Τραγωδία στα Τέμπη: ο εφιάλτης που δεν πεθαίνει

Ένας χρόνος συμπληρώνεται από ένα αδιανόητο δυστύχημα, που θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί για πολλούς και ταυτόχρονους λόγους. Η τραγωδία του σιδηροδρομικού δυστυχήματος στα Τέμπη ξεγύμνωσε βίαια την ασχήμια, τη δυσλειτουργία και την απουσία δικλείδων ασφαλείας ενός κρατικού διοικητικού μηχανισμού που έμοιαζε τις προηγούμενες δεκαετίες να πηγαίνει στον αυτόματο, χωρίς έλεγχο και αξιολόγηση. Το περίφημο «ελληνικό δημόσιο», για το οποίο έχουν ειπωθεί ανέκδοτα, έχουν γραφτεί σατιρικά κείμενα, που έχει πλάσει στους κόλπους του εργασιακά κλισέ για τη ραθυμία και την ανοργανωσιά, απέδειξε πως, ναι, όταν τα γέλια κοπούν απότομα, είναι ικανό ακόμη και να σκοτώσει.  

Η σύμβαση 717/2014, κόστους 41 εκατ. ευρώ, με την οποία προβλεπόταν η ολοκλήρωση των σιδηροδρομικών συστημάτων ασφαλείας (σηματοδότηση, τηλεδιοίκηση) είχε χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης τα 2 χρόνια. Μέχρι και το μοιραίο βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 2023 δεν είχε ολοκληρωθεί. Εκατομμύρια έχουν περάσει από τα σχετικά ταμεία για επισκευές και βελτιώσεις στον σιδηροδρομικό άξονα, ωστόσο, 8 παρατάσεις και μία συμπληρωματική σύμβαση αργότερα, το έργο είχε μείνει μετέωρο επί 7 χρόνια. Παράλληλα, τα αυστηρά πρωτόκολλα λειτουργίας και επικοινωνίας μεταξύ των διοικητικών υπαλλήλων για τη διαχείριση των αμαξοστοιχιών και των δρομολογίων, όχι απλώς δεν τηρούνταν, αλλά είχαν λάβει χαρακτήρα άνετης κουβεντούλας. 

Από εκείνο το βράδυ έχει μεσολαβήσει πλήθος μηνύσεων προς όλες τις κατευθύνσεις. Συγγενείς θυμάτων και επιζήσαντες έχουν μηνύσει τις διοικήσεις του ΟΣΕ, της ΕΡΓΟΣΕ, της Hellenic Train, καθώς και τους πρώην υπουργούς Μεταφορών Χρήστο Σπίρτζη και Κώστα Καραμανλή. Στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής για τη διερεύνηση της τραγωδίας με 57 θύματα, ο πρώην υπουργός και νυν βουλευτής Σερρών Κώστας Καραμανλής μίλησε για τις «παθογένειες του δημοσίου», που δεν κατάφερε να αναστρέψει και έτσι το δημόσιο έμεινε να «νοσεί». Σε κάποια άλλη στιγμή της κατάθεσής του, αναφερόμενος στο εξώδικο που είχαν καταθέσει οι εργαζόμενοι του σιδηρόδρομου για θέματα ασφαλείας μερικούς μήνες πριν το δυστύχημα, ανέφερε εμφατικά πως «το εξώδικο δεν έλεγε ότι ο σιδηρόδρομος δεν ήταν ασφαλής», αλλά πως «προχωρήστε γιατί υπάρχουν ζητήματα ασφάλειας και ολοκληρώστε την 717». Σε μία άλλη στιγμή επίσης κορυφαίας πολιτικής ρητορείας στην εξεταστική, ο βουλευτής Λάρισας του ΣΥΡΙΖΑ Βασίλης Κόκκαλης ρώτησε επίμονα και σε έντονο ύφος τον επιζήσαντα 21χρονο Ανδρέα Αλικανιώτη, ο οποίος παρέμεινε στο δεύτερο φλεγόμενο βαγόνι ώστε να βοηθήσει όσους περισσότερους επιβάτες γινόταν να απεγκλωβιστούν, γιατί η τούρτα γενεθλίων που ανέβασε στο Instagram είχε σχήμα βαγονιού. Γενικόλογες δικαιολογίες περί αόριστων «πολιτικών» ευθυνών, παιχνίδια με τις λέξεις, προβοκατόρικες ερωτήσεις στο όριο του χλευασμού. Μία καθόλα μικροπολιτικής αισθητικής διαδικασία, που σε τίποτε δεν μοιάζει να προσέθεσε κάτι στις εξελίξεις και την υπάρχουσα γνώση για το συμβάν. Στην Ελλάδα ο πολιτικός λόγος και διάλογος πάσχει ούτως η άλλως, οι τσακωμοί στα τηλεπαράθυρα και οι κοκορομαχίες στη Βουλή το αποδεικνύουν. Ωστόσο, θα περίμενε κανείς το βάρος της υπόθεσης να λύγιζε τα όποια μικροπολιτικά και κομματικά αντανακλαστικά, αφήνοντας έστω μέρος της ουσίας να αναδυθεί στην επιφάνεια. Φρούδες ελπίδες.

Για εκείνους που έχασαν παιδιά, συγγενείς και φίλους, τα άδεια δωµάτια είναι η διαρκής υπενθύµιση της απώλειας που συνέβη σε µία στιγµή

Στον αντίποδα αυτών των τυπικών παρά ουσιαστικών διαδικασιών, που έχουν αρχή και τέλος, η διαδρομή των συγγενών θυμάτων και των επιζώντων μοιάζει ατελείωτη. Για εκείνους που έχασαν παιδιά, συγγενείς και φίλους, τα άδεια δωμάτια και τα αχρησιμοποίητα αντικείμενα είναι πιθανώς η διαρκής υπενθύμιση της απώλειας που συνέβη σε μία στιγμή. Πολλά από τα νέα παιδιά που επέζησαν χρειάστηκε να ξεκινήσουν από το μηδέν, είτε σωματικά είτε ψυχικά είτε και τα δύο. Θεραπείες κινητικής αποκατάστασης, πολλαπλά χειρουργεία, ιατρική και ψυχιατρική παρακολούθηση, χρόνια φαρμακευτική αγωγή. Ο στόχος δεν είναι πλέον να περαστεί εκείνο το δύσκολο μάθημα στην επόμενη εξεταστική, αλλά να γίνουν κατανοητές οι επιπτώσεις του μετατραυματικού στρες, να σταματήσουν οι εφιάλτες, να μειωθούν οι κρίσεις πανικού. Για γονείς όπως η Μαρία Καρυστιανού, η πορεία συμβίωσης με το τραύμα της απώλειας συνοδεύεται από μία προσωπική σταυροφορία. Η πρόεδρος του «Συλλόγου Θυμάτων Τεμπών» έχει συγκεντρώσει έως τώρα πάνω από 700.000 υπογραφές σε διαδικτυακό ψήφισμα που δημιούργησε για την κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας, την αναθεώρηση του Συντάγματος και την ενεργοποίηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών. Στόχος είναι το 1 εκατομμύριο υπογραφές. Πολλά θα ειπωθούν αυτές τις ημέρες, κείμενα, μαρτυρίες, συνθήματα όπως «ποτέ ξανά», «δεν ξεχνάμε». Η ουσία όμως πρέπει να είναι διττή: αφενός η αποκρυστάλλωση των ποινικών ευθυνών των υπαιτίων και οι παραδειγματικές τους τιμωρίες, αφετέρου η σαρωτική εξυγίανση του δημοσίου με κάθε μέσο και πόρο. Διαφορετικά, ο «εφιάλτης» δεν θα πεθάνει, θα είναι εκεί και θα παραμονεύει το επόμενο «ανθρώπινο λάθος».