Μανόλης Χατζηγιακουμής: Εις μνήμην, Δάσκαλε

Τον Οκτώβριο του ’83, λίγο αφότου άρχισε το σχολείο, βρέθηκα στο φροντιστήριο της οδού Σόλωνος. Όχι με τη θέλησή μου. Καθόλου. Ήταν από τα ελάχιστα υποχρεωτικά της μαμάς και ξεφυσούσα από την πρώτη μέρα. Ο Μανώλης Χατζηγιακουμής ήταν ο μέγας δάσκαλος, συστημένος από ένα σωρό φίλους με τα καλύτερα λόγια. Αν πήγαινες στον Χατζηγιακουμή ήταν βέβαιο πως θα περνούσες στη θεωρητική σχολή της επιλογής σου – και για εμένα ήταν η προϋπόθεση για να ετοιμαστώ για τις πανελλήνιες.

Με έβαλε να καθίσω στο πρώτο θρανίο, χωρίς πολλά. Και για τους πρώτους μήνες, τα βράδια του μαθήματος πήγαινα με νεύρα. Εκείνος με «έπαιζε». Βλέποντας την αντίδρασή μου, με παρέκαμπτε. Δεν μου ζητούσε να μιλήσω, περνούσε το βλέμμα από πάνω μου, έκανε σαν να μην υπάρχω. Όσο με αγνοούσε τόσο θύμωνα, και κάπως έτσι πέρασαν οι περισσότεροι μήνες της Β’ Λυκείου, με εμάς σε πόλεμο. Μετά ήρθαν τα κείμενα και οι λαμπρές αναλύσεις του, που με ανάγκασαν να τον ακούω. Και αργότερα, η αγάπη. Στη Γ’ Λυκείου, με είχε ήδη μαγέψει για μια ζωή. Με είχε σημαδέψει. Στο πρώτο θρανίο πάντα, με το βλέμμα κολλημένο πάνω του, μελετηρή όσο δεν παίρνει, αγάπησα διά παντός τα αρχαία και έμαθα λατινικά. Κι πέρασα τις εξετάσεις σκίζοντας, αλλά αυτό ήταν το λιγότερο.

Για χρόνια, στο κλασικό καθημερινό του πέρασμα από το Κολωνάκι, μεγάλοι και μικροί, συχνά επώνυμοι, τον προσφωνούσαν «Δάσκαλο», δίνοντάς του τον τίτλο τιμής που είχε ο ίδιος κατακτήσει, μορφώνοντάς μας

Ο Μανόλης δεν ήταν ο «δάσκαλος του φροντιστηρίου». Ήταν για όλους μας «Ο Δάσκαλος», κι αυτόν τον τίτλο του απηύθυνε κόσμος και κόσμος, όπου τον συναντούσε. Για χρόνια, στο κλασικό καθημερινό του πέρασμα από το Κολωνάκι, μεγάλοι και μικροί, συχνά επώνυμοι, τον προσφωνούσαν έτσι, δίνοντάς του τον τίτλο τιμής που είχε ο ίδιος κατακτήσει, μορφώνοντάς μας. Για εμένα ήταν ο ένας από τους δύο δασκάλους μου στα πολλά χρόνια σπουδών. Καθοριστικός όχι μόνον για την αγάπη που μου μετέδωσε για τα κείμενα και τις λέξεις, αλλά για τον τρόπο του. Την εστίαση στον στόχο. Την πληρότητα που αποζητούσε στη ζωή. Μου έδειξε πως αυτό που γίνεσαι, το αποτύπωμά σου, δεν ορίζεται συμβατικά με τον επαγγελματικό σου τίτλο και μόνον. Και με προκάλεσε να αναζητώ το δικό μου, το παραπάνω.

Η συμβολή του στα γράμματα και στον πολιτισμό –από τη μελέτη του Σολωμού ως το τιτάνιο, βραβευμένο έργο των μουσικών χειρογράφων του Αγίου Όρους και τη μετάφραση του Ομήρου– είναι ένα μόνο μέρος αυτού που άφησε πίσω του. Η διδασκαλία του άφησε ανεξίτηλη σφραγίδα ζωής.

Είχα τη χαρά να τον βλέπω και να του μιλώ, να αγαπήσει τον Κωστή και να γνωρίσει τον Οδυσσέα. Διάβαζε τα κείμενά μου και μου τηλεφωνούσε συχνά, για να μου πει μπράβο ή κάποτε για να μοιραστεί τις επιφυλάξεις του. Ήταν κοντά στη μαμά μου όταν αρρώστησε και διακριτικά παρών στην περιπέτεια του Κωστή. Δικός μας άνθρωπος πάντα.

Το καλοκαίρι του τηλεφώνησα για να ρωτήσω για τον Οδυσσέα που είχε έρθει η ώρα να πάει εκείνος φροντιστήριο. Η φωνή του ήταν ήδη σπασμένη, μα δεν το ομολογούσε. «Δάσκαλε, πού να πάει το παιδί;» ρώτησα. «Αγγελικούλα, δεν έχω να σου προτείνω κάποιον. Κανείς δεν είναι σαν εμάς, σαν αυτό που είχαμε» μου είπε. Μια ολόκληρη εποχή είχε τελειώσει.

Το περασμένο Σάββατο, διαβάζαμε με τον Οδυσσέα λατινικά για ένα τεστ προσομοίωσης που θα έδινε την επομένη. Μετάφραση και συντακτικό, κι έπειτα γραμματική. «Πες μου τη γενική του dens» είπα. «Dentis» απάντησε. «Ωραία» συνέχισα. «Εξαίρεση, όπως τα mons, pons, fons, grex». Με κοίταξε με ανοιχτό το στόμα. «Πού τα ξέρεις αυτά; Και πώς τα θυμάσαι;». «Ο δάσκαλος» απάντησα.

Πέρασαν 41 χρόνια και θυμάμαι ακόμα. Μα τα αρχαία και τα λατινικά, δεν είναι τα μόνα ανεξίτηλα σημάδια του. Ανεξίτηλα είναι όσα έδωσε με το παράδειγμά του.

Εις μνήμην, Δάσκαλε...