Και οι γυναίκες με αναπηρία;

Το τελευταίο διάστημα, έχει παρατηρηθεί διεθνώς, εξαιτίας των σύγχρονων παγκόσμιων προκλήσεων που βιώνουμε, η περαιτέρω όξυνση του φαινομένου της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Οι γυναίκες με αναπηρία είναι πιο ευάλωτες και εκτεθειμένες στη βία και την κακοποίηση, εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων, όπως φυσική και οικονομική εξάρτηση από οικογενειακό περιβάλλον, έλλειψη πρόσβασης στην πληροφόρηση, ανεπαρκής πρόσβαση στους μηχανισμούς καταγγελίας και τη δικαιοσύνη, έλλειψη ευαισθητοποίησης από την κοινωνία για περιστατικά βίας σε γυναίκες με αναπηρία.

Η βία κατά των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία, συνιστά την πλέον κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών τους δικαιωμάτων και ελευθεριών, αλλά και μια ιδιαίτερα επαχθή διάκριση σε βάρος τους. Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία που εκτοπίζονται εξαιτίας των ανθρωπιστικών κρίσεων, των ένοπλων συγκρούσεων, ή φυσικών καταστροφών συνεπεία της κλιματικής αλλαγής είναι πιο ευάλωτες στη βία και την εκμετάλλευση και ιδίως στην πιο ακραία μορφή της, το human trafficking.

Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία, το 60% των ερωτηθεισών γυναικών με αναπηρία και μητέρων παιδιών με αναπηρία έχουν υποστεί βία τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Σε σχέση με τις γυναίκες χωρίς αναπηρία, η βία εκδηλώνεται εντονότερα, επαναλαμβάνεται συχνότερα και διαρκεί περισσότερο, προκαλώντας μακροχρόνιες και συχνά μη αναστρέψιμες επιπτώσεις.

Οι γυναίκες με αναπηρία είναι πιο ευεπίφορες στην ψυχολογική βία, όπως σχολικός και εργασιακός εκφοβισμός, απομόνωση, παρενόχληση, λεκτικές επιθέσεις. Επίσης, ιδίως οι γυναίκες και τα κορίτσια με νοητική αναπηρία είναι ευάλωτες στη σωματική και τη σεξουαλική βία. Σε οικογενειακό επίπεδο, αρκετές γυναίκες βιώνουν την οικονομική βία των ανθρώπων που τις φροντίζουν, όταν για παράδειγμα τις στερούν την πρόσβαση στα δικά τους χρήματα ή χρησιμοποιούν την οικονομική τους υπεροχή για να ελέγχουν τις επιλογές τους.

Επιπρόσθετα, μια ιδιαίτερη μορφή βίας που εκδηλώνεται προς τις γυναίκες με αναπηρία, τόσο από το οικογενειακό τους περιβάλλον όσο και από δομές που τις φιλοξενούν είναι η αναγκαστική στείρωση και η αναγκαστική άμβλωση. Σύμφωνα με το EDF η αναγκαστική στείρωση των γυναικών με αναπηρία επιτρέπεται σε 12 κράτη – μέλη της ΕΕ, ενώ ρητά απαγορεύεται σε 10 χώρες, με πιο πρόσφατη την ποινικοποίηση από τη Μάλτα. Δυστυχώς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα δεν κατέληξαν σε συμφωνία, με αποτέλεσμα στην επικείμενη ευρωπαϊκή οδηγία για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας να μην περιλαμβάνεται η υποχρέωση των εθνικών κυβερνήσεων για ποινικοποίηση της αναγκαστικής στείρωσης.

Η έλλειψη ορατότητας των γυναικών με αναπηρία και η στενή οικονομική και κοινωνική τους εξάρτηση δημιουργούν ένα πλαίσιο κρυμμένης βίας

Κομβικό ρόλο για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας διαδραματίζει η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Σύμβαση ενσωματώνει οριζόντια τη διάσταση της αναπηρίας, αφού στο αρ.4 προβλέπει ότι η παρεχόμενη προστασία και όλα τα μέσα υποστήριξης των επιζώντων θυμάτων έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας πρέπει να είναι πλήρως προσβάσιμα σε όλους χωρίς διακρίσεις, συμπεριλαμβάνοντας ρητά και τις γυναίκες με αναπηρία.

Στο πλαίσιο εξειδίκευσης της διάστασης της αναπηρίας, το Συμβούλιο της Ευρώπης ενέκρινε το ψήφισμα 2514/2023, σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών με αναπηρία. Ειδικότερα, καλεί τις εθνικές κυβερνήσεις μεταξύ άλλων να θέσουν την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών με αναπηρία ως πολιτική προτεραιότητα, καθώς και να εγγυηθούν την αποτελεσματική πρόσβαση για τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία στις εκστρατείες ενημέρωσης, στους μηχανισμούς πληροφόρησης και καταγγελίας, τη νομική βοήθεια και τις δομές φιλοξενίας.

Η κυβέρνηση με πρόσφατο νόμο θέτει το πλαίσιο για αποτελεσματικότερη πρόληψη και καταπολέμηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, λαμβάνοντας υπόψη και την πτυχή της αναπηρίας. Πιο συγκεκριμένα, εντάσσεται στο πεδίο της ενδοοικογενειακής βίας και η ψυχολογική βία, ενώ στο προστατευτικό πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας εμπίπτουν πλέον και τα περιστατικά που λαμβάνουν χώρα σε δομές κοινωνικής προστασίας. Επιπλέον, ενθαρρύνεται η καταγγελία περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, από επαγγελματίες που αντιλαμβάνονται ή έχουν υπόνοια για τέτοια περιστατικά κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. (Γιατροί, νοσηλευτές, δάσκαλοι, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί κλπ.) Επιπρόσθετα, ενσωματώσαμε τη σύσταση της GREVIO και θεσπίζονται τυποποιημένες διαδικασίες για την εξατομίκευση της εκτίμησης και διαχείρισης του κινδύνου επανάληψης της βίας και δευτερογενούς θυματοποίησης, προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας του θύματος.

Περαιτέρω, διευκολύνουμε την πρόσβαση των γυναικών με αναπηρία στη δικαιοσύνη, αφού με το ν.5023/2023 παρέχεται δωρεάν νομική βοήθεια σε όσες τη χρειάζονται.

Η έλλειψη ορατότητας των γυναικών με αναπηρία και η στενή οικονομική και κοινωνική τους εξάρτηση δημιουργούν ένα πλαίσιο κρυμμένης βίας, την οποία εμείς έχουμε χρέος να αναδείξουμε και να καταπολεμήσουμε. Η ενδυνάμωση είναι το μέσο για να ακουστεί η φωνή τους, να κάνουν τις δικές τους επιλογές και να μετέχουν ισότιμα σε μια συμπεριληπτική κοινωνία.