Θα φέρει η πλατφόρμα επώνυμων καταγγελιών το τέλος του άγριου bullying στα σχολεία;

Κάθε φορά που βλέπεις ένα ζευγάρι παπούτσια στα καλώδια της ΔΕΗ, έρχεται μπροστά σου μια ακόμη ιστορία bullying. Αν έχεις παρατηρήσει κρέμονται κοντά σε σχολεία και όσο περνά ο καιρός και όσο αυξάνονται τα αθλητικά που αιωρούνται πάνω από τους δρόμους, τόσο αυξάνονται τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, με πρωτόγνωρη πλέον αγριότητα και εκκωφαντική συχνότητα. Το bullying, ή αλλιώς ο σχολικός εκφοβισμός, δεν είναι ένας όρος που μπήκε στη ζωή μας τον τελευταίο καιρό, αλλά ακούγεται και γράφεται όλο και πιο συχνά, συνοδεύοντας ειδήσεις και περιστατικά που υποδηλώνουν την αδήριτη ανάγκη για δράση, ευαισθητοποίηση και αντιμετώπιση.

Bullying στα σχολεία: Η πλατφόρμα επώνυμων καταγγελιών θα εφαρμοστεί έναν χρόνο μετά την ψήφιση

Το Υπουργείο Παιδείας – ήδη από τη θητεία της Νίκης Κεραμέως – έθεσε ψηλά στην ατζέντα το ζήτημα της αντιμετώπισης του bullying στα σχολεία, ζητώντας τα στόματα των θυμάτων να ανοίξουν και να καταγγελθούν τα περιστατικά εκφοβισμού. Ήδη από τον Μάρτιο του 2023 ψηφίστηκε η δημιουργία και λειτουργία πλατφόρμας για την καταγγελία των περιστατικών. Έναν χρόνο μετά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε στην «άμεση λειτουργία της πλατφόρμας για επώνυμες καταγγελίες» και μόλις από εχθές (13.3) τα σχολεία καλούνται να ορίσουν τους υπεύθυνους για τη διαχείριση των καταγγελιών από μαθητές, γονείς και κηδεμόνες. Στο μεσοδιάστημα τα περιστατικά bullying με ανήλικους πρωταγωνιστές - εντός και εκτός σχολείων - έγιναν πρωτοσέλιδα. Το ερώτημα παραμένει: θα μπορέσει μία πλατφόρμα να δώσει τη λύση στο πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού;

Αύξηση των περιστατικών bullying ακόμη και στο προνήπιο 

Η Μαρία Γρίβα, Ψυχολόγος, Παιδοψυχολόγος και Οικογενειακή Θεραπεύτρια, εκτιμά ότι η πλατφόρμα του Υπουργείου Παιδείας έχει να προσφέρει μόνο θετικά. «Μπορεί ακόμη τα θύματα bullying να μην τολμήσουν τα ίδια να προχωρήσουν σε καταγγελία, όμως, οι γονείς, οι συμμαθητές, κάποιος από την τάξη ή το σχολείο, θα μπορέσει να φέρει υπόψιν των υπευθύνων του σχολείου ένα περιστατικό», λέει στην ATHENS VOICE και προσθέτει: «Η μόρφωση, η συμμόρφωση, η διαπαιδαγώγηση και η θεραπεία είναι η μοναδική εγγύηση για την ενδυνάμωση του βίαιου και απάνθρωπου ατόμου σε ένα ηθικό, κοινωνικοποιημένο και λογικό άνθρωπο. Μιλάμε πλέον για ένταξη, ενώ πριν μιλούσαμε για περιθωριοποίηση».

Η κ. Γρίβα συνομιλεί καθημερινά με παιδιά που έχουν βιώσει ή έχουν ασκήσει bullying και επιβεβαιώνει όχι μόνο την αύξηση των περιστατικών ενδοσχολικής βίας / εκφοβισμού, αλλά και την αγριότητα τους. «Δυστυχώς, δεν είναι μόνο τα περιστατικά που προβάλλονται από τα ΜΜΕ. Παρατηρείται αύξηση των περιστατικών και σε πιο χαμηλές βαθμίδες, ακόμη και το προνήπιο. Μετά την πανδημία του κορωνοϊού και τον εγκλεισμό, οι άνθρωποι πιέζονται και δεν μεριμνούν για το συναίσθημα. Είναι τόσο έντονες οι εξωτερικές συνθήκες που χρειάζονται να διαχειριστούν, τόσο απρόβλεπτες και ασαφείς οι εξελίξεις, το να βιώσουν τα συναισθήματά τους, να τα διαχειριστούν, να επεξεργαστούν τα δεδομένα, να καταλάβουν τι συμβαίνει, να δώσουν μια προοπτική, να μπουν μέσα στο χωροχρόνο, να φροντίσουν τους εαυτούς τους, όλο αυτό απαιτεί πολύ μεγάλη ψυχική ενέργεια και πολλές φορές μπορεί να νιώθουν εξαντλημένοι και εξουθενωμένοι. Όλο αυτό λειτουργεί συσσωρευτικά στο ψυχισμό και χρειάζεται να δοθεί χρόνος να μιλήσουν οι άνθρωποι γι’ αυτά μεταξύ τους και κυρίως σε κάποιον σύμβουλο έτσι ώστε να ανασυγκροτηθούν, να ξεκουραστούν, να ηρεμήσουν και να εξισορροπήσουν τα πράγματα μέσα τους και να μεταβολίσουν όλες αυτές τις πληροφορίες». Η ίδια αποδίδει την αύξηση των περιστατικών bullying στα σχολεία στην οικονομική κρίση, τον εγκλεισμό λόγω πανδημίας, αλλά και την αύξηση των διαζυγίων. «Οι άνθρωποι την περίοδο της καραντίνας ήρθαν πιο κοντά και αντί να αποκτήσουν δύναμη και κυριαρχία, απέκτησαν εχθρότητα. Βέβαια, πέρα από αυτούς τους παράγοντες, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε τα αναπτυξιακά προβλήματα: θύτες που δεν μπορούν να ωριμάσουν και γίνονται άκρως επιθετικοί. Λόγω ΔΕΠΥ, ψυχαναγκαστικών διαταραχών ή αυτισμού υπάρχει αρκετή εσωτερική ένταση και δυστυχώς αν δεν υπάρξει αντιμετώπιση, διαιωνίζεται».

Στο γραφείο της παιδοψυχολόγου / Οικογενειακής θεραπεύτριας, βρίσκονται καθημερινά παιδιά και γονείς που αντιμετωπίζουν ή αντιμετώπισαν στο παρελθόν bullying. Είναι αρκετές φορές που τα θύματα έχουν εκφράσει αυτοκτονικές τάσεις. Όμως, οι νεαροί θεραπευόμενοί της δεν είναι μόνο θύματα, αλλά και – λιγότεροι μεν – θύτες. «Ευτυχώς, υπάρχουν γονείς που αναζητούν λύση για τα παιδιά τους που γίνονται θύτες. Όμως, μέχρι τη βαθμίδα του Δημοτικού. Μετά “σηκώνουν τα χέρια”, θεωρούν ότι πια τα παιδιά έχουν διαμορφώσει τον χαρακτήρα τους και δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη».

Πώς θα μπορέσει η πλατφόρμα καταγγελιών για το bullying στα σχολεία να μειώσει τα περιστατικά

«Είναι μόνο ευλογία» σημειώνει η Μαρία Γρίβα για την επικείμενη έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας και εξηγεί ότι αυτή η ιδέα ενός «ομαδικού νου» στηρίζεται στην θεωρία των Ζωντανών Ανθρώπινων Συστημάτων , η οποία «μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε ζωντανό ανθρώπινο σύστημα, είτε πρόκειται για ομάδα, πρόσωπο,  ζευγάρι, οικογένεια, οργανισμό ή ακόμη και έθνος· περιγράφει μια ιεραρχία ισομορφικών συστημάτων, τα οποία οργανώνουν την ενέργεια και την πληροφορία, δηλαδή αναφερόμαστε σε στόχους επιβίωσης, ανάπτυξης και μετασχηματισμού. Εύκολα  θα φανερώνονται τα περιστατικά και θα οριστεί ένα πλαίσιο ώστε να ξέρουμε τι συμβαίνει ανά πάσα στιγμή στα σχολεία και  σταδιακά τα θύματα θα βγουν από την απομόνωσή τους. Η κατανόηση θα είναι πιο εύκολη, θα σταματήσουμε να μολύνουμε το μέλλον. Μέχρι σήμερα επικεντρωνόμαστε στο έλλειμμα, όμως, τώρα, θα προσανατολιστούμε στην ευημερία και στην αξιοποίηση των ικανοτήτων».

Η παιδοψυχολόγος εξαίρει τον ρόλο των Σχολικών Ψυχολόγων, ωστόσο, εκτιμά ότι η επίσκεψη τους σε σχολεία μία ή δύο φορές την εβδομάδα δεν είναι αρκετή. «Η ψυχική υγεία και η εκπαίδευση είναι επείγουσα ανάγκη. Οι Σχολικοί Ψυχολόγοι κάνουν ότι μπορούν για να προσφέρουν ανακούφιση στα θύματα bullying, προχωρούν σε συνεχή επιμόρφωση και εκπαίδευση για να μπορούν να ανταποκριθούν επιτυχώς στους ρόλους τους». Σημαντικός για τη διαχείριση των περιστατικών σχολικού εκφοβισμού και ο ρόλος των δασκάλων, όμως, η κ. Γρίβα παρατηρεί: «Σαν να μην προλαβαίνουν οι εκπαιδευτικοί, είναι τόσο φορτωμένοι… Σαν να μην αντέχουν…».

Από την εποχή του cyber bullying στην αγριότητα του σήμερα

Η Κατερίνα Κωνσταντίνου εργάστηκε για 9 χρονια ως Σχολική Ψυχολόγος σε ελληνικά δημόσια σχολεία και ΚΕΔΑΣΥ (Κέντρα διεπιστημονικής αξιολόγησης και συμβουλευτικής υποστήριξης του Υπουργείου Παιδείας), ενώ μετρά συνολικά 19 χρόνια ως παιδοψυχολογος στον ιδιωτικό τομέα. Έζησε από κοντά την εποχή της βαθιάς οικονομικής κρίσης που είχε ακραίες επιπτώσεις και στους μαθητές. Τα περιστατικά bullying και σχολικού εκφοβισμού που κλήθηκε να διαχειριστεί μέχρι το 2019 ήταν αισθητά λιγότερα και πιο ήπια από εκείνα που μαθαίνουμε καθημερινά ότι εκτυλίσσονται στα σχολεία της χώρας. Ήταν, άλλωστε, η εποχή που το Cyber Bullying και η κοινωνική απομόνωση έκαναν αισθητή την παρουσία τους στις τρυφερές ηλικίες των μαθητών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Σήμερα, βρίσκεται στην Ιταλία και παραδέχεται ότι τα περιστατικά bullying που εντοπίζονται στα ιταλικά σχολεία έχουν επίσης αυξηθεί. «Στην Ιταλία συναντούμε περιστατικά bullying αντίστοιχης αγριότητας με όσα ακούμε ότι συμβαίνουν στην Ελλάδα. Μόνο που εδώ τα περισσότερα καταγράφονται – με πρωταγωνιστές πάντα ανηλίκους – έξω από τη σχολική αυλή. Τα παιδιά φέρουν μέσα τους το ανεπεξέργαστο της πανδημίας του κορωνοϊού. Ακριβώς, επειδή η Ιταλία ήταν από τις πρώτες χώρες που χτυπήθηκαν και γνώρισαν χιλιάδες θανάτους ήδη με το ξέσπασμα της πανδημίας, τα παιδιά γύρισαν στο σχολείο μετά το τέλος της καραντίνας δίχως να έχουν επεξεργαστεί τα συναισθήματά τους. Γύρισαν πολύ διαφορετικά, με διαφορετική τη σύνθεση της οικογένειάς τους. Βίωσαν το πένθος, αλλά δεν μπόρεσαν να το διαχειριστούν, να το εκφράσουν, εκδηλώνοντας θυμό και βία. Αντίστοιχα και στην Ελλάδα».

Η ιδέα της δημιουργίας της πλατφόρμας καταγγελιών για τα σχολεία της Ελλάδας τής θυμίζει την αντίστοιχη πλατφόρμα που διαθέτει το ιταλικό Υπουργείο Παιδείας. «Και εκεί υπάρχει ένας εκπαιδευτικός που έχει οριστεί υπεύθυνος για δράσεις κατά του bullying στα σχολεία. Μπορεί να μην καταγράφονται περιστατικά, αλλά ο εκπαιδευτικός έχει τα εργαλεία που χρειάζεται να την ευαισθητοποίηση και την πρόληψη. Έχει υλικό για τις δράσεις που γίνονται μία φορά τον μήνα στα ιταλικά σχολεία. Βλέπουμε ότι είναι κάτι που λειτουργεί. Ειδικά στα παιδιά του Δημοτικού βλέπουμε ότι αναγνωρίζουμε ευκολότερα τι είναι το bullying και μπορούν, επίσης εύκολα, να μιλήσουν για τον εκφοβισμό».

Ο Σχολικός Ψυχολόγος είναι ο κρίκος του σχολείου με την οικογένεια - Ο ρόλος τους στη διαχείριση των περιστατικών bullying 

Όπως εξηγεί η κ. Κωνσταντίνου στην ATHENS VOICE η πλατφόρμα του ελληνικού Υπουργείου Παιδείας θα βοηθήσει τα παιδιά να αισθάνονται λίγο περισσότερο ασφαλή στο σχολείο. «Σίγουρα θα ήταν πιο εύκολα να μιλήσουν ανώνυμα. Φυσικά, ένας εκπαιδευτικός που θα οριστεί υπεύθυνος θα μπορέσει να κατευθύνει, αλλά δεν είναι η δουλειά του και δεν ξέρουμε πόσο εύκολο θα είναι όταν και οι ίδιοι οι δάσκαλοι και οι καθηγητές είναι τόσο φορτωμένοι. Εδώ έρχεται ο ρόλος του Σχολικού Ψυχολόγου∙ αυτός είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του σχολείου και του παιδιού, του σχολείου και της οικογένειας. Ο Σχολικός Ψυχολόγος μπορεί να διαχειριστεί ένα περιστατικό bullying, να μιλήσει στην οικογένεια του θύματος ή του θύτη και φυσικά να χαράξει μία πολιτική πρόληψης. Είναι τόσο σημαντικό οι Σχολικοί Ψυχολόγοι να υπάρχουν στα σχολεία. Μπορούν να δράσουν επιτόπου και να εφαρμόσουν προγράμματα και παρεμβάσεις που φαίνονται σε βάθος χρόνους». Σήμερα, αναλογεί ένας Σχολικός Ψυχολόγος και ένας Κοινωνικός Λειτουργός ανά πέντε σχολεία. «Καταλαβαίνετε ότι η επίσκεψη ενός Σχολικού Ψυχολόγου στα σχολεία μία φορά την εβδομάδα δεν είναι αρκετή. Μπορεί να μην βολεύει η ημέρα για να έρθουν στο γραφείο του οι γονείς, μπορεί κάτι να συμβεί και ασφαλώς δεν δημιουργείται η σχέση εμπιστοσύνης και ασφάλειας με τους μαθητές. Μιλάμε για τραύμα, χρειάζεται χρόνος. Και, αναλογιστείτε, δεν είναι μόνο το bullying, είναι η διαφορετικότητα, το προσφυγικό, είναι τα όλα και αυξανόμενα διαζύγια που πρέπει να διαχειριστούν τα παιδιά. Η πλατφόρμα που θα λειτουργήσει σε λίγο καιρό στην Ελλάδα θα μας βοηθήσει να δούμε σε αριθμούς την ένταση του προβλήματος που ήδη ξέρουμε και μέσω των στοιχείων αυτών θα πρέπει να παράγουμε δράση κατά του bullying. Οι Σχολικοί Ψυχολόγοι είναι καταρτισμένοι και μπορούν να προχωρήσουν σε παρεμβάσεις».

Πώς θα λειτουργεί η πλατφόρμα καταγγελιών για το bullying στα σχολεία

Μόλις στις 6 Μαρτίου, την Πανελλήνια Σχολική Ημέρα κατά της Βίας στο σχολείο, ο Κυριάκος Πιερρακάκης είχε επισημάνει ότι «για όλους στο Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού αποτελεί προτεραιότητα η δραστική πρόληψη και η συστηματική αντιμετώπιση συμπεριφορών και περιστατικών που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και την ψυχική και σωματική υγεία κάθε μαθήτριας και κάθε μαθητή».

Άλλωστε, επεσήμανε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλά και σημαντικά βήματα. «Η θέσπιση του Συμβούλου Σχολικής Ζωής, η πρόσληψη και η διαρκής επιμόρφωση ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία και η ένταξη στο σχολικό πρόγραμμα, μέσω των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, σεμιναρίων για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των μαθητών είναι μόνο μερικά από αυτά. Το επόμενο διάστημα θα δείτε να ξετυλίγεται μια συντονισμένη καμπάνια για την εμπέδωση του αλληλοσεβασμού και της συμπερίληψης στα σχολεία. Κυρίως, όμως, εσείς, οι μαθήτριες και οι μαθητές, θα έχετε στα χέρια σας ένα νέο εργαλείο, μέσω του οποίου θα μπορείτε οποιαδήποτε στιγμή να αναφέρετε κάθε περιστατικό που θίγει εσάς ή κάποιον συμμαθητή σας. Είναι κρίσιμο να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι το πιο σημαντικό μέσο για την αντιμετώπιση του bullying είναι η αλληλεγγύη. Η σχολική βία και ο εκφοβισμός πρέπει να μας βρίσκουν όλους απέναντι, ενωμένους και έτοιμους να υπερασπιστούμε κάθε θύμα τους, χωρίς καμία εξαίρεση και χωρίς καμία προϋπόθεση».

Η πλατφόρμα καταγγελιών για περιστατικά bullying στα σχολεία αναμένεται να λειτουργήσει το επόμενο διάστημα. Δικαίωμα καταγγελιών περιστατικών εκφοβισμού έχουν αποκλειστικά οι μαθητές και οι γονείς τους ή οι έχοντες την επιμέλεια των παιδιών, ενώ οι καταγγελίες θα πρέπει να είναι επώνυμες.

Οι ενδιαφερόμενοι θα αποκτούν πρόσβαση με προσωπικούς κωδικούς εισόδου στην πλατφόρμα και είναι υποχρεωμένοι να συμπληρώνουν τα πλήρη στοιχεία τους. Οι ηλεκτρονικές καταγγελίες δεν αποκλείουν την παράλληλη υποβολή αναφορών, είτε προφορικών, είτε γραπτών, στον Διευθυντή ή στον Προϊστάμενο της σχολικής μονάδας ή του Εργαστηριακού Κέντρου.

Στην ψηφιακή πλατφόρμα δεν θα υπάρχει δυνατότητα καταγγελίας για τους εκπαιδευτικούς εκτός αν πρόκειται για περιστατικά εκφοβισμού, που τους αφορούν- είτε εάν είναι οι ίδιοι εμπλεκόμενοι, είτε εάν υπάρχει καταγγελία σε βάρος τους ή ακόμη κι αν είναι μέλη των Επιτροπών στα σχολεία. Εκτός της λειτουργίας της ηλεκτρονικής πλατφόρμας καταγγελιών, δρομολογείται εθνική καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά το φαινόμενο της βίας στα σχολεία.

Διαβάστε επίσης → Η εικόνα του ανήλικου παραβάτη στην Ελλάδα