«Να μη σου πω σαν τι βάφτηκες»: Πόσο υποβοηθά η λεκτική κακοποίηση των πολλών τις γυναικοκτονίες;

Για μισή ώρα κάθε μεσημέρι καθόμαστε με τον σκυλάκο μου στο σιντριβάνι, ένα κεντρικό σημείο της πόλης από το οποίο περνούν πολλοί. Ανάμεσα σ’ αυτούς, χθες ήταν και ένα ζευγάρι, γύρω στα σαράντα, που συναντήθηκε εκεί. Ένας άντρας και μια γυναίκα. Έρχονταν από διαφορετικές κατευθύνσεις, βρέθηκαν, αγκαλιάστηκαν ελαφρά, φιλήθηκαν στα μάγουλα, και, πριν πάρουν μία τρίτη κατεύθυνση, αυτός τής είπε, «Βάφτηκες, βάφτηκες, να μη σου πω σαν τι βάφτηκες».

Εννοείται πως έπαθα σοκ. Δεν ξέρω την αντίδραση της γυναίκας, καθώς ώσπου να χωνέψω τι άκουσα πέρασαν δυο-τρία δευτερόλεπτα και είχαν ήδη απομακρυνθεί.

Είναι προφανές βέβαια ότι δεν λες στα σοβαρά κάτι τέτοιο σε κάποιον που γνωρίζεις ελάχιστα, ή σε έναν υφιστάμενό σου, ή δεν ξέρω κι εγώ πού. Το λες σε κάποιον με τον οποίο έχετε σχέση. Επομένως οι δυο τους είχαν σχέση. Και είναι επίσης πολύ γνωστό σε όλους μας ότι τέτοια πράγματα δεν λέγονται έτσι ξαφνικά, δεν φυτρώνουν σαν αγγούρια, έχουν τραφεί κι έχουν ποτιστεί από πολλά-πολλά άλλα προηγουμένως, πολύ πιο ήπια («χαζή», «βλαμμένη», «πάλι ξέχασες να βάλεις αλάτι» κ.τ.π.), σε ένα κάποιο βάθος χρόνου. Θέλω να πω, η συγκεκριμένη γυναίκα έπρεπε να το περιμένει.

Αλλά όχι να το υπομένει.

Κανείς δεν μπορεί να μπει στα παπούτσια κανενός βέβαια, το ξέρω, και δεν θα το συνεχίσω εδώ, για όνομα του Θεού. Αφήστε δε που θυμίζει —αν δεν είναι κιόλας— βαρβάτο mansplaining. Αν μη τι άλλο, όλοι κάνουμε χίλιες υποχωρήσεις στη ζωή, σε όλα τα πεδία: αυτός είναι ο #1 κανόνας για να ζεις· ο δεύτερος είναι ότι χρειάζεται να αναπνέουμε.

Τώρα, μολονότι σαφώς και ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ, να προσθέσω απλώς ότι η γυναίκα είχε ένα απολύτως φυσιολογικό για την ώρα μακιγιάζ. Ουσιαστικά, ένα κραγιόν φορούσε από όσο πήρε το μάτι μου. Αλλά, ξαναλέω ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ. Και να πω επίσης ότι ο τύπος ήταν ένας σαπιοκοιλιάς, εντελώς φλώρος, με μεγάλη περιφέρεια και ευμεγέθη σαμπρέλα. Πράγμα που ΙΣΩΣ έχει μια κάποια σημασία, γιατί μπορεί να υποτεθεί με ικανοποιητικό βαθμό βεβαιότητας ότι δεν είναι από τους τύπους (για να μην πω από την πάστα) αντρών που δέρνουν, που σκοτώνουν στο ξύλο, ή που απλώς σκοτώνουν. (Ναι, ξέρω καλά ότι δεν υπάρχει ένας ανθρωπότυπος βίαιων κακοποιητών, δολοφόνων και γυναικοκτόνων). Δεν ήταν κάνας μάγκας, κάνας περίεργος με τατουάζ στη μούρη, κάνα κουτσαβάκι, καμιά μπουζουκόβια φάτσα, κάνα λέσι. Μπα. Ήταν ένας απ’ αυτούς που κοιτάς και το βλέμμα σου μπαίνει μέσα τους και φεύγει, δεν αντανακλάται: δεν τον βλέπεις. Δεν άφηνε καν ένα χλιαρό αποτύπωμα στον αμφιβληστροειδή σου. Οπότε, «μπορεί να υποτεθεί με ικανοποιητικό βαθμό βεβαιότητας», θα το κόψει εκεί, ή κάπου εκεί, το ψευτοαντριλίκι του, αυτή την ομολογία μονίμως σε χάλαση πέους.

Τούτων δοθέντων, ας μου επιτραπεί να πω δυο κουβέντες —κοινοτοπίες, το ξέρω— πριν δώσω τον λόγο σε μία γυναίκα:

1. Η συγκεκριμένη γυναίκα, όπως και κάθε άλλη, είχε δικαίωμα να ντύνεται και να μακιγιάρεται όπως θέλει κάθε φορά. Είτε για να αντανακλά το μακιγιάζ την αυτοπεποίθησή της, είτε για λόγους αυτοέκφρασης, είτε για Ο,ΤΙ. Δεν μας πέφτει λόγος. Αν μας ενοχλεί αυτό, και δεν είναι η μαμά μας, φεύγουμε (και πάμε στον ψυχίατρο). Αν είναι η μαμά μας, μένουμε — και κάνουμε μόκο.
2. Η λεκτική κακοποίηση είναι κακοποίηση. Και η κακοποίηση είναι μια σκάλα που ο θύτης την ανεβαίνει σκαλί-σκαλί. Ακόμη και τα εγκλήματα που γίνονται εν βρασμώ ψυχής, δεν είναι εγκλήματα που γίνονται εν βρασμώ ψυχής: ήθελε πολλή προσωπική δουλίτσα για να φτάσει κανείς στο σημείο που θα τα δει όλα κόκκινα.
3. Αυτό το περιστατικό δεν είναι μεμονωμένο. Είναι ένα απλό, «καθημερινό» παράδειγμα ενός φαινομένου που ονομάζω (δεν ξέρω αν το λένε κι άλλοι έτσι) «ηθική γυναικοκτονία»: η συστηματική υποβάθμιση των γυναικών υπό το πρόσχημα της ηθικής κρίσης. Είναι μια μορφή βίας που λειτουργεί ύπουλα, μεταμφιεσμένη σε κριτική ή ανησυχία, προκαλώντας βέβαια βαθιά βλάβη στους στόχους της: τις γυναίκες.
4. Από τον θαυμασμό και την αποδοχή μέχρι την απαξίωση και τις βρισιές υπάρχει μεγάλη απόσταση. Και αυτή η απόσταση είναι πάντα πολύ μεγαλύτερη από όση υπάρχει ανάμεσα στη βρισιά και στο ξύλο.
5. Η ηθική γυναικοκτονία (ήπιου βαθμού, θα προσέθετα) δεν καταπνίγει έτσι απλά την ποικιλομορφία και την αυτονομία, αλλά ενισχύει μία σειρά από καταπιεστικά πρότυπα (ομορφιάς και συμπεριφοράς, πλην όχι μόνο). Είναι μία από τις μαμές του φασισμού.
6. Για να καταπολεμήσουμε αυτή την ύπουλη μορφή βίας, πρέπει πρώτα να την αναγνωρίσουμε ως αυτό που είναι: μια στυγερή εκδήλωση μισογυνισμού και ελέγχου.
7. Είναι καθήκον όλων μας να απορρίψουμε την τρέχουσα τοξική αφήγηση που επιδιώκει να αστυνομεύσει και να μειώσει τις γυναίκες με βάση αυθαίρετα ή πεπαλαιωμένα πρότυπα του ματσισμού.
8. Οφείλουμε να καλλιεργήσουμε μια κουλτούρα σεβασμού και αποδοχής της διαφορετικότητας (και εννοούμε απέναντι σε καθετί διαφορετικό).
9. Πρέπει να σταθούμε ενωμένοι ενάντια σε όλες τις μορφές βίας και καταπίεσης.
10. Κάθε άτομο πρέπει να είναι ελεύθερο να εκφραστεί χωρίς φόβο κρίσης ή τιμωρίας.

* * *

Και τώρα ο λόγος στην καλή μου φίλη και συνάδελφο στον χώρο του βιβλίο Σαπφώ Καρδιακού, που ασχολείται ενεργά με τα φεμινιστικά πράγματα. Την ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο της. Της ανέφερα το περιστατικό, και της ζήτησα να μου γράψει μερικές σκέψεις. Νά τες:

* * *

Είναι λοιπόν να απορούμε γιατί όλο και περισσότερες γυναίκες παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους και αποσχίζονται από τις πατριαρχικές νόρμες;

Το κίνημα 4Β επεκτείνεται προς τη Δύση πέραν των συνόρων της Νότιας Κορέας ως αντίδραση στην αυξανόμενη επεμβατικότητα του αντρικού βλέμματος. Ο καταγγελτικός μονόλογος που ξεκίνησε από τις ανδροκρατούμενες θέσεις εξουσίας εντός και εκτός Ελλάδας για την υπογεννητικότητα και την υπόρρητη αποκλειστική ευθύνη των γυναικών φλογίζει τις εν αφθονία αναπαραγόμενες στα κοινοβούλια, στα ΜΜΕ και στα ΜΚΔ μισογυνικές ρητορικές. Άντρες κάθε ηλικίας και ειδικότητας γνωμοδοτούν πίσω από έδρανα ή πάνω από μικρόφωνα σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται οι γυναίκες και πώς (και ποιος) πρέπει να διαχειρίζεται την αναπαραγωγική ιδιότητά τους φτάνοντας στις ακρότητες αρκετών Πολιτειών της Αμερικής όπου είναι πλέον αδύνατη η ιατρικά ασφαλής διακοπή κύησης καθώς και η πρόσβαση σε σκευάσματα αντισύλληψης.

Μία περιήγηση στο διαδίκτυο και στις δημοφιλείς πλατφόρμες δικτύωσης φέρνει στις οθόνες μας τις πτυχές της manosphere: “Alpha males” και “Red pill bros”, «what do women bring to the table?” και “high/low bodycount”· έννοιες χωρίς αντίκρισμα και επιστημονική τεκμηρίωση αντικειμενοποιούν τις γυναίκες ενόσω διασπείρονται σε μονότονες παραλλαγές, δηλητηριάζοντας τους ευπειθείς εγκεφάλους αγοριών και νεαρών ανδρών. Ετερόφυλοι άντρες προτιμούν την τεμπέλικη συμφεροντολογική λύση και γίνονται «απόστολοι» ξοφλημένων πρώην Bitcoin bros αντί να αναζητήσουν λύσεις στην αυτογνωσία και την ψυχοθεραπεία, ή να κάνουν το απλούστερο: να ακούσουν τι έχουν να τους πουν οι γυναίκες.

Οι γυναίκες τού 2024 δεν δικαιολογούν πλέον τα αντρικά χειριστικά νηπιάσματα και τη στρατηγική ανικανότητα, αρνούνται να χειραγωγηθούν για τον τρόπο που σκέφτονται, που ντύνονται και που ζουν.

Παλιότερη έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ έδειξε ότι ο αντρικός εγκέφαλος επεξεργάζεται διαφορετικά τις γυναικείες και τις αντρικές φωνές. Οι αντρικές «δουλεύονται» στην περιοχή του εγκεφάλου που ασχολείται με την αίσθηση του εαυτού και τον προσανατολισμό, ενώ οι γυναικείες φτάνουν στην περιοχή όπου καταλήγουν σύνθετοι ήχοι όπως οι μελωδίες. Ούτως ειπείν, αγαπητές φίλες, αν οι άντρες της ζωής σας στο αυτοκίνητο χαμηλώνουν τη μουσική για να παρκάρουν, ενδεχομένως κάνουν το ίδιο νοητά στις συζητήσεις σας. Μακριά από μας η μοιρολατρική απόδοση χαρακτηριστικών στα φύλα βάσει nature vs nurture διχοτομιών — στον 21ο αιώνα δεν υπάρχουν ελαφρυντικά. Οι γυναίκες τού 2024 δεν δικαιολογούν πλέον τα αντρικά χειριστικά νηπιάσματα και τη στρατηγική ανικανότητα, αρνούνται να χειραγωγηθούν για τον τρόπο που σκέφτονται, που ντύνονται και που ζουν.

Έτσι, φίλε εκεί στο σιντριβάνι; Νομίζω κατάλαβες τι θέλουμε να πούμε.