Τώρα που το ψηφίσαμε; Τι σου μαθαίνει ένα ταξίδι στο Λονδίνο

Έτυχε αυτές τις μέρες να ταξιδέψω στο Λονδίνο, Φεβρουάριο μήνα. Ο Φεβρουάριος στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι Μήνας Ιστορίας LGBTQ+ κι έτσι βλέπεις παντού στο δημόσιο χώρο υψωμένες rainbow flags: σε κυβερνητικά κτίρια, στα μετρό, σε εμπορικούς δρόμους. Πανεπιστήμια, σχολεία, μουσεία, βιβλιοθήκες, γκαλερί, επιχειρήσεις, δημόσιες υπηρεσίες, οργανισμοί διοργανώνουν δράσεις, συζητήσεις, καμπάνιες ώστε να βοηθήσουν τα άτομα της κοινότητας να γιορτάσουν και να «συνηθίσουν» τις ζωές των ΛΟΑΤΚΙ+ στην πλήρη ποικιλομορφία τους. Να σημειώσουμε ότι τρανς ή no binary άτομα στον δρόμο δεν κάνουν εντύπωση σε κανέναν και οι οικογένειες με δυο μαμάδες ή δυο μπαμπάδες είναι κάτι εντελώς φυσιολογικό στο σχολείο και παντού. Δεν υπάρχει κανένα θέμα, τίποτα περίεργο και απειλητικό. Κάθε χρόνο, λοιπόν, ο Μήνας Ιστορίας LGBTQ+ επικεντρώνεται σε διαφορετικό θέμα. Στον φετινό εορτασμό, με hashtag #UnderTheScope, γιορτάζουν τη συμβολή των LGBTQ+ ατόμων στον τομέα της Ιατρικής και της υγειονομικής περίθαλψης, στο παρελθόν και στο παρόν, όπως π.χ. πώς συνέβαλαν οι queer επαγγελματίες υγείας στην πανδημία.  

Κοιτάζοντας παντού τις σημαίες ουράνιο τόξο όταν περπατάς στην πόλη, σε κάνει να σκεφτείς ότι δεν γεννήθηκαν φιλελεύθεροι οι Βρετανοί. Είχαν βέβαια κι εκείνοι τους δικούς τους νομοθετικούς σταθμούς, έδωσαν τις δικές τους μάχες εκατέρωθεν. Κάθε χρόνο όμως, από το 2003, εκπαιδεύονται ώστε να ζουν όλοι μαζί σε μια ανοιχτή, συμπεριληπτική κοινωνία, με σεβασμό στα δικαιώματα του διπλανού τους. Ειδικά ο Μήνας Ιστορίας LGBTQ+ τούς γνωρίζει τα queer άτομα παλιότερων εποχών, ανθρώπους σημαντικούς στη βρετανική ιστορία που η σεξουαλική τους ταυτότητα έμεινε στην αφάνεια. Η λοάτκι κοινότητα έχει τους δικούς της προγόνους για τους οποίους είναι περήφανη, και καλό είναι όλοι να τους γνωρίζουν, η γνώση της ιστορίας γίνεται συνδετικός κρίκος μιας κοινωνίας.

Είχε ενδιαφέρον να παρατηρεί κανείς πόσο διαφορετική είναι η πρόσληψη της διαφορετικότητας στη Βρετανία (και σε μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες), ειδικά όταν τις ίδιες μέρες γίνεται όλη αυτή η φασαρία στην Ελλάδα με αφορμή τον νέο νόμο. Μέσα από τις συγκρίσεις βγαίνουν και τα συμπεράσματα, καταλαβαίνεις δηλαδή πεντακάθαρα πόσο οι ιδέες μας για τα πράγματα καθορίζονται από την παιδεία και τις παραστάσεις που έχουμε. 

Ο Μήνας Ιστορίας LGBTQ+ είναι ένα ωραίο παράδειγμα για να καταλάβουμε ότι κάθε κοινωνία –αφού πρώτα ψηφιστούν οι νόμοι– θέλει δουλειά. Για αυτό και ακούγεται κάπως το να λέμε, πάμε να το ψηφίσουμε και τίποτα δεν θα αλλάξει στις ζωές μας. Στις ζωές των στρέιτ όντως δεν θα αλλάξει τίποτα. Στις ζωές των ανθρώπων με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό θα αλλάξουν πολλά.

Ζητούμενο όμως είναι να αλλάξουν συνολικά οι νοοτροπίες, για να μπορέσουν να συναντηθούν τα διαφορετικά κομμάτια της κοινωνίας. Το να θεωρούμε ότι απλώς μια μειοψηφία κατακτά τα αυτονόητα ίσα δικαιώματά της δεν αρκεί, μπορούμε να ανεχόμαστε να συνεχίζονται οι διακρίσεις και τα ομοφοβικά περιστατικά στην πραγματική ζωή; Στην Ελλάδα το 2024 πολλοί άνθρωποι ακόμα κρύβουν τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό επειδή νιώθουν ανασφάλεια, επειδή φοβούνται ότι στον δρόμο μπορεί κάποιος τους φωνάξει το οτιδήποτε ή θα τους κοιτάξει περίεργα αν τους δει πιασμένους χέρι-χέρι, ή ότι θα έχουν πρόβλημα στη δουλειά τους, ή ότι θα τους συζητούν δεξιά και αριστερά. Αυτό δεν θα αλλάξει από τη μια μέρα στην άλλη επειδή ψηφίστηκε ο νόμος. Ούτε είναι λύση να περιμένουμε να «φύγουν» οι μεγάλες γενιές για να πάμε μπροστά. Χρειάζεται δουλειά.

Πώς θα έρθει όμως η εξοικείωση της κοινωνίας; Πώς θα καταπολεμηθεί η ομοφοβία; Η απάντηση είναι μία: μέσα από την εκπαίδευση.

Ας επιστρέψουμε στο παράδειγμα της Βρετανίας. Δεν είναι μόνο οι χιλιάδες δράσεις που λαμβάνουν χώρα τον μήνα Φεβρουάριο. Στο σάιτ της βρετανικής Βουλής βρίσκεις άφθονο εκπαιδευτικό υλικό για μαθητές κάθε ηλικίας, «όπως τις ιστορίες σημαντικών μελών της κοινότητας ΛΟΑΤ+ που επηρέασαν τη βρετανική νομοθεσία και τα ίσα δικαιώματα», και βίντεο που «θα βοηθήσουν τους μαθητές να αναπτύξουν τη σκέψη τους σχετικά με τα δικαιώματα, την ισότητα και τη νομοθεσία των ΛΟΑΤΚΙ+».

Σε ένα από αυτά τα βίντεο ο Peter και ο Geoff, 37 χρόνια μαζί, λένε πώς γνωρίστηκαν, πώς ερωτεύτηκαν κεραυνοβόλα όταν συναντήθηκαν τυχαία σε ένα λεωφορείο, τις δυσκολίες που βίωσαν αλλά και την αγάπη που έχουν ο ένας για τον άλλο, βλέπουμε οικογενειακές φωτογραφίες με τον γιο τους. Εξηγούν πώς ήταν η ζωή πριν από τον νόμο του 1967, όταν η ομοφυλοφιλία ήταν σεξουαλικό αδίκημα, και πώς αυτός ο νόμος-σταθμός βοήθησε να αλλάξει προς το καλύτερο η ζωή πολλών ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.

Μόλις 9 χρόνια πριν, είχε δώσει τέλος στη ζωή του ο Άλαν Τούρινγκ, ένα από τα πιο λαμπρά μαθηματικά μυαλά του 20ού αιώνα. Γεννημένος το 1912 στο Λονδίνο, όταν μετά από μια διάρρηξη τράβηξαν την προσοχή της αστυνομίας οι σχέσεις του με έναν άντρα, καταδικάστηκε για προσβολή της δημοσίας αιδούς. Ανάμεσα στις δύο ταπεινωτικές επιλογές, φυλάκιση ή χημικό ευνουχισμό, επέλεξε τη δεύτερη, μια τρομακτική «θεραπεία» με ενέσεις και ορμόνες, μέχρι που το 1954 αυτοκτόνησε σε ηλικία 41 ετών. Η Βασίλισσα του απένειμε χάρη μετά θάνατον Παραμονή Πρωτοχρονιάς του 2013 και η ιστορία του έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό μέσα από την ταινία «The Imitation Game», με τον Benedict Cumberbatch. Ο Άλαν Τούρινγκ ήταν ομοφυλόφιλος και σε αυτόν η ανθρωπότητα χρωστάει πολλά. Χρειάστηκε όμως να βασανιστεί και να πεθάνει για να μπορέσουν οι επόμενοι να ζήσουν καλύτερα. Βασικά, για να μπορέσουν να ζήσουν.

Στη νομοθετική ιστορία της Βρετανίας υπήρξε όμως κι ένας άλλος σταθμός, για τον οποίο μαθαίνουμε στο από κάτω βίντεο. Η Nadine και η Tia μοιράζονται την εμπειρία τους από την κατάργηση του άρθρου 28 το 2003 και εξηγούν πόσο σημαντικό υπήρξε αυτό στη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους ως queer έγχρωμες γυναίκες. Η κατάργηση του άρθρου 28 ενός νόμου του 1988, που απαγόρευε στις τοπικές αρχές και τα σχολεία να «προωθούν την ομοφυλοφιλία», έδωσε τέλος στην καταπάτηση των δικαιωμάτων των ατόμων με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό από το κράτος, τους πρόσφερε ασφάλεια και άνοιξες νέους ορίζοντες ενσωμάτωσης. (Η κατάργησή του ήταν από τις πρώτες πράξεις του νέου αποκεντρωμένου Κοινοβουλίου της Σκωτίας). Οι δύο νέες γυναίκες περιγράφουν πώς αυτό είχε στερήσει από γενιές ΛΟΑΤΚΙ μαθητών την ευκαιρία να δουν ανθρώπους σαν κι αυτούς στα βιβλία, σε θεατρικά έργα, σε φυλλάδια ή τις ταινίες στα σχολεία τους, καθώς οι δάσκαλοι δεν επιτρεπόταν να διδάσκουν για τις σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.

Κάπως έτσι, εδώ και χρόνια, στη Βρετανία τα παιδιά από την πρώτη Δημοτικού διδάσκονται πόσες μορφές μπορεί να πάρει η οικογένεια. Το σάιτ της Βρετανικής Βουλής σε οδηγεί σε εκδόσεις παιδικών βιβλίων που εκπαιδεύουν τα παιδιά. Με αυτές τις εικόνες μπορεί κανείς να απαντήσει χωρίς πολλά λόγια σε ερωτήματα όπως, μα καλά, πώς μπορούν δύο άντρες να μεγαλώσουν ένα παιδί; Πώς γίνεται να λείπει οι μητέρα; Στα ερωτήματα, δηλαδή, μιας κοινωνίας που δεν είναι εξοικειωμένη με τη διαφορετικότητα, ακόμα και προοδευτικών ανθρώπων, ακόμα και καθηγητών πανεπιστημίου που λένε ότι δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες, δίνουν απαντήσεις τα παιδικά και σχολικά βιβλία στη Βρετανία, τη Σουηδία, τη Νορβηγία και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που αυτά τα θέματα έχουν λυθεί.

Είναι κάτι απλό να το δεις, αλλά πιο σύνθετο να το κάνεις. Μετά την ψήφιση των νόμων οι κοινωνίες χρειάζονται εκπαίδευση. Η δουλειά του κράτους, της πολιτείας, των θεσμών από εδώ και πέρα είναι να προωθήσουν καμπάνιες με ανθρώπινες ιστορίες, πριν και μετά τους νόμους. Σαν αυτές που βλέπουμε όλο αυτό τον καιρό στα δελτία των ειδήσεων, στις τηλεοπτικές εκπομπές, στα εξώφυλλα των περιοδικών και στα σάιτς. ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ. Τι άλλαξε με το σύμφωνο συμβίωσης, τι άλλαξε με την ταυτότητα φύλου, τι θα αλλάξει τώρα με τον γάμο και την τεκνοθεσία. Πραγματικές ζωές πραγματικών ανθρώπων, που θα μιλάνε για τα ζόρια που τράβηξαν, για τις κρυφές ζωές που αναγκάστηκαν να ζήσουν. Η πολιτεία πρέπει να προστατεύσει την αξιοπρέπεια των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, εκπαιδεύοντας μαθητές, δασκάλους, δημόσιους υπαλλήλους στη συμπερίληψη. Η απαίτηση για ίσα δικαιώματα δεν μπορεί να είναι κομμάτι καμίας επιμέρους ατζέντας. Μας αφορά όλους ως πολίτες, στρέιτ ή γκέι. Τα μυαλά χρειάζεται να ανοίξουν. Η κοινωνία πρέπει να πάει μπροστά για το καλό όλων.