.

Η Σχολή στην πράξη

Τελικά οι φοιτητές μαθαίνουν στην πράξη το επάγγελμα του ναυπηγού; «Σημαντικός είναι ο ρόλος των μαθημάτων στα εργαστήρια της σχολής. Στην επαγγελματικών προδιαγραφών πειραματική δεξαμενή του εργαστηρίου Ναυτικής και Θαλάσσιας Υδροδυναμικής, η οποία χρησιμοποιείται από τους φοιτητές και αποτελεί τη μοναδική στην Ελλάδα» εξηγεί ο κ. Γρηγόρης Γρηγορόπουλος. Η πειραματική δεξαμενή τέθηκε σε λειτουργία στο τέλος της δεκαετίας του 1970, ύστερα από κρατική επιχορήγηση της τάξεως των 1 δισ. δραχμών (150 εκ. δολάρια) και έκτοτε έχουν πραγματοποιηθεί σε αυτή 350 διαφορετικά projects και έχουν δοκιμαστεί 250 μοντέλα. Στην πράξη, οι φοιτητές έρχονται σε επαφή με τον υδροδυναμικό σχεδιασμό πλοίων και πλωτών κατασκευών, τα συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας πλοίων και τα συστήματα ανανεώσιμης ενέργειας στη θάλασσα. 

Όσον αφορά στον ρόλο της πρακτικής άσκησης είναι ιδιαίτερα σημαντικός, με πάνω από 100 θέσεις διαθέσιμες κάθε χρόνο λόγω έντονης προσφοράς από τη βιομηχανία, αλλά κυρίως λόγω της ανάπτυξης που παρατηρείται ξανά στα μεγάλα ναυπηγεία, όπως της Ελευσίνας. Δημιουργείται έτσι ένα αρκετά πρόσφορο έδαφος για τους προπτυχιακούς φοιτητές, δίνοντάς τους την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τον επαγγελματικό κόσμο από νωρίς, με πολλές εταιρείες να απορροφούν ένα μεγάλο ποσοστό των ασκούμενων. Έτσι, πολλοί από τους σπουδαστές ξεκινούν την καριέρα τους πριν ακόμα πάρουν πτυχίο.

Ελλάδα ή εξωτερικό;

Στο πλαίσιο της εξωστρέφειας του ΕΜΠ και σκοπεύοντας στη δημιουργία σύνδεσης της Σχολής με το παγκόσμιο ναυπηγικό γίγνεσθαι, έχουν αναπτυχθεί σχέσεις με τους σημαντικότερους εκπροσώπους της διεθνούς ναυπηγικής και ναυτιλιακής κοινότητας. Διατηρούνται δεσμοί με τα αντίστοιχα τμήματα ναυπηγών σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού, κυρίως σε Ευρώπη και ΗΠΑ, δίνοντας την ευκαιρία στους Έλληνες φοιτητές να διευρύνουν τους ορίζοντές τους. 

Σχετικά με το αν τελικά οι απόφοιτοι επιλέγουν να παραμείνουν στην Ελλάδα ή αναζητούν ευκαιρίες εκτός, ο κ. Μπελιμπασάκης θεωρεί ότι το 80%  παραμένει στη χώρα μας, ενώ το υπόλοιπο συνεχίζει την έρευνα στο εξωτερικό. Παρατηρούμε ότι σημαντικό ποσοστό προτιμά την Ελλάδα – αναμενόμενο αν λάβουμε υπ’ όψιν τον κλάδο δραστηριοποίησης. Η πλειοψηφία όσων επιλέγουν το εξωτερικό κινείται στην Αμερική, με αρκετούς να εργάζονται στο MIT, το University of Michigan και άλλα κορυφαία πανεπιστήμια της Ivy League της Δυτικής Ακτής, αλλά και στην Ευρώτη στο Univ. Strathclyde & Glasgow, στο  DTU, στο UCLοuvain, στη SINTEF κ.ά. «Κάθε φοιτητής πρέπει να κάνει αυτό που θέλει η ψυχή του. Αυτό δεν έχει σχέση με την Ελλάδα ή το εξωτερικό. Σημασία έχει να διαλέξουν με ποιον τομέα θέλουν να ασχοληθούν ώστε να αναπτύξουν και να εξελίξουν την προσωπικότητά τους όπου και όπως θέλουν». 

Γυναικεία εκπροσώπηση στη σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών

Ο Κοσμήτορας γνωρίζει πως πρόκειται για έναν αρκετά ανδροκρατούμενο χώρο, καθώς όταν ο ίδιος εισήχθηκε, το 1980, δεν υπήρχε καμία γυναίκα συμφοιτήτρια (!). Σήμερα, 44 χρόνια μετά, υποστηρίζει πως τα πράγματα αλλάζουν, με την αναλογία να αντιστοιχεί στο 1/3, βλέποντας γυναίκες να διαπρέπουν στον τομέα της ναυτιλίας. Με στόχο να είναι όλο και πιο ενεργή η γυναικεία παρουσία στη σχολή, έχει τεθεί ως κριτήριο των ερευνητικών προγραμμάτων να λαμβάνουν μέρος φοιτητές και φοιτήτριες. «Από τους καλύτερους αποφοίτους και στο κομμάτι της έρευνας και στο επαγγελματικό, είναι γυναίκες και μάλιστα κορυφαίες, μιλώντας πάντοτε για τους φοιτητές και φοιτήτριες που εγώ έχω συνεργαστεί». Φαίνεται πως η σχολή βρίσκεται σε μια περίοδο ανατροπών, κινούμενη σε μια όλο και πιο ισότιμη κατεύθυνση. Παρ’ όλα αυτά, αν και αποτελείται από 32 μέλη ΔΕΠ, μόνο 1 είναι γυναίκα. «Φιλοδοξούμε ότι θα αποκτήσουμε περισσότερες γυναίκες μέλη ΔΕΠ, είναι κάτι που πραγματικά το θέλουμε και το επιδιώκουμε».

Πράσινη ναυτιλία και ενέργειες της Σχολής

Αυτή τη στιγμή, το 95% του παγκόσμιου εμπορίου γίνεται μέσω ναυτιλίας, δεδομένου ότι είναι η οικονομικότερη μέθοδος μεταφοράς, με αποτύπωμα περίπου 2,6% σε σχέση με το παγκόσμιο, ποσοστό συγκριτικά πολύ χαμηλό. Ωστόσο, γίνονται προσπάθειες να μειωθεί ακόμη περισσότερο. «Έχει περιληφθεί στις δράσεις του OHE, του IMO, και οι πιέσεις για λύσεις μεταφέρονται σε φορείς όπως εμείς» αναφέρει ο κ. Γρηγορόπουλος. Μια από τις βασικότερες προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι σημερινοί ναυπηγοί, είναι η δημιουργία μεταφορικών συστημάτων φιλικά προς το περιβάλλον. Στόχος τους, η ανάπτυξη και βελτιστοποίηση τεχνολογιών που συμβάλλουν στην αύξηση της συμμετοχής και της αποδοτικότητας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για αυτό και η Σχολή εστιάζει στον τομέα της πράσινης ναυτιλίας. Έτσι, εκτός από τις γνώσεις που προσφέρει στη Ναυτική Μηχανολογία, επικεντρώνεται σε ζητήματα γύρω από της βιωσιμότητα και την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.

«Μελετάμε όλη τη βιομηχανική δραστηριότητα από πλοία, π.χ. τις εξορύξεις, τι εκπέμπουν και τι αφήνουν στο περιβάλλον. Δουλεύουμε για την ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας, δηλαδή την ελαχιστοποίηση των εκπομπών ρύπων με στόχο την απανθρακοποίηση – μια προσπάθεια στην οποία συμβάλλουν όλοι οι τομείς της σχολής» λέει ο κοσμήτορας. Μάλιστα, το πρόσφατα ολοκληρωμένο ερευνητικό έργο Seatech  Η2020 αποσκοπεί στην ανάπτυξη επόμενης γενιάς τεχνολογιών κινητήρα διπλού καυσίμου και εξοικονόμησης ενέργειας πρόωσης πλοίων, που αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση απόδοσης και ριζικές μειώσεις εκπομπών.

Η λύση βρίσκεται στα εναλλακτικά καύσιμα, όπως αμμωνία, αιθανόλη, μεθανόλη και υδρογόνο, που είναι ακόμα σε πειραματικό στάδιο και χρειάζονται τεράστια μέτρα ασφαλείας για να χρησιμοποιηθούν. Ενδιάμεσο καύσιμο το οποίο είναι σε χρήση αυτή τη στιγμή είναι το LNG – πιο «καθαρό» από το πετρέλαιο. «Η πυρηνική ενέργεια πιστεύω ότι αποτελεί το μέλλον. Αν ελεγχθεί, δεν νομίζω ότι θα έχει κανείς αντίρρηση. Εξάλλου σχεδόν όλες οι προηγμένες χώρες έχουν σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής και πυρηνικής ενέργειας, όμως δεν μπορούμε να την τάξουμε ως λύση της επόμενης δεκαετίας» λέει ο κ. Γρηγορόπουλος.

Η δράση της σχολής είναι επικεντρωμένη στην πράσινη και γαλάζια ναυτιλία, καθώς η αλληλεπίδραση συστημάτων με τη θάλασσα, τόσο από τη σκοπιά κατασκευών όσο και περιβαλλοντικών αλληλεπιδράσεων ευρείας κλίμακας, χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Ναυπηγός Μηχανολόγος δεν σημαίνει μονάχα τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες, αλλά σεβασμός και προστασία στον υδάτινο κόσμο.